«Σε περίοδο ακμής η Κριμαία, ανεπηρέαστη από τις κυρώσεις», συνέντευξη του Γκ. Μουράντοβ στον Λ. Βατικιώτη

Ο Δρ. Γκεόρκι Μουράντοφ δεν κρύβει την υπερηφάνεια του για την Κριμαία, παρότι δεν φαίνεται άνθρωπος που του αρέσουν τα μεγάλα λόγια και οι υπερβολές. Επί Σοβιετικής Ένωσης είχε υπηρετήσει στην πρεσβεία της Μόσχας στην Αθήνα, σήμερα είναι αναπληρωτής πρωθυπουργός της Δημοκρατίας της Κριμαίας και μόνιμος αντιπρόσωπος της στον πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Βλαντίμιρ Πούτιν. Επίσης, έχει διατελέσει πρόεδρος των Συνδέσμων Φιλίας της Ρωσίας με την Ελλάδας και την Κύπρο, ενώ τώρα τελεί υπό καθεστώς κυρώσεων καθώς συγκαταλέγεται στους κρατικούς αξιωματούχους στους οποίους η ΕΕ έχει υποβάλει κυρώσεις.

Στη συζήτηση που πραγματοποιήσαμε μαζί του στην Μόσχα, και παρουσιάζουμε στη συνέχεια ολοκληρώνοντας το οδοιπορικό μας στη Ρωσία, μιλήσαμε για τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, τις εθνικές μειονότητες και κυρίως για την Κριμαία: τα όσα υπέστη επί Ουκρανίας κι όσα συμβαίνουν σήμερα.

Για να γίνει κατανοητή η ιδιαιτερότητα της Κριμαίας αρκούν τρεις ημερομηνίες που αποτελούν κορυφαίους σταθμούς και συμπυκνώνουν την ιστορία της χερσονήσου της Κριμαίας ή Ταυρίδας όπως αποκαλείται ακόμη και σήμερα από πολλούς, κυρίως Έλληνες της Ρωσίας:

Η πρώτη ημερομηνία είναι το 1954 όταν ο γεννημένος στην Ουκρανία ηγέτης της ΕΣΣΔ Νικίτα Χρούτσεφ παραχώρησε στην Ουκρανία την Χερσόνησο που ενώθηκε με την ρωσική αυτοκρατορία επί της τσαρίνας Αικατερίνης το 1783, ως περιοχή της Ταυρίδας. Η ταυτότητά της Κριμαίας είναι αξεδιάλυτα συνδεδεμένη με τη Ρωσία όχι μόνο για λόγους ιστορικούς. Αλλά επίσης επειδή αποτελώντας  την βάση για τον ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας, που εξασφάλιζε την προβολή ναυτικής ισχύος της Ρωσίας στην Μεσόγειο, ο πληθυσμός της Κριμαίας συνδέεται άμεσα και υλικά με την Ρωσία. Κάτι που φάνηκε και στα μετέπειτα δημοψηφίσματα.

Δεύτερη ημερομηνία σταθμός για την Κριμαία είναι η 20^η Ιανουαρίου 1991 όταν οι κάτοικοι της χερσονήσου αποφάσισαν με πλειοψηφία 94% (1,34 εκ. ψήφοι) την επαναφορά της Αυτόνομης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Κριμαίας που ιδρύθηκε το 1921 και διαλύθηκε το 1954. Αποφάσισαν επίσης την  συμμετοχή της Κριμαίας στην Ένωση που θα αναδυόταν από τα συντρίμμια της ΕΣΣΔ ως μια ανεξάρτητη οντότητα, διακριτή από την Ουκρανία. Όταν η ετυμηγορία των κατοίκων της Κριμαίας έφτασε στον ΟΗΕ τα περισσότερα από τα μέλη του απείχαν, ενώ από τα παριστάμενα μια πλειοψηφία μόνο 36 κρατών ψήφισε υπέρ της αναγνώρισης του αποτελέσματος. Επειδή όμως δεν ήταν η πλειοψηφία των χωρών ποτέ το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν αναγνωρίστηκε.

Τέλος, τρίτος σταθμός είναι η 16^η Μαρτίου 2014 όταν σε δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε στην Κριμαία, με τη συμμετοχή 130 διεθνών παρατηρητών από 23 χώρες, το 96,77% των ψηφοφόρων από το 83,1% όσων ψήφισαν επέλεξε την επανένωση της Κριμαίας με την Ρωσία απορρίπτοντας την ένωση με την Ουκρανία που ήταν η δεύτερη επιλογή του δημοψηφίσματος. Την επομένη κηρύχθηκε η ανεξαρτησία της χερσονήσου και την μεθεπόμενη, στις 18 Μαρτίου, η ένταξή της στην Ρωσική Ομοσπονδία.

