ΕΚΤ: Ποσοτική νομισματική χαλάρωση και ποιοτικό …σφίξιμο της λιτότητας σε ευρωζώνη και Ελλάδα (Πριν, 24/1/2015)

Ως καρότο για τον ΣΥΡΙΖΑ χαρακτήρισε το ειδησεογραφικό πρακτορείο Μπλούμπεργκ τους όρους που περιλαμβάνονται στις ανακοινώσεις του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, λόγω των κινήτρων που περιέχει ώστε η επόμενη κυβέρνηση να αποδεχθεί τους όρους των πιστωτών στις διαπραγματεύσεις που θα ξεκινήσουν για την τύχη του ελληνικού δημόσιου χρέους.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗΣ

Το παράξενο είναι ότι έτσι ακριβώς, σαν καρότο κι όχι σαν μαστίγιο όπως στην πραγματικότητα είναι, αντιμετώπισε κι η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ τους όρους του Ντράγκι που σε ό,τι αφορά την Ελλάδα είναι δύο κι επικεντρώνονται: Πρώτο, στην αυστηρή προϋπόθεση ολοκλήρωσης της αξιολόγησης από την Τρόικα ώστε να ενταχθούν και τα ελληνικά ομόλογα στις ευνοϊκές ρυθμίσεις της ποσοτικής χαλάρωσης, όπως αποκαλείται το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, και δεύτερο στην αποπληρωμή των ομολόγων που ήδη διακρατά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και λήγουν τους επόμενους μήνες, βάσει του όρου ότι η Φρανκφούρτη δεν μπορεί να κατέχει πάνω από το 33,3% του χρέους κάθε χώρας. Για να αγοραστούν νέα ομόλογα επομένως πρέπει να πληρωθούν τα υπάρχοντα, διαμηνύει η ΕΚΤ, ακυρώνοντας οποιαδήποτε σκέψη πιθανά υπήρχε για εφαρμογή της απόφασης του συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ και παύση πληρωμών του δημόσιου χρέους∙ ενδεχόμενο που είχε αποκλείσει καθαρά ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας σε πρόσφατή συνέντευξή του στην Real News, δηλώνοντας ότι το ομόλογο που λήγει τον Μάρτιο θα πληρωθεί. Συνεχίζοντας ο ΣΥΡΙΖΑ σε αυτή την γραμμή πλήρους υποταγής στους πιστωτές, που αποτελεί και προάγγελο για την στάση που θα τηρήσει τους επόμενους μήνες στις διαπραγματεύσεις για το χρέος, αντί να αποδοκιμάσει τους όρους του Ντράγκι δηλώνοντας ότι αποτελούν θηλιά στον λαιμό της επόμενης κυβέρνησης και ακυρώνουν την ελεύθερη βούληση των εκλογέων πριν καν αυτή εκφραστεί στις κάλπες στον βαθμό που εκβιάζουν και επιβάλλουν την συνέχιση της σημερινής πολιτικής, έσπευσε να χαιρετήσει τις ανακοινώσεις με ανακοίνωση του γραφείου Τύπου όπου αναφέρεται κατά λέξη πως «πρόκειται για μια σημαντική απόφαση, την οποία και θα αξιοποιήσει η επόμενη ελληνική κυβέρνηση προς όφελος της χώρας»… Αυτή όμως η «σημαντική απόφαση», που πρωτίστως αποτελεί ράπισμα στην κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου δεδομένου ότι πέντε χρόνια μετά την υπαγωγή στα Μνημόνια και ένα χρόνο μετά το success story τα ελληνικά ομόλογα παραμένουν στο επίπεδο των σκουπιδιών την κατώτερη δηλαδή διαβάθμιση, υπονοεί την πλήρη αποδοχή των 19 όρων της Τρόικας που είχε θέσει ως προαπαιτούμενους για να ολοκληρωθεί επιτυχώς η τρέχουσα αξιολόγηση. Μεταθέτοντας ο Ντράγκι την υλοποίηση του προγράμματος αγοράς κρατικών τίτλων μετά το πράσινο φως της Τρόικας, σημαίνει ότι δίπλα στην εκταμίευση των δόσεων οι πιστωτές παρατάσσουν ένα ακόμη όπλο με το οποίο απειλούν την κυβέρνηση. Κι αν για τον δούλο Σαμαρά αποτελεί δικαίωση της πολιτικής πλήρους υποταγής και παράδοσής του στους δανειστές, για τον ΣΥΡΙΖΑ πώς αποτελεί «σημαντική απόφαση» στον βαθμό που ακυρώνει τις εξαγγελίες του και διαμορφώνει ένα πολύ χειρότερο έδαφος διαπραγματεύσεων;

Θηλιά στον λαιμό της επόμενης ελληνικής κυβέρνησης οι όροι συμμετοχής στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων ύψους 1,1 τρισ. ευρώ

