Εξέγερση Βούλγαρων κατά των ιδιωτικοποιήσεων (Επίκαιρα, 28.2-6.3.2013)

Θύμα της λιτότητας και των ιδιωτικοποιήσεων μπορεί πλέον να χαρακτηριστεί ο μέχρι πρότινος πρωθυπουργός της Βουλγαρίας, Μπόικο Μπορίσοφ. Η παραίτηση του βούλγαρου πρωθυπουργού και ηγέτη του δεξιού κόμματος Πολίτες για την Ευρωπαϊκή Ανάπτυξη της Βουλγαρίας που ήρθε στην εξουσία το 2009, αποτέλεσε την αντίδραση του στον ξεσηκωμό εκατοντάδων χιλιάδων Βουλγάρων ενάντια στις υπέρογκες αυξήσεις στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και στις ασυνήθιστες σκηνές βίας που εκτυλίχθησαν στη Σόφια με ευθύνη της αστυνομίας και αποτέλεσμα τον τραυματισμό δεκάδων διαδηλωτών.

Η οργή των εκατοντάδων χιλιάδων διαδηλωτών που κατέκλυσαν τις μεγαλύτερες πόλεις της Βουλγαρίας κι όχι μόνο σε Σόφια, Βάρνα και Πλόντβιβ (ακόμη και την Κυριακή 24 Φεβρουαρίου έγιναν διαδηλώσεις σε περισσότερες από 40 πόλεις) στρεφόταν ενάντια στις τρεις ιδιωτικές εταιρείες που ελέγχουν την ηλεκτρική παραγωγή από το 2004 όταν η ενέργεια έφυγε από τον δημόσιο τομέα και πουλήθηκε στους ιδιώτες. Τρεις είναι οι εταιρείες που ελέγχουν αυτή τη στιγμή τον κλάδο στην Βουλγαρία: η Energo Pro, η αυστριακή ENV και η τσέχικη CEΖ. Ειδικότερα η τελευταία, που προμηθεύει ρεύμα σε 2 εκ. καταναλωτές, συγκέντρωσε την μήνι των Βούλγαρων λόγω των αυξήσεων ύψους 13% που πρόσφατα επέβαλε στα τιμολόγια της κι η οποία – είναι αναγκαίο να πούμε – είχε εγκριθεί από την κυβέρνηση. Οι συγκεκριμένες αυξήσεις λειτούργησαν σαν την σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της αγανάκτησης, λόγω του ότι τα τιμολόγια του ρεύματος αφαιμάζουν σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό τους μισθούς εκατομμυρίων κατοίκων της γειτονικής χώρας. Όλες αυτές τις μέρες δεν έλειψαν από ρεπορτάζ στον διεθνή Τύπο μαρτυρίες απεγνωσμένων Βουλγάρων που αμείβονται με τους χαμηλότερους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών μελών, ύψους 387 ευρώ, ότι υπάρχουν φορές που οι λογαριασμοί του ρεύματος υπερβαίνουν ακόμη και τους μισθούς τους. Με άλλα λόγια, οι Βούλγαροι δουλεύουν για να πληρώνουν το λογαριασμό του ρεύματος… Διαμαρτυρίες πραγματοποιούνταν σταθερά το τελευταίο διάστημα και ειδικότερα το τελευταίο δεκαήμερο πριν την παραίτηση της κυβέρνησης την προηγούμενη Πέμπτη στις 20 Φεβρουαρίου. Η μέρα εκείνη αποδείχτηκε διαφορετική, λειτουργώντας ως θρυαλλίδα πολιτικών εξελίξεων, λόγω της προσπάθειας της αστυνομίας να διαλύσει την συγκέντρωση στη Σόφια, που οδήγησε σε εκτεταμένα επεισόδια.