• Πώς επηρέασε την Κριμαία το πραξικόπημα του Μεϊντάν στην Ουκρανία, με το οποίο ανατράπηκε ο νόμιμα εκλεγμένος πρόεδρος, Βίκτορ Γιανουκόβιτς;
• Αμέσως μετά το πραξικόπημα η Κριμαία άρχισε να κατακλύζεται με αφίσες και συνθήματα, για παράδειγμα «Να κρεμάσουμε τους Ρώσους». Ο απειλές δεν περιορίζονταν στα λόγια. Το Κίεβο έστειλε τον Δεξιό Τομέα να αναλάβει δράση στην Κριμαία, αλλά εμείς είμασταν έτοιμοι. 12.000 πολιτοφύλακες είχαν πάρει θέση να τους αντιμετωπίσουν, κι έτσι δεν κατάφεραν ποτέ να φτάσουν στην Κριμαία.  

• Τι αντιδράσεις προκάλεσε η ανεξαρτητοποίηση της Κριμαίας και η ένταξή της στην Ρωσική Ομοσπονδία;
• Η άμεση αντίδραση ήταν η διακοπή της παροχής νερού στην Κριμαία μέσω της διώρυγας της Βόρειας Κριμαίας, απ’ όπου περνούσε το 85% του νερού από τον Δνείπερο, η ανατίναξη των πύργων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και η διακοπή της παροχής φυσικού αερίου. Όλα αυτά αντιμετωπίστηκαν αμέσως με τη συνδρομή της Ρωσίας, που έχει αφιερώσει πολλούς πόρους για την αναγέννηση της περιοχής κατασκευάζοντας γέφυρα, αεροδρόμιο κι άλλες υποδομές. Λάβετε υπόψη σας επίσης ότι οι Ουκρανοί ποτέ από το 1991 μέχρι το 2014 δεν έχτισαν το παραμικρό στην χερσόνησο.

• Η αντιμετώπιση της Κριμαίας από την Δύση σαν κατεχόμενη περιοχή τι επιπτώσεις έχει για την Χερσόνησο και τους κατοίκους της;
• Οκτώ λιμάνια της Κριμαίας, κατόπιν απαίτησης της Ουκρανίας, δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν εξαγωγές. Επίσης, οι κάτοικοι της Κριμαίας δεν μπορούν να ταξιδέψουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Έλληνες δεν μπορούν να πάνε στην Ελλάδα, οι Γκότοι δεν μπορούν να ταξιδέψουν στην Γερμανία, κοκ. Πρόκειται για κατάφωρη παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, πολύ περισσότερο επειδή οι απαγορεύσεις αφορούν επίσης το πεδίο της μόρφωσης, της εκπαίδευσης, του πολιτισμού ακόμη και του αθλητισμού.

• Ποια στάση κράτησαν οι Έλληνες της Κριμαίας;
• Στην Χερσόνησο ζουν περίπου 6.000 Έλληνες, οι περισσότεροι εκ των οποίων έχουν συγγενείς στην Ελλάδα. Υπήρχαν πολλοί περισσότεροι αλλά έφυγαν μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ.

Οι Έλληνες όπως κι άλλες εθνότητες που ζούσαν στην Κριμαία ανέκαθεν υποστήριζαν την ανεξαρτητοποίηση από την εθνικιστική Ουκρανία, επειδή είχε ταυτιστεί με την παραβίαση στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για την παραβίαση αυτών των δικαιωμάτων σε άλλες ηπείρους κι εποχές διαμαρτυρόταν επίσης κι η ΕΕ. Στην περίπτωση της Ουκρανίας ωστόσο σιώπησε…

Η περίπτωση των Τατάρων

Μια ξεχωριστή περίπτωση εθνότητας που κατοικεί στην Κριμαία, μαζί με Ρώσους, Έλληνες, Αρμένιους, Αζέρους, Λευκορώσους, Εβραίους, Ιταλούς και πολλούς άλλους, είναι οι Τάταροι. Οι Τάταροι λόγω της μαζικής συνεργασίας τους με τους Ναζί στον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο εναντίον των Σοβιετικών, ακόμη και κατά την διάρκεια της ηρωικής (αν και παραγνωρισμένης) πολιορκίας της Σεβαστούπολης, με το τέλος του πολέμου υπέστησαν διώξεις και κυρίως βίαιο εκτοπισμό στο Ουζμπεκιστάν. Απερίφραστα επρόκειτο για εκδικητική τιμωρία που οδήγησε στην εξόντωση κυρίως αθώων ανθρώπων.

