Η γάγγραινα των ελεγκτικών εταιρειών (Επίκαιρα, 20-26 Νοεμβρίου 2014)

Η υποκρισία που ανθεί στα ρετιρέ του ευρωπαϊκού οικοδομήματος ήταν γνωστή από καιρό. Δεν χρειαζόταν να αποκαλυφθεί ότι ο Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ έφερε προσωπική ευθύνη για την μετατροπή του μικροσκοπικού δουκάτου του Λουξεμβούργου σε ένα απέραντο πλυντήριο, με αφορμή τις αποκαλύψεις της Διεθνούς Σύμπραξης Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ), καθώς διετέλεσε πρωθυπουργός του επί 20 σχεδόν χρόνια: από το 1995 ως το 2013! Η απερίγραπτη δυσοσμία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος αποκαλύπτεται αν λάβουμε υπ’ όψη μας επιπλέον ότι ο Γιουνκέρ διετέλεσε επί 8 χρόνια, από το 2005 ως το 2013, πρόεδρος του Eurogroup, του συμβουλίου υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος που έφερε την ευθύνη για την εναρμόνιση της οικονομικής πολιτικής των κρατών μελών της ευρωζώνης και την σφιχτή δημοσιονομική διαχείριση εφάρμοζε στο εσωτερικό της χώρας του μια οικονομική πολιτική που υπονόμευε ευθέως την συνοχή της ευρωζώνης και τίναζε στον αέρα κάθε προσπάθεια σύγκλισης, από τη στιγμή που με αθέμιτα μέσα αφαιρούσε φορολογικά έσοδα από τα άλλα κράτη μέλη προς όφελος του «Μεγάλου Δουκάτου» του των …484.000 κατοίκων.

ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ

Ουδέποτε ωστόσο θα τα είχε καταφέρει τόσο καλά ο Γιουνκέρ αν δεν συνέδραμαν το έργο του οι λογιστικο-ελεγκτικές εταιρείες. Κι εδώ ακριβώς έγκειται η μεγαλύτερη αποκάλυψη: πώς οι λογιστικο-ελεγκτικές εταιρείες που, τύποις, το έργο τους αφορά στην διευκόλυνση των φορολογικών και λογιστικών εργασιών των επιχειρήσεων, πλέον αποτελούν μέρος του φορολογικού προβλήματος κάθε χώρας κι όχι μέρος της λύσης τους. Οι αποκαλύψεις του ICIJ έφεραν στην επιφάνεια τις μεθόδους που μετήρχετο, συγκεκριμένα, η PriceWaterhouseCoopers (PwC) για να συσκοτίζει τις φορολογικές αρχές κάθε χώρας έτσι ώστε οι πελάτες της να πληρώνουν όσο το δυνατόν λιγότερους φόρους. Επρόκειτο για ένα πολυδαίδαλο, έως χαοτικό, σύστημα απόκρυψης εσόδων και κερδών που κατέληγε, για παράδειγμα, οι αμερικανικές επιχειρήσεις οι οποίες προσέτρεξαν το 2012 στις υπηρεσίες της για κέρδη ύψους 95 δις. δολ. να πληρώσουν φόρους 1,04 δις. δολ. ή 1,04%!!! Με βάση τις πρόσφατες αποκαλύψεις 343 μεγάλες επιχειρήσεις ευνοήθηκαν από τον φορολογικό παράδεισο του Λουξεμβούργου, στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν η τράπεζα Eurobank κι η εταιρεία τηλεφωνίας Wind, η οποία όμως το διέψευσε.

Στο στόχαστρο εισαγγελέων

Επί ευρωπαϊκού εδάφους μπορεί να ήταν η πρώτη φορά που τα έργα και οι ημέρες των ελεγκτικών εταιρειών απασχόλησαν τόσο έντονα τη δημόσια συζήτηση, όταν έγινε αντιληπτό πως η αδιαμφισβήτητη τεχνογνωσία στρέφεται εναντίον της δημοσιονομικής ισορροπίας των κρατών, ωστόσο τα ανδραγαθήματα τους ουκ ολίγες φορές έχουν βρεθεί στο στόχαστρο των δικαστικών αρχών τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Αγγλία. Επανειλημμένες φορές για την ακρίβεια κοινοβουλευτικά σώματα και εισαγγελείς έχουν αφιερώσει χιλιάδες ώρες εργασιών για να …ελέγξουν το έργο των ελεγκτών κι ειδικότερα των «4 μεγάλων», όπως συνηθίζεται να αποκαλούνται: Της PriceWaterhouseCoopers, της Ernst & Young, της Deloitte και της KPMG. Μάλιστα, το τελευταίο στάδιο γιγαντισμού τους, όταν από 5 έγιναν 4, συντελέστηκε το 2002 όταν οι αποκαλύψεις για την Enron έφεραν στην επιφάνεια τις σκανδαλώδεις μεθοδεύσεις της ελεγκτικής εταιρείας Arthur Andersen για την απόκρυψη των χρεών της και την εμφάνιση κερδών. Τόσο …σκανδαλώδεις που οι αρχές την έκλεισαν. Έτσι μας έμειναν οι άλλες τέσσερις…

Για τα «κατορθώματά» τους θα μπορούσαν να γραφτούν βιβλία. Αξίζει ωστόσο να θυμίζουμε ορισμένες από τις πιο «λαμπρές» στιγμές τους, για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος που αντιπροσωπεύουν. Η PwC, πριν αποκαλυφθεί η ενεργός συμμετοχή της στην φορο-αποφυγή 343 πολυεθνικών μεταξύ των οποίων κολοσσοί όπως η ΙΚΕΑ, Amazon κ.α., είχε απασχολήσει τις αμερικάνικες αρχές με αφορμή τις συμβουλές που παρείχε στην Caterpillar, αξιοποιώντας μεταξύ άλλων ένα σύστημα θυγατρικών στην Ελβετία, έτσι ώστε να φορολογηθεί με ένα συντελεστή ύψους 6%, μακράν του 29% που ισχύει επισήμως στις ΗΠΑ. Τα ποσά που επωφελήθηκε η Caterpillar κι έχασε το αμερικανικό δημόσιο, σύμφωνα με την έρευνα που έκανε το Κογκρέσο, εκτιμήθηκαν σε 2,4 δις. δολ. Σε μία άλλη έρευνα του αμερικανικού Κογκρέσου, αποκαλύφθηκαν ηλεκτρονικά μηνύματα μεταξύ στελεχών της KPMG, στα οποία υπολόγιζαν ότι τα πρόστιμα (31.000 δολ.) από τις αμερικανικές φορολογικές αρχές (IRIS) σε περίπτωση που αποκαλύπτονταν θα ήταν υποδεέστερα των εσόδων της KPMG (360.000 δολ.). Γιατί λοιπόν να μην αποκρύψουν τους πληρωτέους φόρους; Το προηγούμενο μάλιστα της «εν ψυχρώ εκτέλεσης» της Arthur Andersen, όταν αποκαλύφθηκαν οι απάτες στην Enron, οδήγησαν την KPMG στις διενέξεις της με το αμερικανικό δημόσιο να επιδιώκει τον συμβιβασμό πληρώνοντας όσο – όσο προκειμένου να κλείσουν οι υποθέσεις. Έτσι το 2005 η KPMG πλήρωσε σε συμβιβασμό 456 εκ. δολ. πρόστιμα! Την ίδια πρακτική του εξωδικαστικού συμβιβασμού επέλεξε η KPMG και στην Ολλανδία τον Δεκέμβριο του 2013 πληρώνοντας 10 εκ. πρόστιμο!