Η παραίτηση του Μπορίσοφ, που σε κάθε περίπτωση αποτέλεσε επιτυχία του Βουλγάρικου λαού, δεν αποκλείεται να έκρυβε κι έναν ελιγμό από την μεριά του δεξιού πρωθυπουργού, και στενού συμμάχου των Αμερικάνων και της ΕΕ που αμέσως μετά την εκλογή του δεν δίστασε να τινάξει στον αέρα τα ρωσικά ενεργειακά σχέδια, ακυρώνοντας μιας στρατηγικής συμμαχίας συμφωνία με την Μόσχα. Τώρα, δεδομένου ότι οι εκλογές ήταν προγραμματισμένες για τις 7 Ιουλίου, είναι πολύ πιθανό να ήθελε να επισπεύσει την πορεία προς τις κάλπες, που θα στηθούν τον Απρίλιο, συρρικνώνοντας αντίστοιχα την προεκλογική περίοδο ώστε να αποφύγει την φθορά εξ αιτίας της ογκούμενης λαϊκής αγανάκτησης. Κι έτσι, να αφαιρέσει από το Σοσιαλιστικό Κόμμα το γόνιμο έδαφος επάνω στο οποίο κινούταν, ελπίζοντας τελικά να γύρει προς το μέρος του την ισορροπία τρόμου μεταξύ των δύο κομμάτων που συστηματικά καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις.

Στο εδώλιο οι ιδιωτικοποιήσεις

Σε κάθε περίπτωση η παραίτηση της κυβέρνησης Μπορίσοφ είναι ένα σημαντικό πλήγμα στις πολιτικές της λιτότητας και των ιδιωτικοποιήσεων, καθώς η αντιπαράθεση είχε προσλάβει πολύ ευρύτερο χαρακτήρα το τελευταίο διάστημα. Χαρακτηριστικό είναι πως στις κινητοποιήσεις της Κυριακής ένα από τα αιτήματα που δέσποζαν αφορούσαν την λεηλασία των οικογενειακών εισοδημάτων από τις τράπεζες με αφορμή τα φοιτητικά δάνεια που προσφέρουν, έναντι θεόρατων επιτοκίων, όπως και η καταγγελία της φτώχειας. Πολλά συνθήματα επίσης στρέφονταν κατά της διαφθοράς με την οποία έχει ταυτιστεί η κυβέρνηση του Μπορίσοφ, ο οποίος πριν γίνει δήμαρχος της Σόφιας κι από κει πρωθυπουργός ήταν πορτιέρης σε νυχτερινά κέντρα και ιδιοκτήτης εταιρείας σωματοφυλάκων, έχοντας ο ίδιος την ευθύνη για την προστασία του Τσάρου Σιμεών του δεύτερου ο οποίος επέστρεψε στη Βουλγαρία μετά την πτώση του καθεστώτος του Ζίβκοφ για να εκλεγεί πρωθυπουργός. Ο Μπορίσοφ τώρα, έχοντας επίγνωση της αγανάκτησης των Βουλγάρων απέναντι στην ακολουθούμενη πολιτική, δύο μέρες πριν αναγκαστεί σε παραίτηση εκδίωξε από την κυβέρνησή του τον μισητό υπουργό Οικονομικών, Σιμεόν Τζάνκοφ, ο οποίος πριν στελεχώσει την κυβέρνηση του Μπορίσοφ εργαζόταν στην Παγκόσμια Τράπεζα. Η προσπάθεια ωστόσο του Μπορίσοφ να χρησιμοποιήσει τον Τζάνκοφ σαν αποδιοπομπαίο τράγο, φορτώνοντάς του την λιτότητα, έπεσε στο κενό.