Τα τελευταία χρόνια η ΕΕ και η Ουκρανία ωστόσο κατηγορούν την Ρωσία και την Κριμαία ότι συνεχίζει ακόμη και σήμερα την πολιτική των διακρίσεων σε βάρος των Τατάρων. Το πόσο ψηλά βρίσκεται το θέμα των Τατάρων στην ατζέντα της Δύσης φαίνεται από το γεγονός ότι η Ουκρανία συμμετείχε στην γελοιότητα της Γιουροβίζιον το 2016 με ένα τραγούδι που υμνούσε τους Τάταρους και θύμιζε τις διώξεις τους. Ο τίτλος του τραγουδιού ήταν μάλιστα «1944»! Τη χρονιά εκείνη όμως ακόμη μαίνονταν οι μάχες του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου και οι Τάταροι συνεργάζονταν με τους Ναζί! Το τραγούδι επομένως μάλλον υμνούσε τη συνεργασία με τους Ναζί κι όχι τα θύματα των μεταπολεμικών άδικων διώξεων…

• Υφίστανται πράγματι διώξεις οι Τάταροι της Κριμαίας;
• Επί Ουκρανίας, μέχρι και το 2014 ποτέ δεν είχαν αναγνωριστεί τα δικαιώματα των Τατάρων στην Κριμαία, χωρίς να υπάρχει καμία αντίδραση από τη Δύση. Όταν πέρασε η Κριμαία στην Ρωσία αμέσως και με νόμο αναγνωρίστηκε η γλώσσα των Τατάρων που αποτελούν το 13% των κατοίκων της Κριμαίας. Η γλώσσα τους διδάσκεται σε σχολεία, χρησιμοποιείται στα ΜΜΕ, ενώ ελεύθερα και με κρατική επιδότηση μάλιστα χρησιμοποιείται στο θέατρο και τις τέχνες. Υπάρχουν ακόμη και μουσεία Τατάρων όπου διασώζεται η ιστορία τους.

Σε όλη την έκταση της Ρωσικής Ομοσπονδίας εκδίδονται και διδάσκονται 60 αλφάβητα! Με αυτό τον τρόπο σώσαμε 200 διαφορετικές γλώσσες. Σε ποια άλλη χώρα του κόσμου εφαρμόζεται στην πράξη τέτοια πολιτική προστασίας των διαφορετικών πολιτισμών, γλωσσών και εθίμων;

Θυμάμαι μια φορά είχα δεχτεί φυλές Ινδιάνων από τις ΗΠΑ που μου περιέγραφαν την προσπάθεια που καταβάλλεται σήμερα για την διάσωση του πολιτισμού τους. Εγώ όμως τους ρώτησα αν έχουν γραπτά αλφάβητα με την γλώσσα τους κι η απάντηση ήταν αρνητική…

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Οικονομικές κυρώσεις

Για να φτάσουμε στο γραφείο του Δρ. Μουράντοβ στο κέντρο της Μόσχας, υποστήκαμε την μεγάλη κίνηση στους δρόμους, που ήταν ακόμη μεγαλύτερη μπροστά από τα εμπορικά καταστήματα της Μόσχας. Ο κόσμος που ψώνιζε και οι δυτικές φίρμες που εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται σε όλη την Ρωσία δηλώνουν ότι κάτι δεν πήγε …καλά, μα καθόλου …καλά για την Δύση με τις οικονομικές κυρώσεις που επέβαλε από την επομένη κιόλας του πολέμου, ελπίζοντας να γονατίσουν οικονομικά την Ρωσία. Δηλωτικό στοιχείο της αποτυχίας των κυρώσεων είναι ότι η Ρωσία για το 2023 αναμένεται να έχει, βάσει προβλέψεων του ΔΝΤ, μεγέθυνση 2,3%, ενώ η Γερμανία θα αντιμετωπίσει ύφεση κατά 0,4%…

• Πώς ερμηνεύετε την εξέλιξη των κυρώσεων;
• Η Σοβιετική Ένωση ζούσε επί 70 σχεδόν χρόνια υπό καθεστώς κυρώσεων. Από τότε αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές. Σήμερα, η εκτίμηση που είχαν οι Ευρωπαίοι για την Ρωσία (ότι είναι το «βενζινάδικο της Ευρώπης») αποδείχθηκε βαθιά λανθασμένη. Η Ρωσία είναι αυτάρκης και μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς να έχει ανάγκη εξωτερική βοήθεια. Βαθιά λανθασμένη αποδείχθηκε η εκτίμηση των Ευρωπαίων και για τις ίδιες τους τις χώρες. Κι έτσι οι ΗΠΑ κατέστρεψαν την Ευρώπη με τις κυρώσεις!