Στην Ελλάδα δεν γνωρίζουμε…

Στην Ελλάδα, αντίθετα, ζούμε ακόμη την εποχή της ….αθωότητας. Κανείς δεν γνωρίζει για την σύγκρουση συμφέροντος που διέπει τις ελεγκτικές εταιρείες καθώς από την μια αναλαμβάνουν την τήρηση των λογιστικών βιβλίων των επιχειρήσεων κι από την άλλη υπογράφουν τους ισολογισμούς τους, ενώ με το φορολογικό πιστοποιητικό, που εισήχθη πριν δύο χρόνια, εγγυώνται την συμμόρφωση των επιχειρήσεων με τη φορολογική νομοθεσία. Ακόμη πιο ακραίο παράδειγμα της εθελοτυφλίας είναι ο διορισμός στις πιο νευραλγικές θέσεις με ευθύνη τα δημόσια έσοδα δύο στελεχών που προέρχονται από τις …ελεγκτικές εταιρείες: του Γιώργου Μαυραγάνη ως υφυπουργού Οικονομικών, ο οποίος μάλιστα μετά το στραπάτσο του ΕΝΦΙΑ συγκέντρωσε στα χέρια του κατόπιν πρωθυπουργικής εντολής το σύνολο της φορολογικής πολιτικής και των ελέγχων και της Κατερίνας Σαββαΐδου, που διορίστηκε επικεφαλής της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων, αντικαθιστώντας τον Χάρη Θεοχάρη. Ο Γ. Μαυραγάνης, όπως αναφέρεται στο βιογραφικό του εργάστηκε στην KPMG κι η Κ. Σαββαΐδου στην PwC. Αμφότεροι υψηλόβαθμα στελέχη…

Οι «δεσμοί αίματος» του ελληνικού δημοσίου με τις ελεγκτικές εταιρείες δημιουργήθηκαν από τις πρώτες μέρες που έφτασε η Τρόικα στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικό, κι όχι μοναδικό, παράδειγμα η μεταβίβαση στις ελεγκτικές εταιρείες του ελέγχου των ΝΠΔΔ, από τον Μάιο του 2010, με απόφαση του τότε υπουργού Οικονομικών Γ. Παπακωνστατίνου!

Έτσι μαζί με τα πρώην στελέχη της Goldman Sachs που ανέλαβαν την διαχείριση του δημόσιου χρέους, οι ελεγκτικές εταιρείες εισήλθαν στα άδυτα των αδύτων του ελληνικού δημοσίου, προκαλώντας μια νέα σύγκρουση συμφέροντος με στελέχη του ιδιωτικού τομέα που αμείβονταν αδρά επί χρόνια ως φορολογικοί σύμβουλοι ιδιωτικών εταιρειών τώρα να πρέπει να τις ελέγξουν εκ μέρους του δημοσίου. Περιστρεφόμενη πόρτα μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα; Βρικόλακες σε ρόλο φύλακα σε τράπεζα αίματος; Ναρκομανείς σε ρόλο διευθυντή σε κλινική αποτοξίνωσης; Όπως και να το χαρακτηρίσουμε πρόκειται για ναρκοθέτηση του δημοσίου συμφέροντος!

Ελληνικά πρότυπα στα μέτρα των ελεγκτικών

Το πεδίο δράσης των λογιστικο-ελεγκτικών εταιρειών επεκτείνεται σαρωτικά με την εισαγωγή των Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων. Πρόκειται για μια εκ βάθρων αλλαγή στο φορολογικό και λογιστικό σύστημα που επιτείνει την πολυνομία, στρέφεται σε βάρος των επιχειρήσεων καθώς θα αυξήσει το σχετικό κόστος καθώς και των ανεξάρτητων λογιστικών γραφείων που θα δουν τις δουλειές να φεύγουν στις ελεγκτικές εταιρείες. Μοναδικός ωφελημένος δηλαδή θα είναι η κλειστή λέσχη των τεσσάρων μεγάλων λογιστικο-ελεγκτικών εταιρειών, κι ενδεχομένως λίγων ακόμη που έχουν αναπτυχθεί στη σκιά τους! Ο υφυπουργός Οικονομικών Γ. Μαυραγάνης, που θεωρείται βασικός αρχιτέκτονας του νομοσχεδίου, μιλώντας στη Βουλή την Πέμπτη 13 Νοεμβρίου το εμφάνισε περίπου ως …ευλογία, λέγοντας ότι «ανταποκρίνεται στην ανάγκη εκσυγχρονισμού του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των επιχειρήσεων και έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός σύγχρονου ρυθμιστικού πλαισίου, τη μείωση του διοικητικού κόστους των επιχειρήσεων και την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας». Την ίδια ώρα οι αντιδράσεις μεταξύ των λογιστών κορυφώνονται…

Για τις επιπτώσεις που θα έχει η εισαγωγή των Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων μίλησαν στα Επίκαιρα δύο συνδικαλιστές οικονομολόγοι – λογιστές, ο Παναγιώτης Αλεβιζάκης, μέλος της Κεντρικής Διοίκησης του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας κι εκπρόσωπος της Ανεξάρτητης Κίνησης Οικονομολόγων Ελλάδας κι ο Χρίστος Τασιάκος, μέλος της Συνέλευσης των Αντιπροσώπων κι εκπρόσωπος της Αγωνιστικής Ριζοσπαστικής Συνεργασίας Οικονομολόγων.

Ελληνική πατέντα για την εξυπηρέτηση των λίγων

Κ. Αλεβιζάκης*

Με τις διατάξεις του νέου σχεδίου νόμου Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα καταργούνται ή τροποποιούνται διατάξεις οι οποίες ρυθμίζουν την λογιστική, φορολογική και ελεγκτική οργάνωση των επιχειρήσεων. Έως τώρα διευκόλυναν το έργο των φορολογικά εμπλεκομένων πλευρών και παρουσίαζαν τα αποτελέσματα της διαχείρισης των επιχειρήσεων με σαφή, τυποποιημένο και αξιόπιστο τρόπο.

Επιδιώκεται   να επιβληθούν διατάξεις των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (ΔΛΠ) και στις μη εισηγμένες στο χρηματιστήριο επιχειρήσεις, χωρίς να δικαιολογούν το όφελος για τις ίδιες τις επιχειρήσεις και για την εθνική οικονομία. Το περιβάλλον που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις θα είναι αρκετά δύσκολο από την στιγμή που θα τηρούν διπλά βιβλία. Δεν προβλέπεται εξίσωση των φορολογικών με τις λογιστικές διατάξεις και οι επιχειρήσεις για να ανταποκριθούν θα τηρούν διπλά βιβλία για πάγια, αποθέματα κλπ. Παράλληλα για την εκτιμώμενη ωφέλιμη οικονομική ζωή των παγίων, οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να προσφεύγουν σε εκτιμήσεις πληρώνοντας σημαντικά πόσα για κάθε εκτίμηση. Αν λάβουμε υπόψη μας το σύνολο των αλλαγών σε εξοπλισμό, προγράμματα, αναγκαία εκπαίδευση και τήρηση διπλών βιβλίων θα πρέπει η πολιτεία να δικαιολογήσει το όφελος που θα έχουν οι επιχειρήσεις από την εισαγωγή των διατάξεων αυτών και μάλιστα από την στιγμή που τα ΔΛΠ  είναι υποχρεωτικά όχι για το σύνολο των επιχειρήσεων αλλά μόνο για τις εισηγμένες κι αυτές που έχουν ενδο-ομιλικές συναλλαγές. Φοβούμαστε ότι η ηγεσία του υπουργείου δεν πράττει αντιλαμβανόμενη τις ανάγκες της κοινωνίας και των επιχειρήσεων αλλά της ακόρεστης θέλησης επιχειρήσεων πληροφορικής, ανάπτυξης προγραμμάτων και μιας μικρής μερίδας πολυεθνικών και ξένων ελεγκτικών εταιρειών.

*Οικονομολόγος, μέλος της Κεντρικής Διοίκησης του Οικονομικού Επιμελητήριου Ελλάδος και εκπρόσωπος της Ανεξάρτητης Κίνησης Οικονομολόγων Ελλάδας

 

Λογιστικά πρότυπα διευκόλυνσης της φοροδιαφυγής

Χ. Τασιάκος*

Ο κλάδος των φοροτεχνικών λογιστών έρχεται μπροστά σε νέα δεδομένα με τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα (ΕΛΠ), μετά την ταλαιπωρία των τελευταίων  ετών που τους οδήγησε να γίνουν άμισθοι υπάλληλοι του δημοσίου με όλες τις αλλαγές στο φορολογικό σύστημα και την διάλυση του ελληνικού δημοσίου που ήρθε να πέσει στις πλάτες των λογιστών.

