Στο επίκεντρο η συντριβή του μεριδίου της εργασίας

Ασυνήθιστα εκτεταμένη είναι η αναφορά που φιλοξενεί η έκθεση του ΔΝΤ για το 2017 (WEO) στην κάθετη μείωση του μεριδίου της εργασίας επί του εισοδήματος από τις αρχές της δεκαετίας το ’90.

Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Τα μεγέθη, όπως απεικονίζονται στον πίνακα είναι εντυπωσιακά. Στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, ειδικότερα, το μερίδιο των εργατικών μισθών βρίσκεται περίπου 4% χαμηλότερα από τα επίπεδα της δεκαετίας του ’70.

Σύμφωνα με την ανάλυση του ΔΝΤ, στις ανεπτυγμένες οικονομίες περίπου το ήμισυ από την μείωση του μεριδίου της εργασίας μπορεί να αποδοθεί στη διείσδυση της τεχνολογίας, στην υποκατάσταση ζωντανής από νεκρή εργασία με μαρξιστικούς όρους. Η ολοκλήρωση των παγκόσμιων αγορών όπως αποτυπώνεται στο εμπόριο τελικών προϊόντων, η συμμετοχή σε αλυσίδες αξίας και οι ξένες άμεσες επενδύσεις, με βεβαιότητα έχουν διαδραματίσει το δικό τους ρόλο στη μείωση του μεριδίου της εργασίας. Η συμβολή τους ωστόσο εκτιμάται περίπου στο ήμισυ της τεχνολογίας. Το μεγαλύτερο πλήγμα στις προηγμένες καπιταλιστικές οικονομίες υπέστησαν οι μεσαίας εξειδίκευσης θέσεις εργασίας. Ως αποτέλεσμα στις αλυσίδες παραγωγής επήλθε μια πόλωση μεταξύ ειδικοτήτων πολύ χαμηλής και πολύ υψηλής ειδίκευσης. Μια πόλωση πλήρως συμμετρική της κοινωνικής και εισοδηματικής πόλωσης που επέφερε η οικονομική κρίση.

Πλήθος επιστημονικών άρθρων και εργασιών το τελευταίο διάστημα διερευνούν τις αιτίες αυτής της μείωσης.

Μια εξ ίσου ενδιαφέρουσα και αξιόπιστη έρευνα (Petra Duhaupt, Cambridge Journal of Economics) μέσα από την εξέταση χρονολογικών σειρών από 13 χώρες μεταξύ 1986 και 2007 καταλήγει ότι υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ μερισμάτων και πληρωμών για τόκους των μη χρηματο-οικονομικών επιχειρήσεων από την μια και της μείωσης του μεριδίου των μισθών στο εθνικό εισόδημα από την άλλη. Η χρηματιστικοποίηση, σύμφωνα με την γερμανίδα συγγραφέα, συνέβαλε στη μείωση των μισθών. Από κοινού φυσικά με άλλες αιτίες όπως η παγκοσμιοποίηση και η συρρίκνωση της διαπραγματευτικής δύναμης της εργασίας.

Άλλη επιστημονική ανακοίνωση (A. Young, M. Tackett, European Journal of Political Economy) με τη βοήθεια στοιχείων από 125 χώρες για την περίοδο 1970-2009 βρίσκει ισχυρή αρνητική συσχέτιση μεταξύ εμπορικών και επενδυτικών ροών από τη μια και του μεριδίου της εργασίας από την άλλη. Πρόκειται για ένα πολύτιμο συμπέρασμα καθώς διαψεύδει την κυρίαρχη φιλολογία που θέλει το άνοιγμα των αγορών και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων ως παράγοντας κοινωνικής ευημερίας. Σύμφωνα με τους δύο αμερικάνους ερευνητές συνέβη το αντίθετο: Η ενοποίηση του κόσμου υπό την αιγίδα του κεφαλαίου συνέβαλε στη μείωση του μεριδίου της εργασίας.

Η σημασία που έχει πλέον αποκτήσει στην επιστημονική συζήτηση το θέμα της πτώσης των εργατικών μισθών και του μεριδίου της εργασίας μπορεί να μην προσφέρει πολλά στην αναστροφή αυτής της τάσης, τουλάχιστον όμως σηματοδοτεί το τέλος των προσδοκιών ανόδου της ευημερίας που γέννησε ο νεοφιλελευθερισμός ως ανταμοιβή για την επικράτησή του.

Το άρθρο δημοσιεύεται στη εφημερίδα Πριν στις 28 Μαΐου 2017

Παρατεταμένη φτωχοποίηση της ελληνικής κοινωνίας

Μια από τις πιο λεπτομερείς και αναλυτικές περιγραφές του κοινωνικού δράματος που βιώνουν εκατομμύρια συμπολίτες μας αποτελεί η ετήσια έκθεση για την ελληνική οικονομία και την απασχόληση που εξέδωσε το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ. (Εδώ ολόκληρη η έκθεση) Αφορμή για την έκδοσή της στάθηκε το 36^ο συνέδριο της Συνομοσπονδίας που πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο, έτσι ώστε η άβυσσος που χωρίζει τις συνδικαλιστικές ηγεσίες από τον κόσμο της εργασίας να επιδεικνύεται και μάλιστα με προκλητικό τρόπο… Παρότι λοιπόν κανείς δεν μπορεί να πάρει στα σοβαρά τους δεκάρικους για αντίσταση των εργαζομένων που ακούστηκαν στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ρόδος Παλάς, τα όσα αναφέρονται στην έκθεση είναι άκρως αποκαλυπτικά για τις συνθήκες ζωής και εργασίας των εργαζομένων στην Ελλάδα.

ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ

Ο δείκτης της απόλυτης φτώχειας (που προκύπτει αν διατηρήσουμε διαχρονικά αμετάβλητο το όριο της φτώχειας βάσει της αγοραστικής δύναμης των εισοδημάτων του 2008) αυξήθηκε κατά 30 ποσοστιαίες μονάδες, με αποτέλεσμα να έχει υπερδιπλασιαστεί ο αριθμός των φτωχών νοικοκυριών. Ειδικότερα, το 48% των νοικοκυριών διαβιούν κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ το 20,9% αδυνατεί να καλύψει βασικές τους ανάγκες.

Αρνητικό ρεκόρ στη μείωση κοινωνικών δαπανών

Ξεχωριστή σημασία έχει το πανευρωπαϊκό χρυσό που διεκδικεί η Ελλάδα στη μείωση των δαπανών κοινωνικής προστασίας, παρότι μάλιστα η φτώχεια επιδεινώνεται συνεχώς. Όπως φαίνεται και στον πίνακα που παραθέτουμε ενώ σε χώρες όπως η Φινλανδία, η Γαλλία και το Λουξεμβούργο μεταξύ 2009 και 2012 οι κοινωνικές δαπάνες αυξήθηκαν κατά 4%, 3,1% και 2,8% αντίστοιχα, στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 13,7%. Την Ελλάδα ακολουθούν οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας που δέχτηκαν μνημόνια ή πολιτικές άγριας λιτότητας: η Ισπανία με -6,6%, η Πορτογαλία με -6,3%, η Ιταλία με -3,5% και η Ιρλανδία -1,9%. Η δραματική συρρίκνωση του ανέκαθεν ελλειμματικού ελληνικού κράτους πρόνοιας τα προηγούμενα χρόνια αποτελεί και το πιο πειστικό επιχείρημα στους εκπροσώπους των πιστωτών που πιέζουν για μείωση των συντάξεων, καθώς δείχνει τα τεράστια κενά που έχει η κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα. Παρουσιάζοντας επομένως το ελληνικό κοινωνικό κράτος ως υπερβολικά γενναιόδωρο, απλώς ψεύδονται…

Η ραγδαία φτωχοποίηση της ελληνικής κοινωνίας είναι άμεσο αποτέλεσμα των αρνητικών αλλαγών που έχουν σημειωθεί στο επίπεδο αμοιβών και το καθεστώς εργασίας.

Σε ό,τι αφορά τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα πλέον το 50% των εργαζομένων αμείβεται με μισθούς κάτω των 800 ευρώ (έως 499 ευρώ κερδίζει το 14,9%, από 500-699 ευρώ το 22% και μεταξύ 700 και 800 ευρώ το 13,5%), με μισθό από 800 ως 1.000 ευρώ αμείβεται το 18,6% και μόνο ένα ποσοστό της τάξης του 15,7% παίρνει μισθό μεγαλύτερο των 1.000 ευρώ. Στο δημόσιο τομέα τα πράγματα είναι ελαφρώς καλύτερα, παρά το τσεκούρι που έπεσε σε μισθούς και επιδόματα, καθώς με βάση τα ευρήματα της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού το 50% των εργαζομένων του αμείβεται έως 1.099 ευρώ. Η απότομη πτώση των μισθών στην οικονομία κυρίως προκλήθηκε από την ονομαστική μείωση του κατώτατου μισθού και του κατώτατου ημερομισθίου κατά 22% και 32% για τους νέους κάτω των 25 ετών, το 2012, στο πλαίσιο του δεύτερου Μνημονίου.

Η συντριβή των μισθών στην Ελλάδα χαρίζει στη χώρα μας την πρώτη θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ στη σωρευτική μεταβολή των μέσων πραγματικών αποδοχών την εξαετία 2010-2015, καθώς η μείωση έφτασε το 20,1%. Στη δεύτερη και τρίτη θέση ήταν η Κύπρος και η Πορτογαλία με μειώσεις της τάξης του 10,4% και 7,5% αντίστοιχα. Στην άλλη άκρη του φάσματος με τις μεγαλύτερες αυξήσεις βρίσκεται η Βουλγαρία, η Λιθουανία και η Λετονία (40,5%, 16,6% και 16,1%, αντίστοιχα), όπως φαίνεται στον πίνακα που παραθέτουμε.

Η μεγάλη συμπίεση του πραγματικού μισθού κατά 28,1% την εξαετία 2010-2015, έναντι της αντίστοιχης πτώσης της παραγωγικότητας της εργασίας (-10,2%) είχε ως αποτέλεσμα τη μεγάλη μείωση του εισοδηματικού μεριδίου της εργασίας από τα 17,2 δις. ευρώ το τελευταίο τρίμηνο του 2009 σε 10,7 δις. ευρώ το τρίτο τρίμηνο του 2015 ή κατά 6,5 δις. και 38%. Το εισόδημα της εργασίας υπολογίζεται από τους μισθούς και την τεκμαρτή αμοιβή της εργασίας των αυτοαπασχολουμένων μετά την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών και πριν την καταβολή του φόρου εισοδήματος. Το εισόδημα του κεφαλαίου (κέρδη, τόκοι και πρόσοδοι) μειώθηκε την ίδια περίοδο από 19,8 δις. ευρώ σε 17,2 δις. ή κατά 2,6 δις. ευρώ και 10,3%. Λόγω της πολύ ταχύτερης μείωσης του μεριδίου της εργασίας ως προς το μερίδιο του κεφαλαίου σε απόλυτους αριθμούς το μερίδιο της στο σύνολο (το άθροισμα εργασίας και κεφαλαίου) μειώθηκε ως ποσοστό από 46,49% το 2009 σε 38,35% το 2015. Το μερίδιο του κεφαλαίου αντίθετα αυξήθηκε από 53,51% σε 61,65%!