Παρότι η αγορά ελληνικών τίτλων αποτελεί αμελητέα ποσότητα, μόλις 23 δις. ευρώ, η αντιμετώπιση που επιφυλάχθηκε όχι μόνο για τη χώρα μας αλλά και για όλες τις άλλες που τελούν υπό Μνημονιακή κατοχή, αποκάλυψε ότι τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης που περιλαμβάνουν την αγορά κρατικών άλλα όχι εταιρικών τίτλων ύψους 60 δισ. ευρώ μηνιαίως από τον Μάρτιο του 2015 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 (συνολικής αξίας 1,1 τρισ. ευρώ) δεν ισοδυναμούν με μια στροφή στην οικονομική πολιτική της Ευρώπης ή πολύ περισσότερο χαλάρωση της πολιτικής της λιτότητας. Οι περίφημες μεταρρυθμίσεις δεν αναστέλλονται, αλλά επιταχύνονται όσο η ΕΚΤ θα συσσωρεύει κρατικά ομόλογα. Ενδεικτική είναι η τελευταία παράγραφος της επίσημης ανακοίνωσης της ΕΚΤ, υποδεικνύοντας έναν ακόμη λόγο για τον οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ όφειλε να αποδοκιμάσει τις αποφάσεις της ΕΚΤ, αντί να τις χαρακτηρίσει «σημαντικές»: «Προκειμένου να αυξηθεί η επενδυτική δραστηριότητα, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η παραγωγικότητα χρειάζεται να συμβάλλουν αποφασιστικά άλλες περιοχές πολιτικής. Συγκεκριμένα, η προσδιορισμένη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στις αγορές εργασίας και προϊόντων, όπως επίσης και δράσεις βελτίωσης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος για τις εταιρείες απαιτείται να αποκτήσουν ώθηση σε αρκετές χώρες. Είναι σημαντικό οι δομικές μεταρρυθμίσεις να εφαρμοστούν ταχέως, αξιόπιστα και αποτελεσματικά… Οι δημοσιονομικές πολιτικές πρέπει να υποστηρίξουν την οικονομική ανάκαμψη, ενώ θα επιβεβαιώνουν την βιωσιμότητα του χρέους σε συμμόρφωση με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης που παραμένει σημείο αναφοράς», αναφέρεται κατά λέξη στη «σημαντική απόφαση»!

Τα μέτρα του Ντράγκι (που αποτελούν μια πιο συντηρητική εκδοχή αντίστοιχων μέτρων αύξησης της ρευστότητας που εφαρμόστηκαν στις ΗΠΑ, όπου περιλαμβανόταν επιπλέον κι η αγορά εταιρικών ομολόγων, χωρίς όμως να καταφέρουν να αποτρέψουν την χρεοκοπία του Ντιτρόιτ) παρότι δεν αναιρούν την πολιτική λιτότητας σηματοδοτούν μια στροφή στη νομισματική πολιτική, μέσω της αναίρεσης καταστροφικών κι ανεπιθύμητων δυναμικών που είχαν αναπτυχθεί στο έδαφος της κρίσης. Όπως για παράδειγμα ο αποπληθωρισμός (στο -0,2% κινήθηκε σε ετήσια βάση τον Δεκέμβριο το επίπεδο τιμών στην ευρωζώνη). Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι στο επίπεδο των τιμών ήταν αναμφισβήτητα η ραγδαία (κι εξόχως ευεργετική για νοικοκυριά κι επιχειρήσεις, σε όποιες χώρες έγινε τουλάχιστον αισθητή) πτώση των τιμών του πετρελαίου. Η προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έγκειται στην επαναφορά του πληθωρισμού στο επίπεδο – στόχο του 2%, μέσω της αύξησης της ρευστότητας. Το πρόβλημα ωστόσο του αποπληθωρισμού δεν λύνεται με την αγορά κρατικών ομολόγων που ως κατ’ εξοχήν ευνοημένους θα έχει τις τράπεζες οι οποίες θα ξεφορτώσουν στην ΕΚΤ ομόλογα που διαθέτουν κι έτσι – με βάση το σκεπτικό της Φρανκφούρτης – θα αρχίσουν να δανείζουν νοικοκυριά (η δανειακή επέκταση στα οποία το Νοέμβριο ήταν μόλις 0,7% σε ετήσια βάση) και επιχειρήσεις (-1,3%) και στη συνέχεια το ΑΕΠ θα αυξηθεί από το επίπεδο του 0,2% που κυμάνθηκε το τρίτο τρίμηνο του 2014, ενώ σε σχέση με το επίπεδο του 2008 καταγράφει πτώση της τάξης των 3 μονάδων! Το πραγματικό πρόβλημα της ευρωζώνης είναι ότι η άνοδος των κερδών που έχουν προκαλέσει οι αντεργατικές μεταρρυθμίσεις (μέσω της μείωσης των μισθών, της ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων, κ.α.) δεν έχει καταφέρει να αντισταθμίσει την πτώση των κερδών από την μείωση της συνολικής ζήτησης τα τελευταία χρόνια εξ αιτίας της λιτότητας. (Η πτώση του πραγματικού ΑΕΠ και της πραγματικής ζήτησης στην ευρωζώνη από το 2008 μέχρι το 2014 φαίνεται παραστατικά στο διάγραμμα). Έτσι το επίπεδο της συνολικής κερδοφορίας, που διαρκώς «υπονομεύεται» και ωθείται προς τα κάτω από την τεχνολογική πρόοδο και την αυξημένη οργανική σύνθεση της παραγωγής, παραμένει καθηλωμένο.