Τα ΕΛΠ έρχονται να γίνουν η ταφόπλακα τόσο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) όσο και των λογιστών οι οποίοι βιώνουν την κρίση του συστήματος παραμένοντας απλήρωτοι από πολλές επιχειρήσεις και τώρα θα πρέπει να ξοδέψουν χρόνο που δεν υπάρχει μιας και δουλεύουν 12-15 ώρες την ημέρα αλλά και χρήμα για την εκπαίδευση τους και την αναβάθμιση των προγραμμάτων τους. Τα ΕΛΠ υποτίθεται πως έρχονται να εφαρμόσουν την οδηγία της ΕΕ, η οποία όμως είναι προαιρετική. Ως αποτέλεσμα πολλές ΜΜΕ δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν ένεκα κόστους που θα πέσει στις πλάτες τους μαζί με όλα τα αλλά μέτρα που έχουν παρθεί έως τώρα (φορολογία εισοδήματος, τέλος επιτηδεύματος, ΕΝΦΙΑ κ.λπ.).

Τα ΕΛΠ έρχονται να καταργήσουν το Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο (ΕΓΛΣ) μετά από τριάντα πέντε χρόνια και τον Κώδικα Φορολογικής Απεικόνισης Στοιχείων (ΚΦΑΣ) μετά από δυο χρόνια ανατρέποντας όσα γνωρίζαμε έως  τώρα. Οι απόψεις ότι οι επιχειρήσεις μπορούν να έχουν όποια λογιστική οργάνωση θέλουν δεν ισχύει διότι θα χρειαστεί να παρουσιάσουν στο τέλος του χρόνου τις καταστάσεις σύμφωνα με τα ΕΛΠ.

Τα ΕΛΠ δεν θα έλθουν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής. Αντίθετα, έρχονται να βοηθήσουν την φοροδιαφυγή και με το νομό. Ο χρόνος για την προετοιμασία, την εκπαίδευση και την αναβάθμιση των προγραμμάτων είναι ανεπαρκής και για τις ΜΜΕ και τους λογιστές.

Τα ΕΛΠ μαζί με την πιστοποίηση του φοροτέχνη-λογιστή τα οποία συνδέονται άρρηκτα έρχονται να διαλύσουν το κλάδο των λογιστών και να τους οδηγήσουν στην αγκαλιά των ελεγκτικών εταιρειών με πενιχρούς μισθούς και εξαντλητικά ωράρια εργασίας.

Απαιτείται η από κοινού αντιπαράθεση στο νομοσχέδιο των λογιστών και των ΜΜΕ για την μη εφαρμογή των ΕΛΠ.

*μέλος της Συνέλευσης των Αντιπροσώπων του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας κι εκπρόσωπος της Αγωνιστικής Ριζοσπαστικής Συνεργασίας Οικονομολόγων

Το δεύτερο Μνημόνιο σε ρόλο προγραμματικών δηλώσεων (Πριν, 24.6.2012)

Η τρικομματική κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά που συγκροτήθηκε με την συμμετοχή της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ κι ως βασική αποστολή της έχει να υπογράψει το τρίτο Μνημόνιο ολοκληρωτικής παράδοσης της οικονομικά εξαντλημένης πια και χρεοκοπημένης Ελλάδας στους πιστωτές της πριν απ’ όλα είναι η τρίτη στη σειρά Μνημονιακή κυβέρνηση, μετά απ’ αυτή του Γιώργου Παπανδρέου και του δοτού πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμου. Η ίδια φυσικά έκανε το ντεμπούτο της με μια διακήρυξη που ως τρίτο της στόχο έθετε την ρήξη με το παρελθόν: «Στόχος της είναι να αντιμετωπίσει την κρίση, να ανοίξει το δρόμο της ανάπτυξης και να αναθεωρήσει τους όρους της Δανειακής Σύμβασης (Μνημονίου) χωρίς να θέσει σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας ούτε την παραμονή της στο ευρώ. Και ασφαλώς χωρίς να αμφισβητήσει του αυτονόητους στόχους μηδενισμού του ελλείμματος, ελέγχου του χρέους και εφαρμογής των διαρθρωτικών αλλαγών που έχει ανάγκη η χώρα».

Πριν δούμε τι ακριβώς θα πάρει η νέα κυβέρνηση από τους εργαζόμενους στην Ελλάδα, πώς δηλαδή θα γίνουν δεκτές οι παραπάνω υποσχέσεις, αξίζει να δούμε αυτοί που ελέγχουν την πορεία του ευρώ στην οποία ακόμη κινείται η χώρα πως αντέδρασαν απέναντι στις παραπάνω εξαγγελίες. Ενδεικτικά είναι τα λόγια του επιτρόπου Όλι Ρεν, ο οποίος αναφερόμενος στην άφιξη της Τρόικας, αύριο Δευτέρα πρωί στην Αθήνα, περιέγραψε το έργο της με τα εξής λόγια: «Έρχεται για να δει τι έγινε, τι δεν έγινε και τι πρέπει να γίνει για να επανέλθει η διαδικασία μεταρρυθμίσεων στην κανονική της πορεία». Δεδομένου ότι αποστολή της Τρόικας, που θα αποτελείται από τους επικεφαλής της Πολ Τόμσεν, Κλάους Μαζούχ και Ματίας Μορς, θα είναι η απόφαση για το αν θα εκταμιευτεί η επόμενη δόση ή όχι, προδιαγράφεται ήδη το σκηνικό των επόμενων ημερών: «Κίτρινες κάρτες» προς την Αθήνα και οι γνωστές αφ’ υψηλού και αυστηρές υποδείξεις που θα δημιουργήσουν ένα νέο σκηνικό εκβιασμών μόνο και μόνο για να επιταχυνθεί η υλοποίηση των αντιλαϊκών πολιτικών.

Αυτό όμως το οποίο δεν λέγεται ακόμη και τώρα είναι πως το περιεχόμενο των αντιλαϊκών πολιτικών έχει ήδη αποφασιστεί, με κάθε μάλιστα λεπτομέρεια, από το δεύτερο Μνημόνιο. Ακόμη και κανέναν καινούργιο νόμο να μην ψηφίσει αυτή η κυβέρνηση, η υλοποίηση όσων με ακρίβεια προβλέπονται στο «Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής», με ημερομηνία 9 Φεβρουαρίου, θα επιδεινώσει παραπέρα και μάλιστα απότομα, τους όρους ζωής κι εργασίας εκατομμυρίων ανθρώπων. Υπ’ αυτό το πρίσμα η κυβέρνηση Σαμαρά έρχεται να εγγυηθεί τη συνέχεια κι όχι τη ρήξη, την απαρέγκλιτη εφαρμογή των όσων ψήφισε η κυβέρνηση του διορισμένου τραπεζίτη Παπαδήμου κι όχι την τροποποίησή τους.

Η διαπλοκή ομολογουμένως δεν υποδέχτηκε με ενθουσιασμό την κυβέρνηση Σαμαρά, ενδεχομένως γιατί στον σχηματισμό της είδε τις τελευταίες άμυνες του πολιτικού συστήματος το οποίο (με την ενεργοποίηση για παράδειγμα του παλαιοκομματικού μηχανισμού της ΝΔ) θα δώσει μαζί με την μάχη για την υλοποίηση του δεύτερου Μνημονίου και την δική του μάχη για επιβίωση, ώστε να μην πέσει κάτω από την λαϊκή κατακραυγή τουλάχιστον μέσα στο καλοκαίρι. Μεγάλο μέρος της κριτικής ωστόσο που διατύπωσε ήταν άστοχο. Γράφτηκε χαρακτηριστικά ότι δεν πρόκειται να σημειωθεί καμία πρόοδος στο θέμα των ιδιωτικοποιήσεων δημοσίων επιχειρήσεων. Κάτι που είναι ολότελα λάθος!