Διάλυση εργασιακών σχέσεων

Σημαντικό ρόλο στην καταβύθιση των μισθών είχε η απορύθμιση των εργασιακών σχέσεων, που αποδεδειγμένα πλέον παρατηρούν οι ερευνητές του ΙΝΕ ΓΣΕΕ δεν συμβάλει στην άνοδο της παραγωγικότητας. «Το εύρημα αυτό αποδομεί πλήρως το νεοφιλελεύθερο επιχείρημα που συσχετίζει την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας με τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας», σχολιάζει η έκθεση. Από το πρώτο πρόγραμμα του 2010 μέχρι και το Μνημόνιο Τσίπρα το καλοκαίρι του 2015, σε κάθε πρόγραμμα προσαρμογής η κατάργηση των εργατικών δικαιωμάτων κατείχε μεγάλο ειδικό βάρος. Έτσι, πλέον οι επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις εργασίας επικρατούν καθολικά, αντιπροσωπεύοντας το 94% του συνόλου των συλλογικών συμβάσεων. Ειδικότερα, σε σύνολο 282 συλλογικών συμβάσεων, οι 263 είναι επιχειρησιακές, 12 εθνικές, κλαδικές ή ομοιοεπαγγελματικές και οι 7 τοπικές ομοιοεπαγγελματικές. Ραγδαία επίσης είναι η επέκταση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης που εδραιώνονται εκτοπίζοντας τις προσλήψεις πλήρους απασχόλησης. Συγκεκριμένα πριν εφαρμοστούν τα μνημόνια, το 2009, οι προσλήψεις με ευέλικτες μορφές εργασίας αντιστοιχούσαν στο 21% του συνόλου των προσλήψεων, ενώ το 2015 όταν είχαμε «πρώτη φορά αριστερά» αντιστοιχούσαν στο 55%. Το συμπέρασμα που αβίαστα εξάγεται είναι πως οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης είναι το κύριο γνώρισμα της ελληνικής αγοράς εργασίας. Μάλιστα, διερευνώντας τις αιτίες της άνθισης της μερικής απασχόλησης, η έκθεση αναφέρει πως «η επιλογή της μερικής απασχόλησης δεν καλύπτει την ανάγκη των εργαζομένων να εργάζονται λιγότερες ώρες, επειδή, για παράδειγμα, φροντίζουν παιδιά ή ενήλικες ή παρακολουθούν προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, αλλά γίνεται λόγω της έλλειψης θέσεων πλήρους απασχόλησης». Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ το 2008 το 41,6% των μερικών απασχολουμένων δήλωνε ότι δεν μπορούσε να βρει πλήρη απασχόληση, το 2015 το ποσοστό αυτό εκτινάχτηκε στο 69,4%.

Η ελαστικότητα της αγοράς εργασίας ενισχύθηκε και επιταχύνθηκε και από την μετατροπή των ατομικών συμβάσεων εργασίας από συμβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης σε συμβάσεις μερικής απασχόλησης και εκ περιτροπής εργασίας. Μάλιστα αυτή η τάση ενώ είχε μειωθεί τα έτη 2013-2014 αυξήθηκε απότομα το 2015, όταν στην εξουσία ήταν μια κυβέρνηση που υποσχόταν όχι μόνες νέες αλλά και ποιοτικές θέσεις εργασίας.

Η έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ παρατηρεί επιπλέον ότι η αύξηση της μερικής απασχόλησης υποκρύπτει στην πραγματικότητα μια ακόμη μεγαλύτερη άνοδο του ποσοστού ανεργίας από αυτό που καταγράφεται επίσημα. «Εάν κάνουμε την υπόθεση εργασίας ότι οι μερικώς απασχολούμενοι δουλεύουν κατά μέσο όρο τις μισές ώρες από ό,τι οι πλήρως απασχολούμενοι, συνεπώς σε κάθε δύο θέσεις μερικής απασχόλησης αντιστοιχεί μία θέση πλήρους απασχόλησης, τότε ο αριθμός των ανέργων θα αυξανόταν κατά 167 χιλιάδες και το ποσοστό ανεργίας κατά το γ’ τρίμηνο του 2015 θα ήταν 27,5% αντί για 24%». Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι ακόμη κι αυτή η οριακή μείωση της ανεργίας που καταγράφεται είναι εικονική καθώς όλο και συχνότερα κάθε θέση εργασίας μοιράζεται σε δύο ή και περισσότερους εργαζομένους.

Σημαντική συμβολή στην επέκταση της φτώχειας είχε κι η μεγάλη συρρίκνωση του αριθμού των επιδοτούμενων ανέργων. Η εκρηκτική αύξηση των μακροχρόνια ανέργων σε συνδυασμό με την αλλαγή των προϋποθέσεων καταβολής του επιδόματος ανεργίας το 2013 είχαν ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των επιδοτούμενων ανέργων στο μισό: από 2.263.264 το 2010, το 2015 μειώθηκαν στο 1.138.567! Πρόκειται για εξέλιξη που κάνει περισσότερο από ποτέ αναγκαία τη χορήγηση επιδόματος ανεργίας σε όλους του ανέργους χωρίς μάλιστα προϋποθέσεις!

Ιδού πεδίο δόξης λαμπρό για να επιβεβαιώσει μια κυβέρνηση τον αριστερό της προσανατολισμό!