Την δική της συμβολή στο στόχο ανόδου της καπιταλιστικής κερδοφορίας φιλοδοξεί να έχει η πτώση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ έναντι των κυριοτέρων ξένων νομισμάτων στο επίπεδα που βρισκόταν πριν 11 χρόνια, πχ προς το δολάριο στο 1,16, που είναι άμεσο αποτέλεσμα της ποσοτικής χαλάρωσης. Η ώθηση που θα δώσει στις εξαγωγές (εκείνων εννοείται των χωρών που παράγουν διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα, όπως η Γερμανία) υπόσχεται αυξημένες πωλήσεις και κέρδη. Ροές που στην περίπτωση εκείνη στην οποία η Γερμανία είχε δικό της νόμισμα, δεν υπήρχε δηλαδή ευρώ, ουδέποτε θα πραγματοποιούνταν λόγω του ότι η συναλλαγματική ισοτιμία του μάρκου θα βρισκόταν στα ουράνια και τα εξαγωγικά κέρδη σημαντικά περιορισμένα, οπότε η πολιτική μείωσης του εργατικού κόστους στο εσωτερικό θα προκαλούσε ανυπέρβλητα εμπόδια στην πραγμοποίηση της υπεραξίας.

Η ποσοτική χαλάρωση, που προκάλεσε ράλυ στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια, έρχεται να διαχειριστεί και να αντιμετωπίσει αυτές τις αντινομίες. Ταυτόχρονα όμως γεννά νέες, όπως οι φούσκες που θα δημιουργήσει η αυξημένη ρευστότητα στον βαθμό που η διευκόλυνση προς τις τράπεζες δεν πρόκειται να αυξήσει τις χορηγήσεις τους. Πρώτο μέλημα των τραπεζών θα συνεχίσει να είναι η βελτίωση των προβληματικών ισολογισμών τους κι η εξυγίανση των τοξικών χαρτοφυλακίων τους. Μάρτυρας άλλωστε των περιορισμένων ορίων που έχει η αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας στην επίλυση της κρίσης είναι κι οι ΗΠΑ, όπου τα αντίστοιχα μέτρα απλώς μετέθεσαν την κρίση, διευκολύνοντας εν τω μεταξύ τις αναδιαρθρώσεις του κεφαλαίου και την παραπέρα υποτίμηση της εργατικής δύναμης. Τίποτε καλύτερο…

Γερμανική τορπίλη στην Ιρλανδική οικονομία (Επίκαιρα, 18-24/11/2010)

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο δολοφόνος παραμένει, πρώτος – πρώτος μάλιστα, στο πλήθος παρατηρώντας το πτώμα. Είναι η πρώτη φορά όμως που συνεχίζει να κρατάει την καπνισμένη κάνη, όλοι τον αναγνωρίζουν και όλοι συνεχίζουν αμέριμνοι να σχολιάζουν τη δολοφονία και τις αδυναμίες του θανόντα!

Ο κατά συρροή δολοφόνος δεν είναι άλλος από την Γερμανία και το πτώμα αυτή τη φορά ανήκει στην Ιρλανδία.

Ο (ξεδοντιασμένος πλέον) κέλτικος τίγρης κατέλαβε για μια ακόμη φορά τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων την προηγούμενη εβδομάδα με αφορμή την άνοδο των επιτοκίων διαπραγμάτευσης των 10ετών κρατικών ομολόγων του την Πέμπτη 11 Νοέμβρη σε επίπεδα ρεκόρ, στο 9,24%, που δεν είχαν παρατηρηθεί ποτέ άλλοτε όσα χρόνια η Ιρλανδία βρίσκεται στη ζώνη του ευρώ. Το ίδιο ακριβώς σημειώθηκε την ίδια μέρα επίσης με τα ισπανικά, τα ιταλικά και τα πορτογαλικά ομόλογα! Άνοδος των επιτοκίων διαπραγμάτευσής τους σε ύψη ρεκόρ, ταυτόχρονη πτώση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ έναντι του δολαρίου, λόγω των ανησυχιών για τη συνοχή της ευρωζώνης, και όργιο κάθε άλλο παρά αβάσιμων φημών ότι η Ιρλανδία ετοιμάζεται να ακολουθήσει τον πύρινο δρόμο της Ελλάδας προσφεύγοντας στον μηχανισμό στήριξης Βρυξελλών και ΔΝΤ.