Στο θέμα του ξεπουλήματος του δημόσιου πλούτου ο δρόμος έχει ανοιχθεί από την κυβέρνηση Παπαδήμου, με αποτέλεσμα οι υπουργοί του Α. Σαμαρά να μην χρειάζεται να κάνουν το παραμικρό: αρκεί να αφήσουν τον αυτόματο σε λειτουργία κι οι προβλέψεις του Μνημονίου και του Μεσοπρόθεσμου θα υλοποιηθούν αυτούσιες και …τάχιστα. Καθοριστικό ρόλο στο συγκεκριμένο θέμα έπαιξε υπουργική απόφαση (η οποία δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ υπ. αρ. 1363 [2198α]) με ημερομηνία 25 Απριλίου 2012 βάσει της οποίας περνούν στο Ταμείο Ιδιωτικοποιήσεων και κατά κόσμο «Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας Δημοσίου» οι περισσότερες ΔΕΚΟ, που είχαν ξεμείνει μέχρι τώρα στο Δημόσιο. Ειδικότερα, το 34% του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, το 17% της ΔΕΗ, το 92,684% της Αγροτικής Τράπεζας, του 30% του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών, το 35,477% των Ελληνικών Πετρελαίων, το 51,038% του Οργανισμού Λιμένα Πειραιά, το 50,968% του αντίστοιχου οργανισμού της Θεσσαλονίκης, το 65% της Δημόσιας Επιχείρησης Αερίου, το 34,033% της ΕΥΔΑΠ, το 34,017% της ΕΥΑΘ, το 13,697% του Οργανισμού Διεξαγωγής Ιπποδρομιών Ελλάδας, το 80,97% της Ελληνικής Βιομηχανίας Οχημάτων, το 100% του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό και το 55,19% της ΛΑΡΚΟ. Αξίζει να αναφέρουμε ονομαστικά τον συρφετό «κηπουρών» και “τσεκουράτων” φασιστών που έβαλε την υπογραφή του κάτω απ’ αυτή την επαίσχυντη απόφαση με την οποία ανοίγει ο δρόμος για να ξεπουληθεί η δημόσια περιουσία προς όφελος των πιστωτών, μιας και με νόμο τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις πηγαίνουν κατά προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους: Φίλιππος Σαχινίδης (υπουργός Οικονομικών), Γιώργος Παπακωνσταντίνου (υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και κλιματικής Αλλαγής), Γιώργος Κουτρουμάνης (υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης), Άννα Διαμαντοπούλου (υπουργός Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας), Μαυρουδής Βορίδης (υπουργός Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων) και Παύλος Γερουλάνος (υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού).

Το ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου, προς διάψευση όσων στηλιτεύουν την ολιγωρία της δημόσιας διοίκησης στην υλοποίηση των όσων ψηφίζονται, προωθείται κατ’ εφαρμογή του άρθρου 2 με τίτλο Διαρθρωτικές δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις. Στο ίδιο κεφάλαιο στο άρθρο 2.1 του δεύτερου Μνημονίου με τίτλο «Διαχείριση κεφαλαίων και αποκρατικοποιήσεις» αναφέρεται πως «οι συνολικές εισπράξεις από αποκρατικοποιήσεις από τον Ιούνιο του 2011 θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 4,5 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2012, 7,5 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2013, 12,2 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2014 και 15 δισ. ευρώ μέχρι το 2015. Ενδεικτικό πάντως της υποκρισίας τους είναι άλλη πρόβλεψη που αναφέρεται στη συνέχεια, βάσει της οποίας «οι αποκρατικοποιήσεις διεξάγονται με τρόπο διαφανή… Για να υπάρχει επιτυχής αποκρατικοποίηση απαιτείται κατάλληλο κανονιστικό πλαίσιο που θα εξασφαλίζει… ότι οι καταναλωτές θα προστατεύονται επαρκώς… Οι όροι για τις πωλήσεις ή τις παραχωρήσεις θα πρέπει να αποφεύγουν τη δημιουργία μη ρυθμιζόμενων ιδιωτικών μονοπωλίων, θα πρέπει να παρεμποδίζουν οποιαδήποτε μορφή διακρίσεων, θα πρέπει να διευκολύνουν την ανοικτή πρόσβαση και θα πρέπει να επιβάλουν πλήρη διαφάνεια λογαριασμών». Πρόκειται για αερολογίες στερούμενες περιεχομένου, πιθανή αντιγραφή από κανένα εγχειρίδιο του καλού νεοφιλελεύθερου, καθώς σχεδόν σε όλες τις ιδιωτικοποιήσεις τα κρατικά μονοπώλια απλώς έδωσαν τη θέση τους σε ιδιωτικά, χωρίς καμία προστασία του καταναλωτή σε ό,τι αφορά για παράδειγμα τις τιμές, ούτε καν αυτή που προσφέρεται στο αρχαιότερο επάγγελμα και τους κακόφημους δρόμους… Μάρτυρας τα τιμολόγια της ΔΕΗ, που αυξάνονται αυθαίρετα αποκλείοντας κάθε μήνα όλο και περισσότερους καταναλωτές από το αγαθό της ηλεκτρικής ενέργειας.

Το ίδιο άλλωστε το Μνημόνιο δε διστάζει λίγες αράδες παρακάτω στο άρθρο 2.2 με τίτλο «περιορισμός της σπατάλης στις δημόσιες επιχειρήσεις και στα άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου» να προαναγγέλλει σημαντικές αυξήσεις χωρίς καμία απολύτως δικαιολογία. Ούτε καν για τα μάτια του κόσμου!  Αναφέρει χαρακτηριστικά, με χρονικό ορίζοντα το πρώτο τρίμηνο του 2013: «τα τιμολόγια του ΟΑΣΑ, του ΟΣΕ και της ΤΡΑΙΝΟΣΕ θα αυξηθούν κατά τουλάχιστον 25% ενώ τα επιχειρησιακά τους σχέδια θα επικαιροποιηθούν καταλλήλως», αφήνοντας ανοικτό με αυτή τη διατύπωση το ενδεχόμενο νέας συρρίκνωσης όσων δρομολογίων κρίνονται μη βιώσιμα, με τον αριθμό τους φυσικά να αυξάνεται σταθερά και ανάλογα με τις τιμές των εισιτηρίων. Αν αποτελούσε κριτήριο η εξασφάλισης της πρόσβασης, όπως αναφέρει το Μνημόνιο κάνοντας επίδειξη κοινωνικής ευαισθησίας, τότε μόνο αύξηση των τιμών και ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια δεν έπρεπε να αποφασιστούν… Το ίδιο ισχύει και για τη ιδιωτικοποίηση του πρώην αεροδρομίου κι ευρύτερα για τις εδαφικές/οικοπεδικές εκτάσεις του δημοσίου για τις οποίες η κυβέρνηση: «(α) συντάσσει πλήρη απογραφή περιουσιακών στοιχείων, (β) προετοιμάζει ειδικό νόμο για την αξιοποίηση της περιοχής του Ελληνικού, (γ) αποσαφηνίζει το καθεστώς χρήσης γης για τα μεμονωμένα περιουσιακά στοιχεία και/ή τα χαρτοφυλάκια περιουσιακών στοιχείων τα οποία θα εκτιμηθούν και θα επιλεγούν προς εκμετάλλευση εντός του 2012». Μια σειρά δηλαδή έκνομων ενεργειών, στα όρια του πλιάτσικου, για τις οποίες αργά ή γρήγορα πολλοί θα λογοδοτήσουν!

Για την περίοδο που διανύουμε το Μνημόνιο προβλέπει συγκεκριμένα μέτρα και σε ό,τι αφορά τα εργασιακά. Στα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης (άρθρο 1) αναφέρεται: “Μέχρι τον Ιούνιο του 2012 η κυβέρνηση θα θεσπίσει νοπμοθετικά μια μείωση κατά μέσο όρο 10% στα αποκαλούμενα “ειδικά μισθολόγια” του δημόσιου τομέα, στα οποία το νέο μισθολόγιο δεν ισχύει”. Στο κεφάλαιο για την ενίσχυση της ανάπτυξης περιγράφονται συγκεριμένες αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις κι ένα μίνι αντι-ασφαλιστικό, προς όφελος της εργοδοσίας. Με ορίζοντα το τρίτο τρίμηνο του 2012 προβλέπεται ότι “πριν την εκταμίευση καταργούνται οι όροι περί νομιμότητας (συμβάσεις ορισμένου χρόνου που ορίζεται ότι λήγουν σε κάποιο όριο ηλικίας ή στη συνταξιοδότηση) που περιλαμβάνονται σε νόμο ή σε συμβάσεις εργασίας. Η κυβέρνηση διεξάγει μια αναλογιστική μελέτη του πρώτου πυλώνα συνταξιοδοτικών ταμείων σε εταιρείες όπου οι εισφορές για τα ταμεία αυτά υπερβαίνουν τις εισοφρές κοινωνικής ασφάλισης για τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα σε συγκρίσιμες επιχερήσεις / βιομηχανίες που καλύπτονται από το ΙΚΑ. Με βάση τη μελέτη αυτή, η κυβέρνηση μειώνει τις κοινωνικές εισφορές για τις εταιρείες αυτές κατά δημοσιονομικα ουδέτερο τρόπο”.