Το άρθρο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στο περιοδικό Επίκαιρα στις 24 Μαρτίου 2016

Στα Τάρταρα οι μισθοί στην Ελλάδα

Ο τρόπος με τον οποίο το κοινό νόμισμα μετατράπηκε σε παγίδα για τους εργαζόμενους αποκαλύπτεται μέσα από την σύγκριση του εργατικού κόστους στις χώρες της ευρωζώνης. Σε αυτό το πλαίσιο το ευρώ συνέβαλε ώστε να φαίνονται ως οι μεγάλοι «κερδισμένοι» της περιόδου 2000-2008 εργαζόμενοι από χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία καθώς σε αυτές τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, μεταξύ άλλων, καταγράφηκαν υψηλότερες κατά ετήσιο μέσο όρο αυξήσεις στον ιδιωτικό (3,4 και 3,2% αντίστοιχα) και δημόσιο τομέα (5,8% και 3%, αντίστοιχα) σε σχέση με τον μέσο όρο της Γερμανίας (1,7% για τον ιδιωτικό και 0,9% για το δημόσιο τομέα) αλλά και της ευρωζώνης.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗΣ

Η αύξηση που σημειώθηκε την οκταετία του …μέλιτος με το ευρώ δεν αναίρεσε, εννοείται, το χάσμα που χωρίζει τους μισθούς στην ευρωζώνη και αποτυπώνεται στο ωριαίο εργατικό κόστος. Έτσι, για παράδειγμα το 2014 το ωρομίσθιο στον ιδιωτικό τομέα της ΕΕ και της ευρωζώνης ως μέσος όρος αλλά και της Γερμανίας (24,5, 28,9 και 31,9 ευρώ αντίστοιχα) παρέμενε όχι απλώς σημαντικά υψηλότερο, αλλά πολλαπλάσιο του ωρομίσθιου Νοτίων και Ανατολικών. Ενδεικτικά, τον ίδιο χρόνο το ωρομίσθιο στην Ελλάδα και την Πορτογαλία ήταν 14,7 και 12,7 ευρώ, με βάση λεπτομερή στοιχεία που περιλαμβάνονται σε έκθεση του Μακροοικονομικού Ινστιτούτου Πολιτικής του γερμανικού ιδρύματος Χανς Μπέκλερ (εδώ ολόκληρη η έκθεση). Οι απόλυτες τιμές μισθών και ωρομισθίων ωστόσο παρέμεναν συστηματικά εκτός σχολιασμού, παρότι οι πολιτικοί στον ευρωπαϊκό Νότο υπόσχονταν σύγκλιση (η οποία προϋπόθετε ταχύτερους ρυθμούς αύξησης των μισθών στην περιφέρεια), ενώ η αύξηση των εισαγομένων επέβαλε σύγκλιση των τελικών τιμών πώλησης.

Το (φαινομενικά) οξύμωρο είναι πώς ο κοινωνικός πόλεμος στο εργατικό κόστος συνεχίζεται ακόμη κι όταν αυτή η αύξηση αποδεδειγμένα έχει εξανεμιστεί! Ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της μελέτης του ιδρύματος των γερμανικών συνδικάτων είναι πως σε όλη την περίοδο υιοθέτησης του ευρώ, δηλαδή από το 2000, ως το 2014 στην Ελλάδα καταγράφηκε η μικρότερη αύξηση του εργατικού κόστους σε ιδιωτικό (1,1%) και δημόσιο τομέα (0,6%)! Αυτή η αντιστροφή έγινε λόγω της συρρίκνωσης που καταγράφτηκε την περίοδο 2008-2014, τα πέτρινα χρόνια του Μνημονίου. Η μετάβαση της Ελλάδας από το ένα άκρο (2000-2008) στο άλλο (για ολόκληρη την περίοδο 2000-2014), που την ανακηρύσσει στον μεγαλύτερο χαμένο του ευρώ, οφείλεται στην οπισθοδρόμηση που έφερε η Τρόικα όπως μαρτυρά η μέση ετήσια μείωση του ωριαίου εργατικού κόστους κατά 1,9% στον ιδιωτικό και 5,9% στο δημόσιο τομέα, μεταξύ 2008 και 2014. Κι η μείωση συνεχίστηκε το 2015, όπως προβλέπεται να συνεχιστεί και φέτος, λόγω της πλήρους υποταγής της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ στις απαιτήσεις των δανειστών…

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Πριν στις 7 Φεβρουαρίου 2015

Μισθοί πείνας που ήρθαν για να μείνουν (Επίκαιρα 10-16/10/2013)

Η κρίση άλλαξε τον εργασιακό χάρτη και το ύψος των μισθών

Πολύ δύσκολο φαίνεται να καταλήξει σε ένα οριστικό συμπέρασμα η συζήτηση για το κατά πόσο ξεπεράστηκε η κρίση που έκανε την εμφάνισή της τον Σεπτέμβριο του 2009 με αφορμή την κατάρρευση της Lehman Brothers. Ένα στοιχείο ωστόσο είναι αδιαμφισβήτητο και ισχύει από την μια άκρη του δυτικού κόσμου, που πλήγηκε προνομιακά από την κρίση, ως την άλλη: Ότι οι εργαζόμενοι έγιναν φτωχότεροι, ότι η θέση τους το 2013 έχει υποβαθμιστεί σημαντικά σε σύγκριση με το 2009. Ακόμη επομένως και να ξεπεράστηκε η κρίση, όπως διατείνονται οι πιο αισιόδοξοι, αυτό έγινε σε βάρος των μισθών, του επιπέδου απασχόλησης και της σταθερότητας των εργασιακών σχέσεων που απολαμβάνει η κοινωνική πλειοψηφία.