Ευρωζώνη δύο ταχυτήτων

Το κρίσιμο ερώτημα όμως αφορά την αιτία που προκάλεσε αυτή τη φορά την άνοδο των επιτοκίων. Πίσω από την εκρηκτική αύξηση των επιτοκίων στη δευτερογενή αγορά ήταν το Βερολίνο! Οι Γερμανοί είναι οι ηθικοί αυτουργοί για την αναζωπύρωση της κρίσης χρέους της ευρωζώνης, την ώθηση των περιφερειακών χωρών της στο χείλος της καταστροφής και την δημιουργία μιας ευρωζώνης δύο ταχυτήτων! Τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο 6-7 Νοέμβρη, όταν η Ελλάδα ζούσε τον πυρετό του πρώτου γύρου των περιφερειακών εκλογών, μιλώντας ο γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, στο εβδομαδιαίο πολιτικό περιοδικό Der Spiegel έκανε για πρώτη φορά γνωστές ορισμένες διευκρινιστικές λεπτομέρειες σχετικά με το γερμανικό σχέδιο «ελεγχόμενης χρεοκοπίας» που θα αποφασιστεί (θα επικυρωθεί καλύτερα) τον Δεκέμβρη στη Σύνοδο Κορυφής των 27 ηγετών της ΕΕ. Ειδικότερα μιλούσε για μια διαδικασία δύο σταδίων. Το πρώτο στάδιο το γνωρίσαμε καλά στην Ελλάδα. Προβλέπει την επιβολή αιματηρών μέτρων λιτότητας. Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει την αναδιάρθρωση του χρέους με την υποτίμηση μέρους της αξίας των ομολόγων που έχουν εκδοθεί και η οποία θα βαρύνει τους πιστωτές. Οι κάτοχοι δηλαδή των ομολόγων θα χάνουν ένα εκ των προτέρων γνωστό ποσοστό της ονομαστικής αξίας τους και ως αντάλλαγμα ο εκδότης θα τους εγγυάται την αποπληρωμή του υπολοίπου. Ο γερμανός υπουργός μάλιστα για να καθησυχάσει τις αγορές τόνισε ότι η συγκεκριμένη πρόβλεψη, η «ρήτρα χρεοκοπίας» θα περιληφθεί στις εκδόσεις που θα γίνουν μετά το 2013. Δεν επηρεάζεται επομένως η αξία των ομολόγων που είναι ήδη σε κυκλοφορία, με βάση τους δικούς τους ισχυρισμούς, πάντα. Επομένως κατά τον γερμανό υπουργό δεν γεννάται λόγος ανησυχίας σήμερα.

Αυτοεκπληρούμενη προφητεία η άνοδος των επιτοκίων

Στην πράξη έγινε το εντελώς αντίθετο που ήταν και το αναμενόμενο: η γερμανική δήλωση οδήγησε σε έκρηξη το κόστος δανεισμού και τα επιτόκια. Συγκεκριμένα, αμέσως μετά την σχετική δήλωση το βρετανικό γραφείο συμψηφισμού πράξεων επί ομολόγων LCH.Clearnet, που κατέχει ηγετική θέση στον κλάδο, απαίτησε από τράπεζες και θεσμικούς επενδυτές που ήθελαν να χρησιμοποιήσουν ιρλανδικά ομόλογα ως «καλύμματα» σε πράξεις επαναγοράς για άντληση ρευστού την πληρωμή ενός επιπλέον περιθωρίου ύψους 15%! Αυτή η απαίτηση προκάλεσε κύμα μαζικών πωλήσεων στα ιρλανδικά ομόλογα. Δηλαδή, πολύ πριν οριστικοποιηθεί η πρόταση της Γερμανίας, η αγορά ήδη προσδιόρισε το επιπλέον ασφάλιστρο κινδύνου για τα ιρλανδικά ομόλογα στο 15% τινάζοντας την αγορά στον αέρα και οδηγώντας την Ιρλανδία στο χείλος της καταστροφής. Καθόλου τυχαίο δεν είναι πως οι διαβεβαιώσεις που ακολούθησαν από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μανουέλ Μπαρόζο, ότι αν η Ιρλανδία ζητήσει στήριξη υφίστανται διαδικασίες να την υποστηρίξουν, έπεσαν στο κενό, δεν μπόρεσαν δηλαδή να οδηγήσουν σε αποκλιμάκωση τα επιτόκια. Εξ ίσου άσφαιρες αποδείχθηκαν και οι διαβεβαιώσεις του ιρλανδού υπουργού Οικονομικών ότι μέχρι τον Ιούλιο του 2011 η Ιρλανδία δεν αντιμετωπίζει χρηματοδοτικές ανάγκες, δεν έχει επομένως ανάγκη προσφυγής στις αγορές. Το πρόβλημα δεν υπήρχε στο Δουβλίνο, αλλά στο Βερολίνο! Η αντίδραση των αγορών προκλήθηκε από το ερέθισμα που δέχτηκαν από τα γερμανικά εμπρηστικά στο περιεχόμενό τους σχέδια και όχι από κάποια εξέλιξη που σχετίζεται με την ιρλανδική οικονομία.

Τα παραπάνω, πέρα για πέρα οφθαλμοφανή, διατυπώθηκαν ωμά και στον διεθνή Τύπο. Δήλωνε για παράδειγμα ευρωπαίος πολιτικός στους Financial Times που δεν αποκάλυπταν το όνομα του στις 9 Νοέμβρη, δύο μέρες δηλαδή πριν κορυφωθεί η αύξηση των επιτοκίων: «Είναι εμφανές ότι τα πράγματα έχουν επιδεινωθεί από την 29^η Οκτώβρη (σ.σ. ημέρα ολοκλήρωσης της συνόδου κορυφής της ΕΕ). Δεν είμαι σίγουρος για το κατά πόσο έχουν γίνει εξ ολοκλήρου κατανοητές οι επιπτώσεις των γερμανικών θέσεων. Ανοίγουν την πόρτα στους βραχυπρόθεσμους επενδυτές να πραγματοποιήσουν μια πραγματική δολοφονία»! Το ίδιο υποστήριζε επίσης στους Financial Times δύο μέρες μετά διακεκριμένος αρθρογράφος τους: «Δυστυχώς για το Δουβλίνο η Γερμανία έκανε σαμποτάζ στη μηχανή του χρήματος, επιμένοντας οι μελλοντικές χρεοκοπίες να επιφέρουν απώλειες στους κατόχους ομολόγων. Τίποτε ακόμη δεν έχει κριθεί και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ασκεί πιέσεις κατά του Βερολίνου. Αλλά οι κάτοχοι ομολόγων δικαιολογημένα ανησυχούν. Αν η Γερμανία κάνει το δικό της, τότε τα αυτόματα κουρέματα θα γίνουν αυτο-εκπληρούμενες προφητείες: κλυδωνιζόμενα κράτη που ζητούν δανεικά θα γίνονται στόχος επιθέσεων από βραχυπρόθεσμους πωλητές που θα εξασφαλίζουν κέρδη όταν το κράτος στοχεύει να χρεοκοπήσει»!

Επιταχύνεται η αναδιάρθρωση χρέους

Τα συμπεράσματα εξάγονται σχεδόν αυτόματα. Η διαδικασία «ελεγχόμενης χρεοκοπίας» που επιχειρεί να θεσπίσει η Γερμανία δεν αφορά το 2013, όταν λήγει η ισχύς του υπάρχοντος μηχανισμού που δημιουργήθηκε τον Μάιο, όπως δηλώνουν οι εκπρόσωποι της ΕΕ και πολύ πιθανό τυπικά να αναφερθεί στο κείμενο των αποφάσεων. Οι σχετικές διαβεβαιώσεις του Σόιμπλε και της Μέρκελ, με βάση τις οποίες δεν τίθεται ζήτημα αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους το αμέσως επόμενο διάστημα, αποδείχτηκαν ήδη κενό γράμμα. Η υπογραφή των διατάξεων τον Δεκέμβρη θα επιταχύνει με ρυθμό απρόβλεπτο τις εξελίξεις οξύνοντας άμεσα τα προβλήματα χρηματοδότησης των δανειακών αναγκών των υπερχρεωμένων κρατών-μελών της ευρωζώνης και φέρνοντας πολύ κοντά το ενδεχόμενο της χρεοκοπίας, δηλαδή αναδιάρθρωσης του χρέους με ευθύνη των τραπεζών. Το άμεσο αποτέλεσμα της ρήτρας χρεοκοπίας που θα ενσωματώσει η ίδια η αγορά με τους δικούς της ληστρικούς όρους στα ομόλογα των υπερχρεωμένων χωρών θα είναι η εκτίναξη των επιτοκίων στα επίπεδα που βρίσκονταν πριν την ένταξη στο ευρώ. Με τη μία επομένως εξανεμίζεται ένα σημαντικότατο, αν όχι το μοναδικό, όφελος από την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος: τα φθηνά επιτόκια. Άλλωστε, η μείωσή τους δεν ήταν το ισχυρότερο επιχείρημα του Κώστα Σημίτη το 2000 όταν πρόβαλε την ένταξη στην ευρωζώνη ως το μαγικό ραβδί που θα λύσει όλα τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας; Τώρα ποιο θα είναι το θέλγητρο που θα καθιστά συμφέρουσα την παραμονή στην ευρωζώνη και την ΕΕ, όταν αποδεικνύεται παράγοντας επιδείνωσης των οικονομικών αντιθέσεων και ανισορροπιών;

Νέο πρόγραμμα λιτότητας

Επιστρέφοντας στην Ιρλανδία, εντύπωση επίσης προκαλεί, πέραν της ανοχής που έχουν εξασφαλίσει οι κατά συρροή γερμανοί «οικονομικοί δολοφόνοι», και η κατάφωρη κοινωνική αδικία που συντελείται στο εσωτερικό της Ιρλανδίας. Αν αφορμή για την τελευταία αύξηση των επιτοκίων δανεισμού αποτέλεσαν τα αυτοκρατορικά σχέδια της Γερμανίας που επιχειρεί να αλώσει την Ευρώπη με όχημα το ευρώ, η αιτία των δημοσιονομικών της ανισορροπιών βρίσκεται στις τράπεζες. Το έχουμε ξαναγράψει: Το δημόσιο χρέος της Ιρλανδία το 2007 κυμαινόταν στο 28% του ΑΕΠ, το 2008 στο 37% και πέρυσι, το 2009, έφθασε στο 58%. Η αιτία πίσω από τον διπλασιασμό του σε δύο χρόνια εντοπίζεται στην απόφαση της ιρλανδικής κυβέρνησης τον Σεπτέμβρη του 2008 να εγγυηθεί την βιωσιμότητα όλων των τραπεζών. Μια απόφαση που στοίχισε στην Ιρλανδία των 4,5 εκ. ανθρώπων με ένα ΑΕΠ που έχει συρρικνωθεί στα 160 δις. ευρώ (από 190 δις. πέρυσι) τουλάχιστον 72 δις. και την μετατροπή του δημοσιονομικού πλεονάσματος ύψους 27% του ΑΕΠ σε έλλειμμα ύψους 32%! Καμία άλλη χώρα της ευρωζώνης δεν εμφανίζει σήμερα τόσο υψηλό έλλειμμα. Εξ ολοκλήρου δε οφείλεται στον τραπεζικό τομέα και δη σε μία συγκεκριμένη τράπεζα, την Anglo Irish Bank, που αποδεικνύεται μαύρη τρύπα με κάθε πρόγραμμα αναπλήρωσης κεφαλαίου της να το υποδέχεται νέα ανακοίνωση για αυξημένες επισφάλειες και νέες παραγραφές μη εξυπηρετούμενων δανείων που καθιστούν αναγκαίο ένα νέο πρόγραμμα αναπλήρωσης κεφαλαίου. Ενώ λοιπόν οι τράπεζες βούλιαξαν τα δημόσια οικονομικά, το κόστος μεταφέρεται στους φορολογούμενους. Ούτε ένα, ούτε δύο, αλλά τρία προγράμματα λιτότητας έχουν επιβληθεί μέχρι στιγμής και είναι στα σκαριά και τέταρτο, ύψους 15 δις. ευρώ, το οποίο θα ανακοινωθεί από μέρα σε μέρα, εάν φυσικά δεν πέσει η κυβέρνηση (που στηρίζει την πλειοψηφία της σε 3 μόνο έδρες) κάτω από τη λαϊκή κατακραυγή…

Παρατεταμένη ύφεση στην Ευρώπη χάριν του ευρώ (Ουτοπία, Μάιος – Ιούνιος 2010)

Σε ένα τεράστιο βαρίδι που σέρνει την ευρωπαϊκή οικονομία προς μια χρόνια και βαθιά ύφεση μετατρέπεται το ενιαίο νόμισμα, καθώς στο όνομα της ευρωστίας του μία προς μία όλες οι ευρωπαϊκές χώρες υιοθετούν αντιλαϊκά προγράμματα περιορισμού των δαπανών, με άμεσο στόχο να μειώσουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα.

Ο κύκλος του αίματος που άνοιξε με την Ελλάδα η οποία δεσμεύθηκε να μειώσει το έλλειμμα από 13,6% του ΑΕΠ το 2009 σε 8,6% το τρέχον έτος και 3,9% το 2011 συνεχίστηκε με την Ισπανία που δεσμεύθηκε να μειώσει το έλλειμμα από 11,2% το 2009 σε 6% το 2011. Σε αυτό το βωμό ξεκίνησε η συρρίκνωση των ασφαλιστικών δικαιωμάτων και η απορύθμιση των εργασιακών σχέσεων. Στην Πορτογαλία η μείωση του ελλείμματος από 9,4% το 2009 σε 5,1% το 2011 θα επιτευχθεί με την αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ και το πάγωμα των μισθών. Στην Ιρλανδία η μείωση του ελλείμματος από 14,3% το 2009 σε 8,6% το 2011 θα επιτευχθεί κυρίως με την μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων που ξεκινάει από 5% και φθάνει το 20%. Στη Γαλλία η μείωση του ελλείμματος από 7,5% το 2009 στο 6% το 2011 θα γίνει με την συγκράτηση των μισθολογικών αυξήσεων και την αναμόρφωση του ασφαλιστικού συστήματος. Στην Ιταλία η μείωση του ελλείμματος από 5,3% το 2009 σε 3,9% το επόμενο χρόνο θα επέλθει κυρίως μέσα από το πάγωμα των δημοσίων επενδύσεων – ένα μέτρο που εφαρμόζεται σε όλη την Ευρώπη. Μέτρα περιορισμού των δημοσίων δαπανών εφαρμόζονται ακόμη και στην ατμομηχανή της γηραιάς ηπείρου, τη Γερμανία με απώτερο στόχο την μείωση του ελλείμματος από 5% το 2010 στο 4,7% το 2011. Ανάλογα μέτρα εφαρμόζονται κι εκτός ευρωζώνης, στην Αγγλία, την Ουγγαρία και την Δανία για παράδειγμα, βεβαιώνοντας πως πρόκειται για μια πέρα για πέρα καταστροφική στο περιεχόμενό της πολιτική κατεύθυνση που εφαρμόζεται σε όλη την ΕΕ κι όχι μόνο στην ευρωζώνη.

Το εναρκτήριο λάκτισμα για την αυστηροποίηση της δημοσιονομικής πολιτικής δόθηκε με την απαίτηση της Γερμανίας να αναθεωρηθούν οι κανόνες λειτουργίας της ευρωζώνης ενσωματώνοντας στο καταστατικό της βαριές ποινές για εκείνες τις χώρες που συνεχίζουν να διατηρούν δημοσιονομικό έλλειμμα και δημόσιο χρέος που υπερβαίνει το όριο του 3% και 60% του ΑΕΠ αντίστοιχα, όπως τέθηκε στη συνθήκη του Μάαστριχτ. Τα αποτελέσματα ωστόσο στο επίπεδο της μεγέθυνσης του παραγόμενου προϊόντος και της απασχόλησης θα είναι διαλυτικά.

Τα λόγια του αμερικανού νομπελίστα, Τζόζεφ Στίγκλιτς, όπως διατυπώθηκαν σε ένα διεθνές συνέδριο στην ισπανική πρωτεύουσα και μεταφέρθηκαν από την εφημερίδα El Pais στις 29 Μαΐου 2010 δεν αφήνουν καμία ελπίδα φωτός για τις συνέπειες που θα έχει αυτή η πολιτική: «Οι περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες και το ανθρώπινο κεφάλαιο για να αντιμετωπιστεί το έλλειμμα συνιστούν παραλογισμό. Μπορούν να οδηγήσουν στην ύφεση. Πώς θα αυξηθεί τότε η παραγωγικότητα και το ΑΕΠ;» Τα διαβρωτικά αποτελέσματα που θα έχουν οι περικοπές των δημοσίων δαπανών στην απασχόληση και τις προοπτικές πραγματικής εξόδου της ευρωζώνης από την κρίση αναδεικνύονται και με μια ματιά στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα για την απασχόληση στις ΗΠΑ στις 4 Ιούνη προκάλεσαν έκπληξη όχι τόσο επειδή οι νέες θέσεις εργασίας ήταν λίγες (μόνο 431.000) τη στιγμή που από την επίσημη έναρξη της ύφεσης στις ΗΠΑ, από τον Δεκέμβρη του 2007, μέχρι το τέλος του προηγούμενου χρόνου χάθηκαν 8 εκ. θέσεις εργασίας. Η μεγαλύτερη έκπληξη προήλθε από τη διαπίστωση πως η συντριπτική πλειοψηφία ακόμη κι αυτών των λίγων θέσεων εργασίας (οι 411.000 για την ακρίβεια) δημιουργήθηκε από τον δημόσιο τομέα κι ιδιαίτερα από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Εάν, επομένως, δεν οδηγούσε στα ελληνικά επίπεδα, εντελώς συνειδητά ο αμερικανός πρόεδρος το δημοσιονομικό έλλειμμα η ανεργία όχι μόνο δεν θα μειωνόταν από το 9,9% στο 9,7% αλλά θα ξεπερνούσε κατά πολύ το 10%, προκαλώντας αλυσιδωτές αρνητικές αντιδράσεις στο διαθέσιμο εισόδημα, την ενεργό ζήτηση και το επίπεδο της παραγωγής, δημιουργώντας μια αυτοτροφοδούμενη αρνητική κρισιακή σπείρα. Ό,τι ακριβώς δηλαδή θα συμβεί στην Ευρώπη όπου η σύγχρονη οικονομική ορθοδοξία επιβάλλει τον ουσιαστικό μηδενισμό των ελλειμμάτων, και πιο συγκεκριμένα την μείωση τους στο 0,35%, όπως ακριβώς όρισε το επίπεδο του ανεκτού ελλείμματος πέρυσι το Βερολίνο ενσωματώνοντας σχετικό άρθρο στο σύνταγμα της Γερμανίας. Οι απαισιόδοξες προβλέψεις για την ευρωπαϊκή οικονομία επιβεβαιώνονται ακόμη κι από τον βρετανικό Economist που στο τεύχος της 29^ης Μαΐου τόνιζε ότι η πολιτική της ΕΚΤ κάτω από την πίεση της Γερμανίας «καταδικάζει την ευρωζώνη σε χρόνια στασιμότητα».

Το πέρα για πέρα νόμιμο και προφανές ερώτημα του αμερικανού καθηγητή Τζόζεφ Στίγκλιτς (πώς θα αυξηθεί η παραγωγικότητα και το ΑΕΠ;) η απάντηση του οποίου δεν μπορεί παρά να είναι γνωστή στο Βερολίνο, θέτει αυτόματα το επόμενο ερώτημα που αφορά στα ειδικότερα αστικά συμφέροντα βάση των οποίων χαράσσεται η νομισματική πολιτική της ευρωζώνης και βάση των οποίων αποφασίζονται οι παρεμβάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κι οι προαναφερθείσες κατευθύνσεις της δημοσιονομικής πολιτικής. Η πρώτη απάντηση υποδεικνύει την Γερμανία και τις άλλες ηγεμονικές χώρες της ευρωζώνης, που όπως δείχνουν τα πλεονασματικά εμπορικά τους ισοζύγια είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι της νομισματικής πολιτικής που εφαρμόζει η ΕΚΤ. Κι αναφέροντας την Γερμανία δεν εννοούμε τους εργαζόμενους, που κι αυτοί με τη σειρά τους υπομένουν τα δραματικά αποτελέσματα της πολιτικής των περικοπών, που οδηγεί σε μείωση της εσωτερικής ζήτησης. Ως αποτέλεσμα αυτών των δύο τάσεων (λιτότητα εντός της χώρας και στροφή της παραγωγής εκτός) οι καταναλωτικές δαπάνες το τέταρτο τρίμηνο του προηγούμενου χρόνου μειώθηκαν κατά 1% ενώ οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 3% (Wall Street Journal 16 Μαρτίου 2010)!

Ακόμη και τούτη η απάντηση όμως, για τα οφέλη της Γερμανίας, δεν αρκεί γιατί με το πέρασμα του χρόνου πληθαίνουν οι φωνές που υποδεικνύουν τα καταστρεπτικά αποτελέσματα που έχει ακόμη και για την (δυνητική έστω) μεταποιητική παραγωγή της Γερμανίας η υψηλή ισοτιμία του ευρώ. Να σημειωθεί πως η ΕΚΤ θεωρεί ισοτιμία στόχο για το ευρώ τα 1,20 δολάρια, με αποτέλεσμα όταν η ισοτιμία πέφτει κάτω από αυτό το επίπεδο να σημειώνονται παρεμβάσεις, ενώ αντίστοιχη ευαισθησία να μην παρατηρείται όταν η ισοτιμία υπερβαίνει αυτό το στόχο, αφήνοντας έτσι να εννοηθεί η ανεκτικότητα αν όχι η προτίμησή της ακόμη και για μια «σκληρότερη» ισοτιμία.

Κι όμως μια μεγάλη υποτίμηση του ευρώ θα απόβαινε ευεργετική όχι μόνο για χώρες όπως η Ελλάδα κι όλο το κλυδωνιζόμενο Μεσογειακό Κλαμπ οι οικονομίες του οποίου εξαρτώνται από τον τουρισμό ενώ ένα σκληρό ευρώ δυσχεραίνει την ήδη δεινή θέση τους, αλλά θα βελτίωνε αισθητά ακόμη κι αυτές τις εξαγωγικές επιδόσεις της Γερμανίας που αποτελούν τη βασικότερη πηγή κερδών μετά την στρατηγική απόφαση του Βερολίνου να μην αυξήσει την εσωτερική ζήτηση. Οι ευεργετικές συνέπειες της Ελλάδας αλλά και της Γερμανίας από ένα φθηνότερο ευρώ υπογραμμίζονται αν πάρουμε υπ’ όψη μας ότι το 56% των ελληνικών εξαγωγών στρέφονται εκτός ευρωζώνης ενώ ακόμη και για τη Γερμανία το καθόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό του 40% των εξαγωγών της κατευθύνεται εκτός ευρωζώνης. Παρόλα αυτά το Βερολίνο επιλέγει το ακριβό ευρώ, ξέροντας ότι οι άμεσες και έμμεσες συνέπειες αυτής της πολιτικής είναι υφεσιακές.

Η αιτία βρίσκεται στην προτίμηση που δείχνει το Βερολίνο στα τραπεζικά συμφέροντα. Η προτίμησή του στο ακριβό ευρώ υποδηλώνει ότι έχοντας να επιλέξει ανάμεσα στην γερμανική μεταποίηση και τις γερμανικές τράπεζες, επιλέγει τις τράπεζες, που μέσω της ανατίμησης του ευρώ βλέπουν τα αποθεματικά τους να ανατιμούνται και η σχετική τους αξία να αυξάνει και ταυτόχρονα να ακολουθεί ανοδική πορεία η διεθνή ζήτηση του ευρωπαϊκού νομίσματος ως αποθεματικού μέσου οδηγώντας στο περιθώριο των συναλλαγών άλλα ανταγωνιστικά νομίσματα, όπως το δολάριο.

Οι τράπεζες αποδείχθηκαν κι οι μεγάλοι κερδισμένοι των κατ’ ευφημισμό «πακέτων σωτηρίας» που εγκρίθηκαν για την Ελλάδα και την Ευρώπη, ύψους 110 και 750 δισ. ευρώ, αντίστοιχα. «Υπάρχει ισχυρή απόδειξη ότι το πακέτο διάσωσης ύψους 110 δισ. ευρώ για την Ελλάδα επιβλήθηκε κατά ένα μεγάλο μέρος για να αποφευχθεί η απώλεια εκατοντάδων δισ. δολ. για τις τράπεζες της Γαλλίας, της Γερμανίας και άλλων χωρών που έχουν επενδύσει σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου. “Η διάσωση της Ελλάδας ήταν πριν απ’ όλα διάσωση των τραπεζών”, υποστηρίζει ο Νικόλας Βερόν από το Ινστιτούτο Μπρεγκέλ των Βρυξελλών. Το πακέτο των 750 δισ. που ακολούθησε στις 9 Μάη για άλλες αδύναμες χώρες της ευρωζώνης σκόπευε κι αυτό να αποτραπεί μια διάλυση της διατραπεζικής αγοράς της περιοχής». Όλα αυτά δεν αναφέρονται σε κάποιο άρθρο γνώμης εναλλακτικού εντύπου, αλλά στην υπερσυντηρητική εφημερίδα Wall Street Journal του σαββατοκύριακου 4-6 Ιούνη 2010.

Συμπερασματικά το Βερολίνο επιλέγει να ρίξει στην πυρά τους εργαζόμενους της ευρωζώνης, καταδικάζοντάς τους στην ανεργία, την διάλυση των κοινωνικών παροχών και τη φτώχεια, προκειμένου να ενισχύει τα πιο παρασιτικά τμήματα του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Ο καταλυτικός και αναντικατάστατος ρόλος που διαδραματίζει το ευρώ στην υλοποίηση αυτής της πολιτικής ανάγει σε κρίσιμο στόχο για τα συμφέροντα των εργαζομένων την έξοδο από την ευρωζώνη. Η εγκατάλειψη του ευρώ κι η άσκηση μιας νομισματικής πολιτικής που θα έχει ως γνώμονα τα εργατικά και λαϊκά συμφέροντα σε συνδυασμό με μια σειρά άλλων μέτρων (όπως η κρατικοποίηση των τραπεζών, η επιβολή ελέγχων στην κυκλοφορία των κεφαλαίων, η άσκηση βιομηχανικής πολιτικής και πάνω απ’ όλα η χορήγηση γενναίων αυξήσεων σε μισθούς και συντάξεις κι η στήριξη της δημόσιας παιδείας και υγείας) μπορούν να εγγυηθούν την έξοδο από την κρίση προς όφελος των εργαζομένων.

Σε αυτή την προσπάθεια δημιούργησε αισιοδοξία η απήχηση που συνάντησε κείμενο 30 οικονομολόγων και πανεπιστημιακών με τίτλο «παύση πληρωμών – έξοδος από το ευρώ», όπου τίθεται το περίγραμμα άσκησης μιας άλλης πολιτικής. Το κείμενο βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.gopetition.com/online/36271.html και μέχρι στιγμής έχει συγκεντρώσει περισσότερες από 700 υπογραφές. Κι η προσπάθεια συνεχίζεται…