Ανεξαρτήτως των επιπτώσεων των δυτικών κυρώσεων στη Ρωσία, πάγια θέση μας είναι ότι βρίσκονται σε αντίθεση με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τις κυρώσεις απορρίπτει ακόμη κι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. Επίσης, οι κυρώσεις ειδικά για τις αναπτυσσόμενες χώρες αποτελούν αντικείμενο καταδίκης στο Οικονομικό Φόρουμ της Γιάλτας που οργανώνουμε κάθε χρόνο από το 2015 με την συμμετοχή επιχειρηματιών και πολιτικών, πχ υπουργών, από πολλές χώρες του κόσμου, ακόμη κι από την Ευρώπη. Οι λαοί της Ευρώπης απορρίπτουν την πολιτική των κυρώσεων.

• Γιατί, κατά τη εκτίμησή σας, η ΕΕ δέχθηκε να εφαρμόσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ανακοινώνοντας μάλιστα κάθε 2-3 μήνες κι ένα επιπλέον πακέτο, παρότι όχι μόνο αποδείχθηκαν άσφαιρες, αλλά πρωτίστως βλάπτεται η ίδια;
• Γιατί η Ευρώπη βρίσκεται σε νεοαποικιακή εξάρτηση από τις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να πολεμήσουν την Ρωσία όχι μόνο μέχρι τελευταίου Ουκρανού, αλλά ακόμη μέχρι και τελευταίου Ευρωπαίου! Κι αυτό οι Ευρωπαϊκές ηγεσίες το δέχονται όταν είναι πρόθυμες να πληρώνουν το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο που συνεχίζει να ρέει στην ΕΕ μέσω Ινδίας 2 φορές ακριβότερα σε σχέση με την περίοδο πριν τις κυρώσεις…

Η Ρωσία αντίθετα αναπτύσσεται όπως και η Κριμαία. Με μια ανεπτυγμένη τουριστική υποδομή, που αναδεικνύει την αρχαία ιστορία μας, υποδεχόμαστε κάθε χρόνο όλο και περισσότερα εκατομμύρια τουριστών από την Κίνα, την Ασία, την Μέση Ανατολή αλλά και την Ευρώπη…

Η επιστροφή της Ουκρανίας στην αγκαλιά της Ρωσίας (Μετροπόλιταν, 1-2/5/2010)

Για πενήντα και πλέον χρόνια η Γιάλτα συμβόλιζε το αμετάβλητο της μεταπολεμικής γεωπολιτικής ισορροπίας. Την τελευταία εικοσαετία ωστόσο η ίδια πόλη, στην χερσόνησο της Κριμαίας στην Ουκρανία, αποτελεί τον πιο αδιάψευστο μάρτυρα της γεωπολιτικής αστάθειας και του ανηλεούς ανταγωνισμού για διεύρυνση των σφαιρών επιρροής μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Κι η συμφωνία που υπογράφτηκε την προηγούμενη Τετάρτη 22 Απρίλη μεταξύ Μόσχας και Κιέβου επισφραγίζει την ήττα των αμερικανικών σχεδίων επέκτασης και την επανάκτηση από τη μεριά της Ρωσίας της επιρροής που διέθετε στις γειτονικές της χώρες.

Με βάση τα όσα συμφωνήθηκαν, που μένει να επικυρωθούν από τα κοινοβούλια των δύο χωρών, η Ρωσία θα συνεχίζει να χρησιμοποιεί την χερσόνησο της Κριμαίας στην Μαύρη Θάλασσα για να ελλιμενίζεται ο στόλος της για 25 ακόμη χρόνια, ενώ η συμφωνία θα μπορεί να επεκταθεί για 5 χρόνια επιπλέον. Δεδομένου ότι η υπάρχουσα συμφωνία (που υπογράφτηκε το 1997) λήγει το 2017, η Μόσχα εξασφάλισε ότι τουλάχιστον μέχρι το 2042 θα μπορεί να ελέγχει από την Κριμαία όλη τη Μαύρη Θάλασσα και φυσικά τον Καύκασο. Πρόκειται για μια τεράστια στρατηγική επιτυχία που υπογραμμίζεται αν θυμηθούμε την βύθιση το καλοκαίρι του 2008, στο μέσο του πολέμου στη νότια Οσετία, ενός γεωργιανού πλοίου που μετέφερε πυραύλους στο καθεστώς του Σαακασβίλι. Η Μόσχα επομένως θα συνεχίσει να ελέγχει δια θαλάσσης το μαλακό της υπογάστριο τον Καύκασο.