Αλλαγές προβλέπονται επίσης για τους εργαζόμενους στην υγεία. Με τη βοήθεια της επικαιροποιημένης έκθεσης για τους ανθρώπινους πόρους που θα εκπονεί το υπουργείο Υγείας σε ετήσια βάση αναφέρεται στο Μνημόνιο πως στο τρίτο τρίμηνο θα οριστεί ένα σχέδιο “για την ανακατανομή του εξειδικευμένου και υποστηρικτικού προσωπικού εντός του ΕΣΥ” κι όχι φυσικά νέες προσλήψεις για να αντιμετωπιστεί η κατάρρευση. Για το τέλος του έτους προβλέπεται πως “το αναθεωρημένο σύστημα πληρωμών που χρησιμοποιείται από τον ΕΟΠΥΥ για τη σύναψη συμβάσεων με ιατρούς και η βελτίωση της αποτελεσματικότητας από την αξιοποίηση του προσωπικού (περιλαμβανομένης της μείωσης του κόστους των υπερωριών) θα οδηγήσουν σε εξοικονόμηση τουλάχιστον 100 εκ. ευρώ στο συνολικό κόστος κοινωνικής ασφάλισης που συνδέεται με τους μισθούς και τις αμοιβές των ιατρών το 2012”.

Το τρίτο τρίμηνο του 2012, που ξεκινάει την επόμενη Δευτέρα, επιφυλάσσει τέλος δυσάρεστες εκπλήξεις για τους γιατρούς και τους μηχανικούς. Στο πλαίσιο της λεγόμενης “απελευθέρωσης των κλειστών επαγγελμάτων” αναφέρεται ότι η κυβέρνηση ορίζει τις εισφορές των δικηγόρων και των μηχανικών προς τις επαγγελαμτικές τους οργανώσεις, οι οποίες εισφορές αντανακλούν τα λειτουργικά έξοδα για τις υπηρεσίες που παρέχονται από τις εν λόγω οργανώσεις”.

Νέες φορολογικές ελαφρύνσεις για τους πλούσιους

Ειδικότερη μέριμνα στο δεύτερο Μνημόνιο υπάρχει για την αναθεώρηση της φορολογικής πολιτικής (άρθρο 2.3). Στις βασικές δε κατευθύνσεις της συμφώνησαν ΠΑΣΟΚ και ΝΔ στο πλαίσιο διαλόγου που ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε την προεκλογική περίοδο, σε συναινετικό κλίμα. Αναφέρει κατά λέξη το Μνημόνιο: «Η κυβέρνηση θα προετοιμάσει μία φορολογική μεταρρύθμιση η οποία αποσκοπεί στην απλοποίηση του φορολογικού συστήματος, στην εξάλειψη των απαλλαγών και των προνομιακών καθεστώτων, συμπεριλαμβανομένης και της διεύρυνσης των βάσεων, πράγμα το οποίο θα επιτρέψει μια βαθμιαία μείωση των φορολογικών συντελεστών καθώς θα βελτιώνεται η απόδοση των εσόδων. Αυτή η μεταρρύθμιση σχετίζεται με το φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, τον φόρο εισοδήματος εταιρειών και τον ΦΠΑ, τους φόρους επί της ακίνητης περιουσίας καθώς και τις κοινωνικές εισφορές και θα διατηρήσει τη σχετική φορολογική επιβάρυνση από έμμεσους φόρους. Η μεταρρύθμιση θα θεσπισθεί μέχρι τον Ιούνιο του 2012… Μέχρι τον Ιούνιο του 2012 η κυβέρνηση θα αναθεωρήσει τις αντικειμενικές αξίες της ακίνητης περιουσίας για να τις ευθυγραμμίσει σε μεγαλύτερο βαθμό προς τις τιμές της αγοράς».

Ξεκινώντας απ’ το τελευταίο, την επίκληση της ανάγκης αντιστοίχησης των αντικειμενικών αξιών με αυτές της αγοράς, δεν υπάρχει τίποτε πιο μακριά από την αλήθεια. Στην πραγματικότητα η μόνη προσαρμογή που έπρεπε να γίνει ήταν να μειωθούν οι αντικειμενικές αξίες για να ακολουθήσουν την αργή αλλά σταθερή πτώση που καταγράφουν οι αγοραίες τιμές ως αποτέλεσμα της καθίζησης που καταγράφει ο κλάδος των ακινήτων. Οι ανατιμήσεις που θα επιβάλλει η κυβέρνηση Σαμαρά, με απώτερο στόχο την αύξηση των φορολογικών εσόδων, θα σημάνουν νέα αφαίμαξη των φορολογουμένων. Υποκρισία ξεχειλίζει επίσης κι η υπόσχεση εξάλειψης των φοροαπαλλαγών, καθώς είναι σίγουρο ότι θα αφορά μόνο τις εξαιρέσεις των χαμηλών εισοδημάτων. Οι φοροαπαλλαγές αντίθετα των εφοπλιστών, που έχουν συνταγματική ισχύ, ή της εκκλησίας, θα μείνουν άθικτες, δείχνοντας ότι όχι μόνο η Τρόικα αλλά και η συγκυβέρνηση ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – ΔΗΜΑΡ όταν αναγγέλλει διεύρυνση της φορολογικής βάσης αυτή περιλαμβάνει μόνο τα γνωστά υποζύγια: μισθωτούς και συνταξιούχους. Από την άλλη μεγάλες επιχειρήσεις και αστοί θα δουν τις φορολογικές υποχρεώσεις τους να μειώνονται σημαντικά, μέσω κυρίως τριών οδών: Της μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών, που θα έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερα ελλείμματα στα ασφαλιστικά ταμεία, της μείωσης του ανώτατου φορολογικού συντελεστή φυσικών προσώπων που αφορά ετήσια εισοδήματα άνω των 100.000 ευρώ και την επιβολή ενιαίου φορολογικού συντελεστή στις επιχειρήσεις ύψους 15%, που ως αποτέλεσμα θα έχει οι μικρές επιχειρήσεις να πληρώνουν υψηλό φόρο και οι μεγάλες χαμηλότερο!

Οφείλουμε ωστόσο να αναγνωρίσουμε και την ειλικρίνειά τους. Όταν για παράδειγμα ορίζουν με σαφήνεια πως οι έμμεσοι φόροι θα διατηρηθούν ως έχουν.

Πέραν ωστόσο των όσων γράφονται στο Μνημόνιο κι έχουν αρχίσει να δημοσιεύονται στον Τύπο για τη φορολογική πολιτική σημασία έχουν και τα όσα στην πράξη προωθούνται. Κι εδώ η επιλογή των προσώπων της νέας κυβέρνησης είναι εξόχως αποκαλυπτική. Ειδικότερα, η επιλογή για τη θέση του υφυπουργού Οικονομικών, του Γιώργου Μαυραγάνη, ο οποίος προέρχεται από τον κλάδο των λογιστικοελεγκτικών εταιρειών, και δη την KPMG, με ειδικότητα σε θέματα φορολογίας επιχειρήσεων καθώς διετέλεσε γενικός διευθυντής του φορολογικού τμήματος της συγκεκριμένης πολυεθνικής φέρνει στην επιφάνεια τη σχεδιασμένη άλωση ακόμη και του πιο στενού πυρήνα του κράτους από τον ιδιωτικό τομέα. Μάλιστα, τον πιο κακόφημο κι αποτυχημένο ιδιωτικό τομέα, καθώς αυτές οι εταιρείες έγιναν διεθνές ρεζίλι το 2008 όταν αποκαλύφθηκε πως όλες οι τράπεζες που χρεοκοπούσαν στην άλλη μεριά του Ατλαντικού είχαν ελεγχθεί από το μονοπώλιο των λογιστικο-ελεγκτικών εταιρειών κι είχαν βρει τα πάντα …μέλι γάλα!