Διπλάσια ανεργία στις ΗΠΑ

Στις ΗΠΑ (απ’ όπου ξεκίνησε η κρίση) η ανεργία τον Αύγουστο του 2013 έφτασε το 7,3%, πλήττοντας 11,3 εκ. εργαζόμενους. Εξακολουθεί δηλαδή να βρίσκεται σε σημαντικά υψηλότερα επίπεδα από κει που βρισκόταν το 2007 και το 2008 (4,6% και 5,8% αντίστοιχα). Η πραγματική ανεργία ωστόσο είναι πολύ μεγαλύτερη, με αποτέλεσμα να είναι εντελώς λάθος ένα συμπέρασμα που θα υποστηρίζει ότι σε σύγκριση με την ευρωζώνη που τον Ιούλιο του 2013 η ανεργία έφτασε το 12,1% (όταν το 2007 και το 2008 ήταν 7,6%), οι ΗΠΑ βρίσκονται σε καλύτερη θέση. Η ανεργία στις ΗΠΑ είναι υψηλότερη από το ποσοστό που καταγράφουν οι στατιστικές λόγω του ότι χιλιάδες άνθρωποι που αναζητούν δουλειά επί μακρόν απογοητεύονται και στο τέλος τα παρατάνε. Ανέφερε στους New York Times το Σαββατοκύριακο 7-8 Σεπτεμβρίου 2013, ειδικός του Γραφείου Στατιστικών Ερευνών: “Αν η συμμετοχή του εργατικού δυναμικού είχε παραμείνει σταθερή στις ΗΠΑ, το ποσοστό ανεργίας θα είχε αυξηθεί. Αν είχε παραμείνει στο επίπεδο του 66%, τον μέσο όρο του 2007, ο αριθμός των ανέργων θα είχε αυξηθεί δραματικά κατά 6,5 εκ. επιπλέον άνεργους. Σε αυτή την περίπτωση το ποσοστό ανεργίας στις ΗΠΑ θα κυμαινόταν στο 11,2%, όχι πολύ μακριά από το επίπεδο της ευρωζώνης”. Με άλλα λόγια το επίπεδο απασχόλησης όχι απλά δεν έχει επιστρέψει ακόμη στα προ-κρίσης επίπεδα, αλλά είναι σχεδόν δύο φορές μεγαλύτερο. Δεν είναι όμως μόνο αυτό το στοιχείο που υποδηλώνει την σοβαρή επιδείνωση της θέσης των εργαζομένων στην άλλη μεριά του Ατλαντικού.

Οι Αμερικανοί που συμμετέχουν στα προγράμματα συσσιτίων παραλαμβάνοντας κάθε μέρα ένα κουτί με βασικά είδη διατροφής αξίας 4,45 δολαρίων φτάνουν πλέον τα 48 εκ. (σε ένα σύνολο 316,8 εκ. κατοίκων) όταν το 2007 ήταν 26 εκ. Διπλασιάστηκε επομένως σε σύγκριση με τα προ-κρίσης επίπεδα ο αριθμός των Αμερικανών πολιτών που δεν έχουν να φάνε και περιμένουν από το κράτος για να πάθουν υποσιτισμό. Το εξοργιστικό είναι ότι αυτό που καταλαβαίνουν οι Ρεπουμπλικάνοι από την αύξηση των εγγεγραμμένων στις “λίστες της πείνας” δεν είναι ότι η άλλη όψη του νομίσματος με το οποίο σώθηκαν οι τράπεζες είχε την πείνα εκατομμυρίων ανθρώπων, αλλά η …επέκταση του κράτους. Και ζητούν την αυστηροποίηση των κριτηρίων ώστε να μειωθούν οι σχετικές δαπάνες που ανέρχονται στα 80 δισ. δολ. ετησίως. Η απόφαση αυτή που είναι ειλημμένη και θα ψηφισθεί το Νοέμβριο θεωρείται σίγουρο ότι θα δημιουργήσει μια πλαστή εικόνα για την κατάσταση των εργαζομένων και ανέργων στην Αμερική, καθώς σταδιακά οι εγγεγραμμένοι στις λίστες της πείνας θα μειώνονται.

Δεν περνάει ωστόσο απαρατήρητη η επιλεκτικότητα με την οποία οι συντηρητικοί εξετάζουν κάθε φορά τη διόγκωση του κράτους. Έτσι, ενώ εξανίστανται με την αύξηση του αριθμού όσων σιτίζονται από το κράτος, ποιούν την νύσσαν για τον διπλασιασμό των κονδυλίων που χρηματοδοτούν την κατασκοπεία από την 11η Σεπτέμβρη του 2001 μέχρι σήμερα που έχουν φτάσει τα 53 δισ. δολ.! Προφανώς οι κρατικές χρηματοδοτήσεις στο κρατικοδίαιτο στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα είναι ευχή. Κατάρα είναι τα συσσίτια των φτωχών…

Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής, όπως τόνιζε ο προοδευτικός νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν στη στήλη του στους New York Times στις 24 Σεπτέμβρη, είναι από το 2009 μέχρι το 2012 το πραγματικό εισόδημα του 1% που βρίσκεται στην κορυφή της εισοδηματικής κλίμακας να έχει αυξηθεί κατά 31%, ενώ το πραγματικό εισόδημα του 40% που βρίσκεται στην βάση της εισοδηματικής κλίμακας να έχει μειωθεί κατά 6%.