Στο εσωτερικό της Ουκρανίας πάντως η συμφωνία προκάλεσε αντιδράσεις στην αντιπολίτευση που ακόμη είναι ζαλισμένη από την πρόσφατη ήττα της. Η πρώην πρωθυπουργός, Γιούλια Τιμοσένκο, που είχε συγκρουστεί σφοδρότατα με τον πρώην σύμμαχό της και πρόεδρο μέχρι πρόσφατα της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιουστσένκο, κατήγγειλε τη συμφωνία επικαλούμενη άρθρο του συντάγματος που απαγορεύει τη φιλοξενία στο ουκρανικό έδαφος ξένων στρατιωτικών βάσεων. Ωστόσο, παρά τη σφοδρότητά τους οι αντιδράσεις της Τιμοσένκο πιο μεγάλη απήχηση βρήκαν στον διεθνή Τύπο παρά στο εσωτερικό της χώρας, όπου οι μεγαλύτερες απειλές για τη σταθερότητα και την ευημερία της προήλθαν από τη σύγκρουση με τη Μόσχα κι όχι από τη στενότερη συνεργασία μαζί της.

Ως ανταπόδοση η Γεωργία εξασφάλισε μείωση κατά 30% των τιμών που αγοράζει το φυσικό αέριο από τη Ρωσία, η τιμή του οποίου στο εξής από 300 δολ. τα 1.000 κυβικά μέτρα αναμένεται να πέσει στα 200 δολ. Ιδιαίτερη δε σημασία έχει το γεγονός ότι η μορφή της μείωσης της τιμής που εξασφαλίσθηκε αναφέρεται σε απαλλαγή της Ουκρανίας από εξαγωγικούς δασμούς. Στην ίδια δε συμφωνία προβλέπεται η συνεργασία των δύο χωρών στους τομείς των κατασκευών, της ενέργειας, των μεταφορών κ.α. Σε αυτό το πλαίσιο αναμένεται να ξεκινήσει η κατασκευή μιας γέφυρας που να ενώνει την Κριμαία με τον ρωσικό Καύκασο. Επίσης, η Ρωσία αναμένεται να αποκτήσει το 50% συν 1 του μετοχικού κεφαλαίου της ουκρανικής αεροναυπηγικής βιομηχανίας Αντόνοβ που τα τελευταία χρόνια υπολειτουργεί λόγω της οικονομικής κρίσης που μαστίζει την Ουκρανία. Η κρίση μάλιστα έφθασε σε τέτοιο σημείο ώστε η χώρα προσέφυγε στο ΔΝΤ, το οποίο μάλιστα προεκλογικά διέκοψε την παροχή ρευστού, επειδή η κυβέρνηση της Ουκρανίας αρνήθηκε να εφαρμόσει τα μισητά, εξοντωτικά για την κοινωνική πλειοψηφία, προγράμματα λιτότητας που είχε απαιτήσει. Εν είδει παρενθέσεως: Ακόμη κι η κυβέρνηση της Ουκρανίας, έχοντας απολέσει προ πολλού τη νομιμοποίησή της, είπε κι ένα όχι στο ΔΝΤ. Η ελληνική κυβέρνηση θα βρει το πολιτικό θάρρος να το κάνει άραγε;

Η είσοδος της Ρωσίας στην ουκρανική αεροναυπηγική βιομηχανία (που θα πραγματοποιηθεί μέσω της United Aircraft Cooperation – UAC) δεν είναι νέο σχέδιο. Είχε ξεκινήσει να προωθείται το 2006, αλλά διακόπηκε λόγω της ανατροπής του προέδρου Βίκτορ Γιανούκοβιτς από τον Βίκτορ Γιουστσένκο και την Γιούλια Τιμοσένκο, με όχημα την λεγόμενη πορτοκαλί επανάσταση. Οπότε η πρόσφατη ατιμωτική εκλογική ήττα, στα όρια της συντριβής, των δύο πρωταγωνιστών της «πορτοκαλί επανάστασης» στις εκλογές του Ιανουαρίου σηματοδοτεί το κλείσιμο ενός κύκλου πιέσεων της Ρωσίας όλη την προηγούμενη δεκαετία με μοχλό τις «έγχρωμες επαναστάσεις», που ως κοινό γνώρισμα είχαν την εκδίωξη από τις κυβερνήσεις πολιτικών που πρόσκεινταν φιλικά προς τη Ρωσία και την ανάληψη της εξουσίας από φιλοαμερικανούς ηγέτες, σπουδαγμένους ακόμη και στις ΗΠΑ. Το παράδειγμα της Γεωργίας με την εκδίωξη του Έντουαρντ Σεβαρντνάτζε και την ανάδειξη του Μικαΐλ Σαακασβίλι στην ηγεσία της χώρας το Νοέμβριο του 2003 στο πλαίσιο ενός παλατιανού πραξικοπήματος που βαφτίστηκε «επανάσταση των ρόδων» αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό. Άνοιξε άλλωστε και την αυλαία μιας σειρά κυβερνητικών ανατροπών που λειτούργησαν σαν θηλιά γύρω από τη Ρωσία. Η παγκόσμια πρώτη πάντως αυτών των ανατροπών συνέβη στη Σερβία με την σύλληψη του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς και την παράδοσή του στο ΝΑΤΟϊκό Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης όπου πρωταγωνιστικό ρόλο (με την παροχή ζεστού χρήματος και «καυτών» πολιτικών συμβουλών) διαδραμάτισε το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, υπό την ηγεσία τότε του Γιώργου Παπανδρέου…