Στην Ελλάδα η τρικομματική κυβέρνηση τους αναθέτει την συγκέντρωση των δημόσιων, φορολογικών εσόδων, προσποιούμενη ότι δεν βλέπει την κορυφαία σύγκρουση συμφέροντος: Πως είναι δυνατόν ο υφυπουργός Οικονομικών να εξαντλήσει την αυστηρότητα του εναντίον των συνηθισμένων φοροκλεπτών, δηλαδή των μεγάλων επιχειρήσεων, όταν μέχρι πριν λίγες μέρες ήταν πελάτες του; Απ’ αυτές αμειβόταν! Ακόμη, όταν είναι αυτονόητο ότι ο υφυπουργός που τώρα ελέγχει τις φορολογικές υποχρεώσεις των επιχειρήσεων στον ιδιωτικό τομέα εκεί ακριβώς θα επιστρέψει να εργαστεί, όταν έχει κι η κυβέρνηση του Σαμαρά, την τύχη της κυβέρνησης Παπανδρέου και Παπαδήμου…

Πλάι σε όλα αυτά τα μέτρα που περιγράφονται στο Μνημόνιο για να υλοποιηθούν στο τέλος του δευτέρο τριμήνου ή εντός του τρίτου, μέχρι δηλαδή τον Σεπτέμβριο, πρέπει να προστεθούν κι όσα δεν εφαρμόσθηκαν τις προηγούμενες εβδομάδες έτσι ώστε τα κατ’ εξοχήν Μνημονιακά κόμματα (ΝΔ – ΠΑΣΟΚ) να μην ψάχνουν τον ψήφο τους με το κιάλι… Τα πράγματα δηλαδή είναι ακόμη χειρότερα.

Ποιος θα ελέγξει τους ελεγκτές; (Επίκαιρα, 2-8/9/2010)

Πλήθος ερωτηματικών δημιουργεί η απόφαση του υπουργείου Οικονομικών να παραδώσει τον λογιστικό έλεγχο των κρατικών νοσοκομείων και των δημόσιων ασφαλιστικών ταμείων, σε πρώτη φάση, στα χέρια πολυεθνικών λογιστικοελεγκτικών εταιρειών. Πρόκειται συγκεκριμένα για τις «τέσσερις μεγάλες», όπως συνηθίζεται να χαρακτηρίζονται στον διεθνή Τύπο: Ernst & Young και Pricewaterhouse Coopers (βρετανικών συμφερόντων), Deloitte & Touche (αμερικανικών συμφερόντων) και KPMG (ολλανδικών συμφερόντων). Μαζί δε με αυτές και η επίσης αμερικανική Grand Thornton. Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου εμφάνισε αυτή την κίνηση ως μια ακόμη προσπάθεια στον… άοκνο αγώνα του να βάλει τάξη στα δημόσια οικονομικά καταπολεμώντας φαινόμενα κακοδιαχείρισης και σπατάλης. Άμεσα, σύμφωνα με δημοσιεύματα, αναμένεται να πιάσουν δουλειά στα νοσοκομεία Ευαγγελισμός, Αττικόν και Γ. Γεννηματάς και στα ταμεία ΙΚΑ, ΟΠΑΔ, ΟΑΑΕΕ και ΟΓΑ. Στη συνέχεια δε στους δήμους και τις ΔΕΚΟ.

Η ανάθεση σε ιδιώτες ελεγκτές του ελέγχου των δημοσίων λογιστικών αποτελεί το αποκορύφωμα της αποθέωσης του ιδιωτικού εις βάρος του δημόσιου. Το σκεπτικό πίσω από την «δουλειά» φαίνεται να αποτελεί γνήσιο τέκνο ενός ματωμένου γάμου μεταξύ του ΔΝΤ υπό την κατοχή του οποίου τελεί η χώρα και του ΟΟΣΑ όπου εργάστηκε ο υπουργός Οικονομικών. Δύο μισητών οργανισμών λόγω του πρωτοπόρου ρόλου που διαδραματίζουν στην υπόδειξη αντιλαϊκών πολιτικών (μείωση κοινωνικών παροχών, περικοπή ασφαλιστικών δικαιωμάτων, κ.λπ.) προς τις κυβερνήσεις όλου του κόσμου. Το σκεπτικό λοιπόν πίσω από την απ’ ευθείας ανάθεση είναι σε αδρές γραμμές το εξής: ο,τιδήποτε δημόσιο είναι ύποπτο διαφθοράς και σκανδάλων και ένοχο μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου (πως αλλιώς θα στιγματιστεί στη συνείδηση της κοινωνίας η άσκηση αναδιανεμητικής πολιτικής ως μηχανισμός ρεμούλας;) ενώ, στον αντίποδα, το ιδιωτικό είναι συνώνυμο της διαφάνειας και της αξιοκρατίας (πως αλλιώς θα εμφανιστούν ως νομοτέλεια οι κοινωνικές αντιθέσεις;) σε βαθμό τέτοιο ώστε, εκ προοιμίου, να πληροί όλα τα κριτήρια για να αναγνωριστεί ως υπέρτατος κριτής του δημόσιου.

Το κακό όμως είναι ότι από την εποχή που γράφονταν τα εγχειρίδια της Σχολής του Σικάγου τα οποία έπαιρναν υπό μάλης οι νεοφώτιστοι νεοφιλελεύθεροι για να πάνε να τα εφαρμόσουν στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Και ο ιδιωτικός τομέας αποδείχθηκε ότι φέρει μαζί του την ίδια αν όχι χειρότερη διαφθορά από αυτήν του δημόσιου τομέα που κλήθηκε να θεραπεύσει. Οι λογιστικοελεγκτικές εταιρείες αποτελούν τυπικότατο παράδειγμα. Το αστείο μάλιστα είναι ότι μπορεί στην Ελλάδα οι όψιμοι νεοφιλελεύθεροι του ΠΑΣΟΚ με τον υπερβάλλοντα ζήλο του νεοφώτιστου να τις εμφανίζουν ως την τελευταία λέξη της μόδας στον τομέα της διαφάνειας, στο εξωτερικό όμως, τόσο τις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη, ο δημόσιος έλεγχος και η ρύθμιση τους έργου τους αποτελούν θέμα έντονης αντιπαράθεσης. Ο λόγος είναι πως ο επιμερισμός ευθυνών για το ξέσπασμα της τρέχουσας κρίσης βρήκε τις ελεγκτικές εταιρείες εξ ίσου έκθετες και υπόλογες με τις εταιρείες αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας που βαθμολογούσαν με την ανώτερη δυνατή αξιολόγηση τα τοξικά ομόλογα.

Οι ελεγκτικές εταιρείες που σήμερα είναι «τέσσερις μεγάλες» μέχρι και τη δεκαετία του ’80 ήταν «οκτώ μεγάλες». Το 2001 μετά από μια σειρά εξαγορών και συγχωνεύσεων έγιναν πέντε. Η πέμπτη, η Arthur Andersen, κατέρρευσε μαζί με τον αμερικανικό ενεργειακό κολοσσό της Enron το 2002 όταν θεωρήθηκε ένοχη για το μαγείρεμα των λογιστικών της βιβλίων, έτσι ώστε η πραγματική της οικονομική κατάσταση να συγκαλύπτεται και οι μέτοχοι να έχουν μια εξωραϊσμένη ειδυλλιακή εικόνα. Οι ευθύνες της ελεγκτικής εταιρείας, όπως καταλογίστηκαν από την αμερικανική δικαιοσύνη – εκ των υστέρων φυσικά, ήταν τόσο σοβαρές ώστε ο… ένδοξος κύκλος της τερματίστηκε μαζί με αυτόν της Enron.

Έκτοτε έχουν δει το φως της δημοσιότητας μια σειρά από άλλα, πολύ σοβαρά σκάνδαλα, που επιβεβαιώνουν ότι ο έλεγχος των λογιστικών καταστάσεων των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα είναι πολύ σοβαρή δουλειά για να ανατεθεί στον ιδιωτικό τομέα.