Μείωση μισθών στην Αγγλία

Εξ ίσου καθαρή είναι η εικόνα για τους χαμένους και τους κερδισμένους της κρίσης και στην από δω μεριά του Ατλαντικού. Πριν απ’ όλα να σταθούμε στη χώρα που την ενώνουν τόσα πολλά πράγματα με τις ΗΠΑ αλλά την χωρίζει η γλώσσα, όπως έλεγε ο Γουίνστον Τσόρτσιλ. Στην Αγγλία (που το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε από 6% πριν την κρίση σε σχεδόν 8% τώρα) το μεγαλύτερο εργατικό συνδικάτο (TUC) εκτιμά ότι τα τελευταία πέντε χρόνια ο μέσος μισθός έχει μειωθεί κατά 6,3%, ενώ οι 4 στις 5 θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν από το 2010 είναι σε κλάδους με χαμηλές αμοιβές (Guardian Weekly, 13 Σεπτεμβρίου 2013). Ανεξάρτητη δε μελέτη που είδε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας (με τίτλο Low Pay Britain 2013) υπογραμμίζει τους κινδύνους που δημιουργεί η διαμόρφωση ενός εργατικού δυναμικού δύο ταχυτήτων, με την ραγδαία εξάπλωση χαμηλά αμειβομένων θέσεων εργασίας, όπως χαρακτηρίζονται αυτές που πληρώνονται με τα δύο τρίτα της ακαθάριστης ωριαίας αμοιβής, η οποία ανέρχεται στις 7,44 βρετανικές λίρες. Συμπεράσματα για την επιδείνωση των εργατικών αμοιβών μετά την κρίση προσφέρει κι η εξής σύγκριση: Ενώ το 2007 το 59% των εργαζομένων σε ξενοδοχεία και εστιατόρια και το 33% των εργαζόμενων στο λιανικό εμπόριο αμείβονταν με μισθούς κάτω του ελάχιστου αναγκαίου για να ζει ένας σύγχρονος άνθρωπος, τώρα το ποσοστό αυτό αυξήθηκε στο 68% και 39% αντίστοιχα. Από το 2007 μέχρι σήμερα έχει μειωθεί σημαντικά και το μέσο (ο διάμεσος για την ακρίβεια, όχι δηλαδή ο μέσος όρος) ωρομίσθιο, που από 8,5 βρετανικές λίρες έχει οδηγηθεί στις 8. Ψευδείς εντυπώσεις για την ευημερία ή την κατανομή των ωφελημάτων δημιουργεί επίσης κι η αύξηση του ΑΕΠ στην Αγγλία που φέτος αναμένεται να φτάσει το 2,5%. “Ελάχιστες εταιρείες προσλαμβάνουν προσωπικό παρά την αυξανόμενη εμπιστοσύνη. Τα περισσότερα κέρδη στο προϊόν φαίνεται να προέρχονται από την αυξημένη παραγωγικότητα της εργασίας”, τόνιζαν οι Financial Times σε εντιτόριαλ τους στις 7 Σεπτέβρη. Μια πιο σφαιρική κι έγκυρη εικόνα για την επιδείνωση της θέσης των εργαζομένων στη γηραιά Αλβιόνα δίνει η μείωση του μεριδίου των μισθών στο εθνικό εισόδημα που από 65% το 1973 έχει φθάσει το 53% ενώ την ίδια ώρα το μερίδιο που καταλήγει σε κέρδη, μερίσματα και κεφάλαιο έχει αυξηθεί.

Εργαζόμενοι δύο ταχυτήτων στη Γερμανία

Η ίδια ακριβώς εξέλιξη, με την διχοτόμηση του εργατικού δυναμικού παρατηρείται και στην Γερμανία, όπου το επίπεδο των αμοιβών βρέθηκε στο επίκεντρο της προεκλογικής αντιπαράθεσης. Η πρόταση συγκεκριμένα που τέθηκε πολλές φορές στο τραπέζι ήταν να καταργηθούν οι “μίνι – δουλειές” όπως αποκαλούνται οι κακοαμειβόμενες θέσεις εργασίας που δημιούργησε προ δεκαετίας ο σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ, εξασφαλίζοντας στους εργαζόμενους έναν αφορολόγητο μισθό ύψους έως 450 ευρώ. Λιγότερα δηλαδή μπορεί να κερδίσει ο εργαζόμενος αν απασχολείται πολύ λίγες ώρες, όχι όμως περισσότερα! Στη θέση του δε να εισαχθεί ο ελάχιστος μισθός, όπως ισχύει στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Για παράδειγμα το κόμμα της Αριστεράς ζητούσε 10 ευρώ την ώρα. Ο εκλογικός θρίαμβος της Μέρκελ και το σθένος με το οποίο υπερασπίζεται ακόμη και τώρα το SPD τα μέτρα ευελιξίας της αγοράς εργασίας (αποδεικνύοντας ότι δεν πρόκειται για μέτρα προσωρινού χαρακτήρα που θα αρθούν όταν ανακάμψει η οικονομία, όπως σχεδόν παντού λέγεται στο στάδιο της ιδεολογικής προετοιμασίας) καθιστούν βέβαιο ότι οι “μίνι δουλειές” θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Έτσι, η ατμομηχανή της Ευρώπης, η Γερμανία, έχει ένα κοινό χαρακτηριστικό με ένα από τελευταία της βαγόνια, την Λιθουανία: Είναι οι μοναδικές χώρες με τόσο μεγάλο ποσοστό χαμηλά αμειβομένων στο σύνολο των εργαζομένων. Στην Γερμανία ενδεικτικά το 25% κερδίζει λιγότερα από 9,54 ευρώ την ώρα. Επομένως η μείωση της ανεργίας από 7,8% το 2008 σε 5,3% τώρα δεν σημαίνει ότι αυξήθηκε το εισόδημα και το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων.

Εν κατακλείδι η κρίση άφησε τους εργαζόμενους και στα τρία κέντρα συσσώρευσης του ανεπτυγμένου δυτικού κόσμου (ΗΠΑ, Αγγλία, Γερμανία) πιο φτωχούς, με μικρότερους μισθούς. Αυτό προφανώς ήθελαν να πουν όσοι από το 2009 ακόμη χαρακτήριζαν την κρίση ευκαιρία…

Εκτός ελέγχου το δημόσιο χρέος, νέα μέτρα εν όψει (Πριν, 13 Οκτωβρίου 2013)

Αν ένας ανυποψίαστος αναγνώστης διαβάσει τις πρώτες σελίδες από το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού νομίζει ότι ζει σε μια χώρα οικονομικό παράδεισο. Λέει κατά λέξη: “Το 2013, σε συνέχεια και ως αποτέλεσμα των μεγάλων θυσιών της Ελληνικής κοινωνίας, η ύφεση επιβραδύνεται σημαντικά και αναθεωρούνται επί τα βελτίω οι αρχικές εκτιμήσεις, η αυξητική δυναμική της ανεργίας ανακόπτεται και επιτυγχάνονται οι στόχοι της δημοσιονομικής πολιτικής, καθιστώντας εφικτή την επίτευξη του πρωτογενούς πλεονάσματος στο τέλος του έτους. Συγκεκριμένα, το εν λόγω πλεόνασμα» συνεχίζει η εισηγητική έκθεση του κρατικού προϋπολογισμού “εάν εξαιρεθεί η επίδραση της ύφεσης» (και γιατί να μην εξαιρεθεί μπορεί να προσθέσει κανείς, σιγά το πράγμα άλλωστε να μειώνεται το ΑΕΠ κατά 21,5% επί 6 συναπτά έτη, είναι κάτι που συμβαίνει τόσο συχνά στην παγκόσμια οικονομία…) «εκτιμάται ότι θα είναι το υψηλότερο μεταξύ όλων των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, καθώς, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το κυκλικά διορθωμένο πρωτογενές πλεόνασμα της χώρας εκτιμάται ότι θα ανέλθει στο 6,3% του ΑΕΠ, έναντι 1,7% στην Ευρωζώνη». Θα τρώνε τη σκόνη μας οι κουτόφραγκοι, οι οποίοι πρέπει να μας ζηλεύουν ακόμη και για τις επιδόσεις στην εξέλιξη του δημόσιου χρέους!

Διαβάστε τι γράφουν οι ξετσίπωτοι ψεύτες του Σαμαρά: “Οι σημαντικές αυτές εξελίξεις αποδεικνύουν ότι η σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας, που προβλέπει το Πρόγραμμα Οικονομικής Πολιτικής, βαθμιαία επιτυγχάνεται, ενώ ανεκόπη και η εκρηκτική πορεία της αύξησης του δημόσιου χρέους. Παρά το γεγονός ότι το 2013 αναμένεται προσωρινή αύξηση του δημόσιου χρέους (λόγω κυρίως της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και της συνεχιζόμενης ύφεσης), ο ρυθμός μεταβολής του προβλέπεται ότι θα αρχίσει να φθίνει μεσοπρόθεσμα από το 2014 και έπειτα». Τέρμα οι ταλαιπωρίες που υπομείναμε με το δημόσιο χρέος, μπορεί κάλλιστα να υποθέσει κανείς διαβάζοντας τις παραπάνω ανοησίες!

Η πραγματικότητα ωστόσο είναι οδυνηρή και αποκαλύπτεται λίγες σελίδες παρακάτω όπου περιγράφεται η ανεξέλεγκτη πορεία του δημόσιου χρέους. Συγκεκριμένα το δημόσιο χρέος από 299,69 δισ. ευρώ (129,7% του ΑΕΠ) το 2009, έφτασε το 2012 τα 303,92 δισ. ευρώ (156,9% του ΑΕΠ) και φέτος, το 2013, θα φτάσει τα 321 δισ. (175,5% του ΑΕΠ). Όλα τα υπόλοιπα είναι γελοιότητες πολιτικών απατεώνων που ακολουθώντας τα χνάρια του Γιωργάκη και του τραπεζίτη Παπαδήμου στηρίζονται στα ψέμματα. Το σημαντικότερο, είναι μια επίπλαστη εικόνα που επιχειρεί να κρύψει κάτω από το χαλί την παταγώδη αποτυχία όλων των πολιτικών που έχουν μέχρι σήμερα εφαρμοστεί για να μειώσουν το χρέος.