Επιστρέφοντας στην Ουκρανία, η συμφωνία που υπέγραψε ο ρώσος πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεβ με τον ουκρανό ομόλογό του Βίκτορ Γιανούκοβιτς σηματοδοτούν το κλείσιμο αυτής της παρένθεσης, που συνέπεσε με την προεδρία στον Λευκό Οίκο του Τζορτζ Μπους. Ευρύτερα δε, έρχεται να υπογραμμίσει τη συρρίκνωση της επιρροής της αμερικανικής αυτοκρατορίας.

Το εντελώς αντίθετο συμβαίνει με τη Ρωσία. Η απόφασή της να μειώσει την τιμή του φυσικού αερίου που πληρώνει η Ουκρανία μέσω της κατάργησης σχεδόν των εξαγωγικών δασμών φέρνει στην επιφάνεια τα σχέδια του Κρεμλίνου για τη δημιουργία μιας οικονομικής κοινότητας που στο μέλλον δεν αποκλείεται να αποκτήσει και κοινό νόμισμα. Ήδη η Ρωσία έχει υπογράψει πλήθος συμφωνιών με τη Λευκορωσία και το Καζακστάν στην κατεύθυνση συγκρότησης μιας τελωνειακής ένωσης. Το αρχικό σχέδιο θέλει την ολοκλήρωση της ενιαίας οικονομικής ζώνης μέχρι το 2012. Ο ρώσος πρωθυπουργός δε, Βλαντίμιρ Πούτιν, που όλα δείχνουν ότι θα διεκδικήσει ξανά την προεδρία της Ρωσίας στις εκλογές του 2012, έχει απευθύνει κάλεσμα και στην Ουκρανία για να συμμετέχει. Ενδεχόμενη θετική ανταπόκριση του Κιέβου, που είναι πολύ πιθανή μετά την εκλογική νίκη του Γιανούκοβιτς και, το σημαντικότερο, ώριμη μετά τις τελευταίες συμφωνίες θα δημιουργήσει μια αγορά 213 εκ. κατοίκων που μακροπρόθεσμα φιλοδοξεί να αμφισβητήσει τις ΗΠΑ και την ΕΕ και τη νομισματική τους ηγεμονία μέσω του δολαρίου και του ευρώ.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι άμεσα παύει η φερεγγυότητα της Ρωσίας ως προμηθευτής φυσικού αερίου στη Δυτική Ευρώπη να επαφίεται στις καθημερινές διαθέσεις του κάθε τυχάρπαστου πολιτικού της Ουκρανίας και φυσικά στα σχέδια των ΗΠΑ. Η συμφωνία που επιτεύχθηκε με την Ουκρανία για το φυσικό αέριο δεν λύνει μόνο ένα τεράστιο πρόβλημα για την ίδια. Αλλά, κι η Ρωσία επίσης ξέρει ότι η διέλευση του αερίου προς τη Δύση θα γίνεται στο εξής απρόσκοπτα και δεν πρόκειται να επαναληφθούν «πειρατικές» πρακτικές του παρελθόντος που εξέθεσαν ανεπανόρθωτα τη Μόσχα, εμφανίζοντάς την ως αφερέγγυα και δίνοντας επιχειρήματα στους Ευρωπαίους και τους Αμερικάνους που έθεταν ως στόχο άμεσης προτεραιότητας και ζωτικής σημασίας την απεξάρτηση της ευρωπαϊκής αγοράς από τη Ρωσία.

Η νέα Γιάλτα επομένως δεν είναι και τόσο συμβατή με τους αμερικανικούς σχεδιασμούς…

Ουκρανία: Το τέλος της πορτοκαλί επανάστασης (Επίκαιρα, 21-27/1/2010)

Μια σύντομη παρένθεση που έκλεισε οριστικά κι επισήμως την προηγούμενη Κυριακή αποδείχθηκε η «πορτοκαλί επανάσταση» που ξέσπασε προ πενταετίας στην Ουκρανία με επίδικο αντικείμενο την απομάκρυνση της χώρας από την σφαίρα επιρροής της Μόσχας και την αγκίστρωσή της στις ΗΠΑ. Το εκλογικό αποτέλεσμα του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών που διενεργήθηκε την Κυριακή σηματοδοτούσε μια πλήρη αντιστροφή των αποτελεσμάτων του 2005.