Ξεκινώντας από τα πιο πρόσφατα ξεχωρίζουμε τις ευθύνες της Ernst & Young για το σκάνδαλο της Lehman Brothers, η χρεοκοπία της οποίας τον Σεπτέμβρη του 2008 αποτέλεσε το αποκορύφωμα της κρίσης των υποβαθμισμένων στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ. Αυτό όμως που έγινε γνωστό σε όλους εμάς στις 15 Σεπτέμβρη του 2008 – η έκθεσή της δηλαδή σε υπερβολικό δανεισμό – η ελεγκτική εταιρεία Ernst & Young που πληρωνόταν για να υπογράφει τα βιβλία της το ήξερε πολύ καιρό πριν. Το γνώριζε και το συγκάλυπτε. Ειδικότερα, όπως περιγράφεται στο πόρισμα των αμερικανικών αρχών έκτασης 2.200 σελίδων, η Ernst & Young είχε επίγνωση της απάτης που έκανε η διοίκηση της τράπεζας όταν καταχωρούσε στις πωλήσεις, μέχρι να δημοσιευτούν οι καταστάσεις, ένα βραχυπρόθεσμο δάνειο έτσι ώστε να εμφανιστεί μειωμένος ο δανεισμός. Το αποτέλεσμα ήταν η τράπεζα να έχει γονατίσει από τις υποχρεώσεις κι οι μέτοχοι, χάρη στις πολύτιμες υπηρεσίες των ελεγκτών, να ενημερώνονται για μια ανθηρή και αξιοζήλευτη κατάσταση…

Η Lehman Brothers δεν ήταν η μοναδική «ελεγχόμενη» εταιρεία που επωφελήθηκε από την τεχνογνωσία της Ernst & Young στη δημιουργική λογιστική και το μαγείρεμα των στοιχείων. Αλήθεια, ενάντια σε αυτά τα κόλπα της Στατιστικής Υπηρεσίας δεν ξιφουλκούσε ο Γ. Παπακωνσταντίνου πριν μερικούς μήνες; Προφανώς είναι μεμπτά και αξιοκατάκριτα όταν αξιοποιούνται από το δημόσιο (και χρυσές ευκαιρίες για να παραδοθούν δημόσιες υπηρεσίες στον απ’ ευθείας έλεγχο του ΔΝΤ μέσω του διορισμού των κατάλληλων ανθρώπων) ενώ όταν γίνονται από τον ιδιωτικό τομέα, τότε είναι «στιγμιαία λάθη». Κι ας επαναλαμβάνονται κατά κόρον… Η Ernst & Young λοιπόν προσέφερε τις ίδιες «πολύτιμες υπηρεσίες» της στην δημιουργική λογιστική και στην Anglo Irish Bank βοηθώντάς την να «καταχωνιάσει» ένα δάνειο ύψους 87 εκ. ευρώ. Πως το κατάφερε; Αξιοποιώντας τη διαφορετική ημερομηνία έναρξης και λήξης του οικονομικού έτους μεταξύ της ίδιας και των θυγατρικών της. Έτσι το δάνειο μέχρι τις 30 Σεπτέμβρη που έληγε το οικονομικό έτος για την Anglo Irish ήταν καταχωρημένο στην Irish Nationwide και μέχρι τις 31 Δεκέμβρη που έληγε το οικονομικό έτος για την Irish Nationwide μεταφερόταν στην Anglo Irish! Το αποτέλεσμα ακραίων κερδοσκοπικών πράξεων και της δημιουργικής λογιστικής της Ernst & Young που προσέφερε την τεχνογνωσία για το κουκούλωμά τους ήταν η μετοχής της να χάσει το 97% της αξίας της σε ένα χρόνο, οι διευθυντές της να παραιτηθούν και οι φορολογούμενοι να πληρώσουν 10 δις. ευρώ με τα οποία χρηματοδοτήθηκε η συγκεκριμένη τράπεζα για να αναπληρώσει το κεφάλαιό της. Σε ό,τι αφορά την ίδια ελεγκτική εταιρεία, την Ernst & Young, ξεχωρίζουμε ακόμη από τα έργα και τις ημέρες της την φυλάκιση στελεχών της από τις αρχές του Χονγκ Κονγκ (που για κάθε άλλο παρά από την έχθρα τους απέναντι στον ιδιωτικό τομέα φημίζονται) με αφορμή κατηγορίες για απάτη.

Αυτές τις εταιρείες θα βάλει να περιφρουρήσουν το δημόσιο χρήμα ο Γ. Παπακωνσταντίνου;

Οι ίδιες κατηγορίες βαρύνουν και τις υπόλοιπες ελεγκτικές.

Στα πρωτοσέλιδα του διεθνούς οικονομικού Τύπου έφθασε πέρυσι ένα κατόρθωμα της εταιρείας PriceWaterhouse Coopers. Συγκεκριμένα, η συμβολή που προσέφερε σε μια πολυεθνική ινδική εταιρεία λογισμικού (την τέταρτη μεγαλύτερη της χώρας) ονόματι Satyam Computer Services με απώτερο στόχο να εμφανίζει κέρδη ύψους 1 δις. δολ. επί διετία. Το σκάνδαλο ήταν τόσο μεγάλο ώστε χαρακτηρίστηκε Enron της Ινδίας. Ο ηθικό αυτουργός ωστόσο, η PriceWaterhouse Coopers, παρά την δημόσια και διεθνή κατακραυγή δεν αντιμετώπισε σοβαρές συνέπειες. Στα μαλακά έπεσαν οι ευθύνες της και σε ότι αφορά την αποδεδειγμένη λαθροχειρία του ασφαλιστικού γίγαντα American International Group (AIG). Η PriceWaterhouse Coopers ειδικότερα θεωρήθηκε ότι γνώριζε για ένα δομημένο ομόλογο που ανέλαβε ο αμερικανικός ασφαλιστικός κολοσσός το 2004, με αποτέλεσμα η αμερικανική επιτροπή κεφαλαιαγοράς να της επιβάλει πρόστιμο 80 εκ. δολ. Η PriceWaterhouse Coopers επίσης θεωρήθηκε ότι γνώριζε και στο σκάνδαλο φοροκλοπής της αμερικανικής Tyco το 2002.

Η Deloitte & Touche δέχθηκε τα πυρά αρχών, Τύπου και επενδυτών με αφορμή την ανάμειξή της στο σκάνδαλο της ιταλικής γαλακτοβιομηχανίας Parmalat, που μέχρι το 2003 ήταν η όγδοη μεγαλύτερη βιομηχανία της Ιταλίας, απασχολώντας 35.000 εργαζόμενους. Η χρεοκοπία της χαρακτηρίστηκε ως η μεγαλύτερη επιχειρηματική χρεοκοπία της Ευρώπης. Ξεκίνησε δε να ξεδιπλώνεται όταν μια τράπεζα χαρακτήρισε ως πλαστό ένα έγγραφο της εταιρείας με βάση το οποίο είχε καταθέσεις ύψους 4 δις. ευρώ στα νησιά Κειμάν! Οι αποκαλύψεις έφεραν στην επιφάνεια μια μαύρη τρύπα έκτασης 14 δις. ευρώ στα λογιστικά της βιβλία, τα οποία η Deloitte & Touche έβρισκε μέχρι την προηγούμενη… μέλι γάλα.

Ανάλογα σκάνδαλα βαρύνουν λίγο – πολύ και τις άλλες δύο ελεγκτικές εταιρείες (Grant Thornton και KPMG) στις οποίες ο Γ. Παπακωνσταντίνου ετοιμάζεται να παραδώσει τον δημόσιο τομέα προς… εξυγίανση.