Η παραίτηση του δεξιού βούλγαρου πρωθυπουργού προκάλεσε ανησυχία στη Δυτική Ευρώπη για την τύχη που μπορεί να έχουν κι άλλες κυβερνήσεις που προωθούν ανάλογα προγράμματα λιτότητας, όπως για παράδειγμα η ελληνική χωρίς να είναι και η μόνη. «Η παραίτηση της κυβέρνησης της Βουλγαρίας έπειτα από βίαιες διαδηλώσεις είναι σήμα κινδύνου και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες», έγραφαν οι Financial Times στο άρθρο της σύνταξης της εφημερίδας την Πέμπτη 21 Φεβρουαρίου, με τίτλο «Βουλγάρικα μαθήματα». Και συνέχιζαν: «Ακόμη και μέσω ενδείξεων ότι τα χειρότερα προβλήματα της ευρωζώνης και η σχετική ύφεση μπορεί να ανήκουν στο παρελθόν, στη σημερινή Ευρώπη της χαμηλής μεγέθυνσης μπορεί να ξεσπάσουν κοινωνικές εξεγέρσεις με αρκετή δύναμη να ανατρέψουν κυβερνήσεις ακόμη και σε χώρες που δεν έχουν πληγεί ευθέως από την κρίση». Ο κίνδυνος επομένως που διατρέχουν οι κυβερνήσεις στις γειτονικές Ελλάδα, Ρουμανία και Σερβία, που επλήγησαν από την κρίση, εντασσόμενες σε προγράμματα διεθνούς διάσωσης είναι πολύ πιο σοβαρός, κατά την βρετανική εφημερίδα…

Εξαθλίωση χωρίς ημερομηνία λήξης

Υπάρχουν κι άλλα ωστόσο μαθήματα που βγαίνουν από την βουλγάρικη εμπειρία, τα οποία έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα. Το πρώτο είναι πως οι θυσίες που ζητούν οι κυβερνήσεις της λιτότητας στο όνομα της δημοσιονομικής σταθερότητας είναι στην πραγματικότητα χωρίς τέλος. Οι προσδοκίες που καλλιεργούνται ότι «αν πιούμε τώρα το πικρό ποτήρι» σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα κι ειδικότερα όταν βελτιωθούν τα δημοσιονομικά μεγέθη ενδέχεται να υπάρξει άνοδος του βιοτικού επιπέδου, είναι κάλπικες. Η μοναδική αλήθεια είναι πως η εξαθλίωση ήρθε για να μείνει κι όσο την αποδεχόμαστε τόσο θα μεγαλώνει, με το ένα μέτρο λιτότητας να υποδέχεται το άλλο, ξεπερνώντας το σε αγριότητα. Στη Βουλγαρία για παράδειγμα το δημόσιο χρέος είναι με πραγματικούς όρους ανύπαρκτο: μόλις 19,2% του ΑΕΠ. Δυνατότητα επομένως για την άσκηση αναδιανεμητικής πολιτικής υπάρχει. Αντί αυξήσεων ωστόσο το μόνο που αντικρίζουν οι Βούλγαροι είναι επιδείνωση των όρων ζωής τους. Κανένα έλεος, επομένως, να μην περιμένουμε από τις κυβερνήσεις της λιτότητας…

Το δεύτερο συμπέρασμα σχετίζεται με τις συνέπειες των ιδιωτικοποιήσεων. Παρότι οι ιδιωτικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη Βουλγαρία κατηγόρησαν ακόμη και τώρα το βουλγάρικο δημόσιο, ζητώντας περισσότερη φιλελευθεροποίηση (κατ’ αντιστοιχία με τους δύο έλληνες ιδιώτες πάροχους ενέργειας που κατηγορούσαν το μεγάλο ελληνικό δημόσιο ακόμη κι όταν όδευαν στη φυλακή επειδή τσέπωσαν τα λεφτά των καταναλωτών!) είναι εμφανές ότι τα δεινά των κατοίκων της γειτονικής χώρας προέρχονται από την ιδιωτικοποίηση, η οποία μάλιστα αποδεικνύεται παράγοντας απρόβλεπτης αστάθειας για το πολιτικό σύστημα και δραματικής υποβάθμισης για το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων. Καθόλου τυχαίο δεν είναι πως το αίτημα που κυριαρχεί τώρα στις διαμαρτυρίες των Βούλγαρων είναι η επανεθνικοποίηση του κλάδου της ενέργειας. Συμπέρασμα εξόχως χρήσιμο για την Ελλάδα, όπου η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ εμφανίζεται ως λύση σωτηρίας, με τους αρμόδιους να αποκρύβουν τις δραματικές συνέπειες που θα έχει το επικείμενο ξεπούλημά της στα τιμολόγια κατανάλωσης.