Πρώτος και με διαφορά εκλέχτηκε ο Βίκτορ Γιανούκοβιτς, ο οποίος στο παρελθόν είχε κατηγορηθεί ως άνθρωπος  της Μόσχας. Η ανατροπή του δε το 2005, μετά από καταγγελίες για καλπονοθεία που έδωσαν την εύσχημο αφορμή για την «πορτοκαλί επανάσταση», οδήγησε την Ουκρανία στην αγκαλιά της Ουάσινγκτον. Η επιστροφή του ωστόσο τώρα ήταν θριαμβευτική κι η νίκη του στον δεύτερο, επαναληπτικό γύρο των προεδρικών εκλογών που θα διεξαχθεί στις 7 Φεβρουαρίου θεωρείται πολύ πιθανή. Μεγάλος χαμένος των εκλογών αποδείχθηκε ο μέχρι τώρα πρόεδρος της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιουστσένκο που, από αδιαμφισβήτητος ηγέτης της «πορτοκαλί επανάστασης» και ήρωας της δημοκρατίας, συγκέντρωσε γύρω στο 6% των ψήφων – ένα ποσοστό που σηματοδοτεί την πολιτική του συνταξιοδότηση. Καθοριστικό ρόλο στην εκλογική του ταπείνωση διαδραμάτισε ο λυσσαλέος ανταγωνισμός που ανέπτυξε όλη την προηγούμενη πενταετία με την Γιούλια Τιμοσένκο, που κέρδισε τη δεύτερη θέση στον πρώτο γύρο, με την οποία μοιράστηκε τις δάφνες της αντιρωσικής επανάστασης, μέχρι που η γοητευτικότατη Γιούλια εγκατέλειψε τον Γιουστσένκο μόνο του στον φιλοαμερικανικό του οίστρο για να επενδύσει το πολιτικό της μέλλον σε μια επαναπροσέγγιση με την Μόσχα και την υιοθέτηση περισσότερο ρεαλιστικών θέσεων.

Η επαναφορά του Κιέβου στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας έχει τεράστια σημασία στο πλαίσιο του ανταγωνισμού της Ρωσίας με τις ΗΠΑ, για δύο τουλάχιστον λόγους. Ο πρώτος σχετίζεται με τη στρατηγική θέση που κατέχει η Ουκρανία στις οδούς διέλευσης των ρωσικών αγωγών φυσικού αερίου που τροφοδοτούν τη Δυτική Ευρώπη, καθώς το 80% του ρωσικού αερίου διέρχεται από τα εδάφη της. Έτσι, όλο το προηγούμενο διάστημα η Ουκρανία, κατόπιν αμερικανικών εντολών φυσικά κι όχι αυτοβούλως, κατάφερε να εκθέσει αλλεπάλληλες φορές την Μόσχα, εμφανίζοντάς την ως αναξιόπιστο προμηθευτή ενέργειας της ΕΕ (η οποία προμηθεύεται το 25% των αναγκών της από τη Ρωσία) όταν με το έτσι θέλω και κατά παράβαση διμερών και διεθνών συμφωνιών αρνούταν να πληρώσει ή έκλεβε αέριο, αναγκάζοντας τη Ρωσία να παγώσει την διέλευση. Και μαζί, εκατομμύρια ανθρώπους σε 18 χώρες της Ευρώπης που περίμεναν το ρωσικό αέριο για να ζεσταθούν. Η προσέγγιση ωστόσο Πούτιν – Τιμοσένκο είχε διαφανεί από πέρυσι όταν η τελευταία σύγκρουση Ρωσίας – Ουκρανίας, λύθηκε χάρη στην συμβιβαστική στάση της ουκρανής πρωθυπουργού.