			Ο «ενάρετος» κύκλος των χρεοκοπημένων και των ελεγκτικών εταιρειών
Εταιρεία	Χώρα	Τέλος έτους	Ελεγκτής	Ημερομηνία έκθεσης ελεγκτή	Εκτίμηση ελεγκτή	Αμοιβή (σε εκ.)	Αμοιβή (σε εκ.)
						Για τον έλεγχο	Εκτός του ελέγχου
Abbey National	Αγγλία	31/12/2007	Deloitte & Touche	4/3/2008	Χωρίς σχόλια	2,8 £	2,1£
Alliance and Leicester	Αγγλία	31/12/2007	Deloitte & Touche	19/2/2008	Χωρίς σχόλια	0,8 £	0,8 £
Barclays	Αγγλία	31/12/2007	PriceWaterhouse Coopers	7/3/2008	Χωρίς σχόλια	29 £	15 £
Bear Sterns	ΗΠΑ	30/11/2007	Deloitte & Touche	28/1/2008	Χωρίς σχόλια	23,4$	4,9$
Brandford and Bingley	Αγγλία	31/12/2007	KPMG	12/2/2008	Χωρίς σχόλια	0,6 £	0,8 £
Carlyle Capital Corporation	Γκέρνζι	31/12/2007	PriceWaterhouse Coopers	27/2/2008	Χωρίς σχόλια	Άγνωστη	Άγνωστη
Citigroup	ΗΠΑ	31/12/2007	KPMG	22/2/2008	Χωρίς σχόλια*	81,7$	6,4$
Dexia	Γαλλία/Βέλγιο	31/12/2007	PriceWaterhouse Coopers κ.α.	28/3/2008	Χωρίς σχόλια	10,12 €	1,48 €
Fannie Mae	ΗΠΑ	31/12/2007	Deloitte & Touche	26/2/2008	Χωρίς σχόλια	49,3$	–
Fortis	Ολλανδία	31/12/2007	KPMG + PriceWaterhouse Coopers	6/3/2008	Χωρίς σχόλια	20 €	17 €
Freddie Mac	ΗΠΑ	31/12/2007	PriceWaterhouse Coopers	27/2/2008	Χωρίς σχόλια*	73,4$	–
Glitnir	Ισλανδία	31/12/2007	PriceWaterhouse Coopers	31/1/2008	Χωρίς σχόλια	146 Ισλ. Κορ.	218 ισλ. Κορ.
HBOS	Αγγλία	31/12/2007	KPMG	26/2/2008	Χωρίς σχόλια	9£	2,4£
Hypo Real Estate	Γερμανία	31/12/2007	KPMG	25/3/2008	Χωρίς σχόλια	5,40 €	5,70 €
Indymac	ΗΠΑ	31/12/2007	Ernst & Young	28/2/2008	Χωρίς σχόλια*	5,7$	0,5$
ING	Ολλανδία	31/12/2007	Ernst & Young	17/3/2008	Χωρίς σχόλια	68 €	7 €
Kaupthing Bank	Ισλανδία	31/12/2007	KPMG	30/1/2008	Χωρίς σχόλια	421 Ισλ. Κορ.	74 Ισλ. Κορ.
Landsbanki	Ισλανδία	31/12/2007	PriceWaterhouse Coopers	28/1/2008	Χωρίς σχόλια	259 Ισλ. Κορ.	46 ισλ. Κορ.
Lehman Brothers	ΗΠΑ	30/11/2007	Ernst & Young	28/1/2008	Χωρίς σχόλια	27,8$	3,5$
Lloyds TSB	Αγγλία	31/12/2007	PriceWaterhouse Coopers	21/2/2008	Χωρίς σχόλια	13,1£	1,5£
Northern Rock	Αγγλία	31/12/2006	PriceWaterhouse Coopers	27/2/2007	Χωρίς σχόλια	1,3£	0,7£
Royal Bank of Scotland	Αγγλία	31/12/2007	Deloitte & Touche	27/2/2008	Χωρίς σχόλια	17£	14,4£
TCF Financial Corp	ΗΠΑ	31/12/2007	KPMG	14/2/2008	Χωρίς σχόλια	0,97$	0,05$
Thornburg Mortgage	HΠΑ	31/12/2007	KPMG	27/2/2008	Χωρίς σχόλια	2,1$	0,4$
UBS	Ελβετία	31/12/2007	Ernst & Young	6/3/2008	Χωρίς σχόλια	61,7 ελβ. φρ.	13,4 ελβ. φρ.
US Bankorp	ΗΠΑ	31/12/2007	Ernst & Young	20/2/2008	Χωρίς σχόλια	7,5$	9,6$
Wachovia	ΗΠΑ	31/12/2007	KPMG	25/2/2008	Χωρίς σχόλια	29,2$	4,1$
Washington Mutual	ΗΠΑ	31/12/2007	Deloitte & Touche	28/2/2008	Χωρίς σχόλια	10,7$	4,3$
* Η έκθεση των ελεγκτών εφιστά την προσοχή σε ορισμένα θέματα που έχουν ήδη περιληφθεί στις σημειώσεις των οικονομικών καταστάσεων
Πηγή:  Sika, P. Financial crisis and the silence of the auditors, Accounting, Organizations and Society (2009), doi:10.1016/j.aos.2009.01.004

Επιπλέον ερωτηματικά ωστόσο για την επιλογή της κυβέρνησης προκαλεί το γεγονός ότι αυτήν ακριβώς την περίοδο, που στην Ελλάδα η τρόικα εγκαθιστά τις ελεγκτικές εταιρείες στο δημόσιο, στην Ευρώπη ακόμη και στην Αγγλία ρυθμιστικές και πολιτικές αρχές πνέουν μένεα εναντίον τους. Τις επόμενες εβδομάδες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να εκδώσει μια «Πράσινη Βίβλο» όπου θα επιχειρηθεί να μπουν κάποιοι κανόνες στο έργο τους. Την προκλητική ατιμωρησία τους επέκρινε κι ο αρμόδιος ευρωπαίος επίτροπος Μισέλ Μπαρνιέ λέγοντας τα εξής: «Ενώ ο ρόλος των κύριων οικονομικών και χρηματοπιστωτικών παραγόντων (τράπεζες, αντισταθμιστικά κεφάλαια, οίκοι αξιολόγησης, πιστωτικού κινδύνου, κ.α.) εξετάστηκε αμέσως μετά την κρίση, ο ρόλος των ελεγκτών μέχρι τώρα δεν έχει εξεταστεί». Ο ευρωπαίος επίτροπος παρότι έπαιρνε ως αφορμή τις ευθύνες της Ernst & Young στην Lehman Brothers αναφερόταν σε όλο τον κλάδο. Ο οποίος κλάδος επιφορτισμένος να ελέγχει την αγορά αποτελεί υπόδειγμα ολιγοπωλιακής οργάνωσης με 4,5 εταιρείες να ελέγχουν όλες σχεδόν τις εισηγμένες επιχειρήσεις!

Σε στενό κλοιό έχουν βρεθεί οι ελεγκτικές εταιρείες και στην Αγγλία. Κοινό πόρισμα δύο ρυθμιστικών αρχών (FSA και FRC) που διερεύνησαν τις ευθύνες τους για το ξέσπασμα της κρίσης εντόπισε «ανησυχητική έλλειψη σκεπτικισμού» σε ελέγχους τραπεζών. Στην έκθεση μεγέθους 80 σελίδων παρατίθενται παραδείγματα όπου οι ελεγκτικές εταιρείες δεν έκαναν ελέγχους αλλά απλώς υπέγραφαν.

Το ερώτημα είναι αν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Γιατί, όλα τα παραπάνω βεβαιώνουν την αγεφύρωτη σύγκρουση συμφέροντος που υπάρχει στο ελεγκτικό έργο όσο αυτό είναι στα χέρια του ιδιωτικού τομέα και η κάθε επιχείρηση πληρώνει για να ελεγχθεί. Πόσο αυστηρός και αμερόληπτος μπορεί να είναι αυτός ο έλεγχος όταν οι ελεγκτικές εταιρείες ξέρουν πως η κατά γράμμα εφαρμογή του νόμου σε μια επιχείρηση σημαίνει πως για την επόμενη διαχειριστική περίοδο θα χάσουν τον πελάτη; Προφανώς οι «τέσσερις μεγάλες» δεν είναι θύματα. Θύτες και συνένοχοι είναι σε ένα σχέδιο ιδιωτικοποίησης των πάντων που παρότι αποδεικνύεται συνεχώς διάτρητο και αιτία ενδογενούς αποσταθεροποίησης, εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως μονόδρομος, προς τεράστιο όφελός τους. Και εις βάρος της κοινωνίας.

Ειδικότερα το υπουργείο Οικονομικών, είναι υπόλογο στον βαθμό που δεν εξηγεί γιατί από τη συγκεκριμένη δουλειά (η οποία κακώς και σε βάρος του δημόσιου συμφέροντος με την στενή και ευρεία έννοια δόθηκε στους ιδιώτες) εξαιρέθηκαν αντίστοιχες ελληνικές εταιρείες! Επέβαλαν τον αποκλεισμό τους ΔΤΝ και ΕΕ μέσω της τρόικας για να πάρουν την δουλειά οι πολυεθνικές; Θεωρούνται αναξιόπιστοι και ανεπαρκείς επαγγελματίες οι Έλληνες; Ή μήπως απορρίφθηκαν επειδή δεν θα διευκόλυναν τα σχέδια οικονομικής κατοχής και παράδοσης δημόσιου πλούτου στα χέρια των πιστωτών;

Απαιτείται μια εξήγηση…