Την δραματική πραγματικότητα που έχει δημιουργηθεί με επίκεντρο το δημόσιο χρέος μας υπενθύμισε μια μέρα μετά η έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα το Γραφείο προϋπολογισμού του κράτους, που υπάγεται στη Βουλή, με τίτλο “το δημόσιο χρέος μετά το τέλος του Μνημονίου (2014)”. Το συμπέρασμά της είναι πως το χρέος είναι εκτός ελέγχου με αποτέλεσμα αργά ή γρήγορα να πρέπει να ληφθούν οδυνηρά μέτρα. Κι ας διαβεβαιώνει η κυβέρνηση για το αντίθετο. Αναφέρει κατά λέξη η έκθεση: “Από το β΄ εξάμηνο 2014” οπότε λήγει το Μνημόνιο και σύμφωνα με την κυβερνητική προπαγάνδα τελειώνει η “περίοδος των παθών” για την ελληνική κοινωνία “οι πόροι που διαθέτει η χώρα δεν θα επαρκούν για να καλύψει τις υποχρεώσεις προς πληρωμή των τόκων για τα δάνεια που έχει λάβει. Ειδικότερα, δεν θα επαρκεί το πρωτογενές πλεόνασμα (= περίσσευμα φόρων πάνω από τις δαπάνες) για την πληρωμή των τόκων. Το ΔΝΤ προβλέπει ένα δημοσιονομικό κενό, όπως ορίζεται η διαφορά μεταξύ τόκων και πρωτογενούς πλεονάσματος, 4,4 δισ. ευρώ προς τα τέλη 2014 και επιπλέον 6,5 δισ.ευρώ το 2015, συνολικά 11 δισ. ευρώ. Η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί ότι το κενό είναι μικρότερο, ελπίζοντας ότι θα πετύχει πρωτογενές πλεόνασμα 2,8 δισ.ευρώ. Όπως και να διαμορφωθεί τελικά, το «κενό» θα πρέπει να καλυφθεί, πράγμα που μπορεί να γίνει με νέο δανεισμό, μείωση των επιτοκίων και νέα μέτρα ή με ένα συνδυασμό όλων αυτών. Ας προσθέσουμε ότι το «κενό» διευρύνεται αν προσθέσουμε τις δαπάνες πληρωμής ληξιπρόθεσμων χρεών. Η Ελλάδα δεν θα είναι εύκολο να δανεισθεί με λογικούς όρους από τις αγορές για να καλύψει το κενό αυτό, δηλαδή να πληρώσει τους τόκους και να αποπληρώσει ληξιπρόθεσμα δάνεια. Μια συμφωνία για νέα δάνεια στήριξης ή και άλλες διευκολύνσεις (μείωση επιτοκίων κλπ) είναι η πιθανότερη λύση».

Αν λάβουμε υπ’ όψη μας τις πρόσφατες δηλώσεις του Μάριο Ντράγκι, προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ότι οποιοσδήποτε νέος δανεισμός θα συνοδευτεί από νέο μνημόνιο τότε γίνεται πασιφανές, κι από επίσημα έγγραφα, ότι ένα νέο Μνημόνιο που θα περιλαμβάνει περικοπές κοινωνικών δαπανών και νέους φόρους είναι προ των πυλών! Δηλώνοντας επομένως η κυβέρνηση ότι δεν επίκεινται νέα μέτρα μάς κοροϊδεύει. Το επιβεβαίωσε μάλιστα κι έκθεση του ΔΝΤ που δόθηκε στην δημοσιότητα πριν λίγες μέρες όπου αναφέρεται πως περαιτέρω προσαρμογή μέχρι το 2016 θα απαιτήσει επιπρόσθετα μέτρα περιλαμβανομένων φορολογικών εσόδων!

ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ: Πραγματική η μείωση στους μισθούς, πλασματικό το πλεόνασμα

Η εκτόξευση του δημόσιου χρέους τα επόμενα χρόνια θα συνοδευτεί από μια εκροή ιλιγγιωδών ποσών με τα οποία η χρεοκοπημένη Ελλάδα θα γεμίζει τα ταμεία των πιστωτών. Συγκεκριμένα για φέτος και τον επόμενο χρόνο προβλέπεται ότι μόνο για τόκους θα δοθούν 6,1 δισ. και 6,15 δισ. ευρώ αντίστοιχα. Ποσά που αντιστοιχούν στο 3,3% και 3,4% του ΑΕΠ, αντίστοιχα.

Οι πληρωμές για τόκους θα προκύψουν από την σημαντική συρρίκνωση των κονδυλίων για μισθούς και συντάξεις κι επιπλέον για κοινωνική ασφάλιση και περίθαλψη που προβλέπονται στο προσχέδιο του προϋπολογισμού. Συγκεκριμένα για μισθούς και συντάξεις ενώ το 2012 είχαν δοθεί 20,51 δισ. ευρώ, το 2013 εκτιμάται ότι το σχετικό κονδύλι θα μειωθεί στα 18,54 δισ. και για το 2014 ο προϋπολογισμός αναφέρει 18,41 δισ. ευρώ. Ακόμη μεγαλύτερη μείωση θα υποστούν τα κονδύλια που αφορούν την κοινωνική ασφάλιση και περίθαλψη. Από 17,13 δισ. ευρώ το 2012 θα μειωθούν στα 13,27 δισ. το 2014. Η μείωση που θα επέλθει θα είναι 10,23% για τους μισθούς, ως αποτέλεσμα των απολύσεων, και 22,5% για τα κονδύλια της κοινωνικής πολιτικής.

Αντίθετα, ωστόσο, με τις δαπάνες για μισθούς και κοινωνική πολιτική, όπου οι περικοπές είναι πέρα για πέρα πραγματικές, το δημοσιονομικό πλεόνασμα είναι κατά κοινή ομολογία ανύπαρκτο και προϊόν λογιστικών απατών. Για την δημιουργία του επιστρατεύτηκαν τα κέρδη από τα ελληνικά ομόλογα που επέστρεψαν οι κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης, η μη επιστροφή φόρων κι η “εξαφάνιση” κονδυλίων του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων. Τα “μαγειρέματα” του υπουργείου Οικονομικών είναι γνωστά στην Τρόικα που τα δέχεται αδιαμαρτύρητα έτσι ώστε να ανοίξει ο δρόμος για μια νέα αναδιάρθρωση το 2014, που πιθανά θα πάρει την μορφή νέου δανείου, με το οποίο θα αντιμετωπιστούν τα χρηματοδοτικά κενά. Αυτό προέβλεπε η απόφαση του συμβουλίου υπουργών Οικονομικών του Νοεμβρίου του 2012. Το νέο δάνειο όμως θα βυθίσει την Ελλάδα στην υπερχρέωση, μετατρέποντας την κρίση σε ισόβια. Γι’ αυτό μοναδική λύση είναι η διαγραφή του χρέους που δεν θα γίνει φυσικά με όρους πιστωτών…