Ο δεύτερος λόγος που καθιστά την Ουκρανία καθοριστικής σημασίας χώρα για τα συμφέροντα της Μόσχας σχετίζεται με τη χερσόνησο της Κριμαίας, όπου έχει την έδρα του ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας. Ο μέχρι τώρα πρόεδρος της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιουστσένκο, επανειλημμένες φορές είχε δηλώσει ότι δεν επιθυμούσε την ανανέωση της συμφωνίας με τη Μόσχα βάση της οποίας ελλιμενίζονται τα ρωσικά πλοία στη Σεβαστούπολη (την «κόκκινη Ριβιέρα» όπως αποκαλούταν επί ΕΣΣΔ) κι η οποία λήγει τον Μάιο του 2017. Με την άποψή του όμως διαφωνούσε όχι μόνο η Ρωσία, που διακήρυττε δια στόματος του δημάρχου της Μόσχας Γιούρι Λουζκόβ ότι «αν χάσουμε τη Σεβαστούπολη, χάνουμε ολόκληρο τον Καύκασο» (Der Spiegel 10 Μαρτίου 2008) αλλά κι οι 50.000 ρώσοι που κατοικούν εκεί κι είναι εφοδιασμένοι με ρωσικά διαβατήρια, οι οποίοι δεν έχαναν ευκαιρία το προηγούμενο διάστημα να διαδηλώνουν εναντίον του σχεδίου ένταξης στο ΝΑΤΟ, ενώ με δημοψήφισμά τους είχαν ζητήσει ακόμη και την διπλωματική αναγνώριση από την Ουκρανία της Ν. Οσετίας και της Αμπχαζίας. Ενδεχόμενο τουλάχιστον αδύνατο όλο το προηγούμενο διάστημα όταν ο πρόεδρος Γιουστσένκο δεν έχανε ευκαιρία να δηλώνει την υποστήριξή του στον πρόεδρο της Γεωργίας, Μιχαΐλ Σαακασβίλι, ενώ κατά την διάρκεια του πολέμου στη Ν. Οσετία έστειλε όπλα στην Γεωργία και μετέβη αυτοπροσώπως για να δηλώσει την υποστήριξή του στον τυχοδιώκτη πρόεδρο της Γεωργίας, ο οποίος αποτελεί κοινή ομολογία πλέον ότι ευθύνεται για τον πόλεμο του Αυγούστου του 2008.

Τώρα ωστόσο στην Ουκρανία οι όροι αλλάζουν. Ο νικητής του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών, Βίκτορ Γιανούκοβιτς, έχει δηλώσει ότι επιθυμεί την διπλωματική αναγνώριση της Ν. Οσετίας και της Αμπχαζίας, ενώ μαζί με την Γιούλια Τιμοσένκο, έχουν απορρίψει κατηγορητικά κάθε σκέψη ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ κι έχουν δηλώσει ότι στόχος τους είναι η αναθέρμανση των σχέσεων με τη Ρωσία.

Το εκλογικό αποτέλεσμα της προηγούμενης Κυριακής δεν θα είχε επιτευχθεί ωστόσο αν η διακυβέρνηση της Ουκρανίας από τους εγχώριους αντιπροσώπους των έγχρωμων επαναστάσεων που πλάσαρε η Ουάσινγκτον από τη Σερβία (με την ενεργό εμπλοκή μάλιστα και του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών το 2000) μέχρι τον Λίβανο δεν ταυτιζόταν με την διάλυση και την αποσύνθεση της χώρας. Δεν πρόκειται για υπερβολή! Η εμμονή του προέδρου της Ουκρανίας να προκαλεί ακόμη κι άνευ λόγου και αιτίας την Μόσχα δίχασε ακόμη πιο βαθιά την χώρα που είναι ούτως ή άλλως διαιρεμένη σε ένα ανατολικό ρωσόφωνο και ρωσόφιλο τμήμα κι ένα δυτικό που μιλά Ουκρανικά και πολιτικά αλληθωρίζει προς τη Δύση. Στη συνέχεια η απώλεια της δεδηλωμένης από την κυβέρνηση οδήγησε τα κρισιμότερα υπουργεία –  Οικονομικών, Άμυνας και Εξωτερικών – να μην έχουν υπουργούς και την οικονομία στα τάρταρα, καθώς το 2009 το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 14% κι η χώρα κατέφυγε στο ΔΝΤ, όπου δανείστηκε με δρακόντειους όρους 16 δισ. δολ. Η παροχή ρευστού μάλιστα διακόπηκε προεκλογικά όταν υπό το βάρος των λαϊκών αντιδράσεων και για να εξασφαλίσει την επανεκλογή της η Τιμοσένκο προχώρησε σε αύξηση των συντάξεων και του βασικού μισθού. Μέτρα που θεωρήθηκαν απαράδεκτα από τον διεθνή οργανισμό.

Ευρύτερα, το ατιμωτικό κι όχι απλά άδοξο τέλος της (κάθε άλλο παρά αυθόρμητης) «πορτοκαλί επανάστασης» στην Ουκρανία σηματοδοτεί την σχετική υποχώρηση της αμερικανικής ισχύος και τη βελτίωση της θέσης των ανταγωνιστικών πόλων ισχύος, τουλάχιστον σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία.