Βοσνία – Ερζεγοβίνη: Δυο ξένοι στην ίδια χώρα (Επίκαιρα, 28/01-03/02-2010)

Λάδι στη φωτιά της κλιμακούμενης έντασης στο εσωτερικό της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης έριξε ο απερχόμενος πρόεδρος της Κροατίας, Στάιπ Μέσιτς, με αφορμή τις απειλητικές δηλώσεις του Σερβο-βόσνιου ηγέτη πως θα συγκαλέσει δημοψήφισμα για την ένωση της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης με την Σερβία. «Αν ήμουν πρόεδρος όταν ο Μίλοραντ Ντόντικ συγκαλέσει δημοψήφισμα για την αποχώρηση από τη Βοσνία θα έστελνα το στρατό», ήταν τα λόγια του, που προκάλεσαν οξύτατες αντιδράσεις, όχι μόνο από την πρωτεύουσα της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, αλλά και από το Βελιγράδι με τον πρόεδρο της Σερβίας, Μπόρις Τάντιτς, να χαρακτηρίζει τις δηλώσεις του Μέσιτς πολεμοκάπηλες και απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα.

Εκ πρώτης όψεως οι δηλώσεις του κροάτη προέδρου στερούνται αντικρίσματος καθώς σε λιγότερο από ένα μήνα, στις 18 Φεβρουαρίου για την ακρίβεια οπότε θα γίνει η ορκωμοσία του νέου προέδρου Ίβο Γιοσίποβιτς που εκλέχτηκε στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές, ο Μέσιτς θα έχει εγκαταλείψει το προεδρικό μέγαρο του Ζάγκρεμπ. Κατά βάθος όμως, οι εμπρηστικές δηλώσεις του Μέσιτς εξέφραζαν στο ακέραιο το αρνητικό κλίμα που κυριαρχεί στις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον εναντίον της Σερβο-βοσνιακής ηγεσίας. Αιτία αποτελούν οι προσπάθειες της Δύσης να ανατρέψουν την Συνθήκη του Ντέιτον του 1995 με βάση την οποία ιδρύθηκε το δυσλειτουργικό μόρφωμα της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης (του μοναδικού κράτους με …ονοματεπώνυμο) που αποτελείται από δύο οντότητες: μια Κροατο-μουσουλμανική Ομοσπονδία και την Σερβική Δημοκρατία. Οι διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν τον Οκτώβρη στη στρατιωτική βάση του Μπούτμιρ (για να μη μείνει χωρίς συνέχεια το τόσο …θετικό προηγούμενο της συμφωνίας του Ντέιτον που κι αυτή υπογράφτηκε σε αμερικανική στρατιωτική βάση) ως μοναδικό ζητούμενο είχαν τη συναίνεση των Σερβο-βόσνιων να διαλυθεί η δική τους οντότητα κι οι Σέρβοι έτσι να διαχυθούν στο εσωτερικό της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, απεμπολώντας ταυτόχρονα όλα τα δικαιώματα τους. Κάτι που οι Σερβο-βόσνιοι απέρριψαν. Περνώντας μάλιστα στην αντεπίθεση ο ηγέτης τους, πρωθυπουργός της Σερβίας, Μίλοραντ Ντόντικ, όχι μόνο απείλησε ότι θα προχωρήσει κάποια στιγμή στο μέλλον στην διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ένωση τους με τη Σερβία, αλλά επίσης εξήγγειλε και δημοψήφισμα για την άνοιξη με θέμα την εκχώρηση επιπλέον βαθμών ανεξαρτησίας και δικαιωμάτων βέτο. Πρόκειται για θέματα που κινούνται σε διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση από τις προτάσεις που κατατέθηκαν στις διαπραγματεύσεις του Μπούτμιρ, υπογραμμίζοντας την απροθυμία των Σερβο-βόσνιων να συναινέσουν στη διάλυση της οντότητάς τους. Η ακριβής ημερομηνία του δημοψηφίσματος αναμένεται να ανακοινωθεί τις αμέσως επόμενες ημέρες, αφού πρώτα ληφθούν μια σειρά άλλων κρίσιμων αποφάσεων στη Σερβο-βοσνιακή βουλή, που έχει την έδρα της στην Μπάνια Λούκα. Το δημοψήφισμα, αν τελικά διεξαχθεί και δεν το απαγορέψει ο ύπατος αρμοστής της ΕΕ που λειτουργεί ως κατοχικός διοικητής, παρότι ο Ντίντικ δήλωσε ότι δεν συνιστά αποσχιστική πράξη είναι εμφανές ότι αποτελεί μια μικρή επίδειξη δύναμης των Σερβο-βόσνιων, μετά από τόσες ταπεινώσεις που έχουν δεχτεί από τον κάθε ύπατο αρμοστή τα τελευταία χρόνια (καθαίρεση εκλεγμένων πολιτικών, με τη δικαιολογία ότι λειτουργούν διχαστικά, ακύρωση αποφάσεων, κ.λπ). Κυρίως όμως αποτελεί πρόβα τζενεράλε και τροχιοδεικτική βολή για τις στρατηγικές επιδιώξεις τους. Ακριβώς αυτό το ενδεχόμενο είναι που προκαλεί την λυσσώδη αντίδραση της Δύσης απέναντι στους Σερβο-βόσνιους, που να σημειωθεί πως δεν είναι η μοναδική μειονότητα που δυσφορεί απέναντι στο μόρφωμα της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, χαράσσοντας τη δική της στρατηγική. Οι Κροάτες για παράδειγμα ζητούν ξεχωριστή, δική τους οντότητα στο ευρύτερο κράτος ενώ οι Μουσουλμάνοι που όλο και συχνότερα χαίρουν της επίσημης τουρκικής αρωγής (σε βαθμό οι Σερβο-βόσνιοι να προειδοποιούν ότι δημιουργείται ισλαμικό κράτος!) ζητούν νέο σύνταγμα. Η διαφορά των Σέρβων με τις υπόλοιπες μειονότητες στη Βοσνία έγκειται στην έχθρα με την οποία εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται απ’ όλες τις πρωτεύουσες της Δύσης και των Βαλκανίων, λόγω των πολιτικών αλλαγών των τελευταίων χρόνων.

Το αποτελεσματικότερο όπλο της ΕΕ και των ΗΠΑ εναντίον της Μπάνια Λούκα ωστόσο, δεν βρίσκεται στο Σεράγεβο – την πρωτεύουσα της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, αλλά στο Βελιγράδι, εκεί που οι Σέρβοι εξακολουθούν να κοιτούν με προσμονή κι ελπίδα. Η Δύση έχει δυναμιτίσει το σχέδιο επανένωσης των Σέρβων της Βοσνίας με τους ομοεθνείς τους της Σερβίας από τη στιγμή που ανέλαβε την διακυβέρνηση της Σερβίας μια φιλοδυτική κυβέρνηση – στα όρια της δουλείας. Στη συνέχεια η αίτηση ένταξής της στην ΕΕ, που επίσημα υποβλήθηκε τον Δεκέμβρη, προσέφερε στις Βρυξέλλες όλα εκείνα τα μέσα εκβιασμού για να εξασφαλίσει τον πλήρη συμβιβασμό της πολιτικής ηγεσίας της Σερβίας.

Η διαδικασία αυτή περιγράφηκε, με κάθε ωμότητα από τον Γιόσκα Φίσερ (που είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας το 1999, από τη θέση του υπουργού στην κυβέρνηση του Σρέντερ) μέσα από άρθρο του που δημοσιεύτηκε στον διεθνή Τύπο με την εκπνοή του 2009. Ανέφερε εκεί συγκεκριμένα: «Αν δεν επιλύσει το θέμα των οριστικών της συνόρων η Σερβία δεν έχει καμιά προοπτική να γίνει δεκτή στην ΕΕ. Οι Ευρωπαίοι έχουν αντίστοιχη εμπειρία από το προηγούμενο της Κύπρου. Δεν θα αφήσουν να εισέλθει ακόμη ένα κράτος με “ανοιχτά” εδαφικά ζητήματα. Στην περίπτωση της Σερβίας το ζήτημα των συνόρων είναι διπλό, καθώς αφορά τόσο το Κοσσυφοπέδιο όσο και τη Σερβική Δημοκρατία, τη μία από τις δύο πολιτικές οντότητες της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης». Ο πρώην επικεφαλής των γερμανών Πράσινων ζητά επί της ουσίας από το Βελιγράδι δύο παραχωρήσεις. Αρχικά να άρει και τις τελευταίες, τυπικές στην πραγματικότητα επιφυλάξεις του απέναντι στην ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου, όπως εκφράζονται με την προσφυγή του στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης με την οποία ζητά να κηρυχθεί παράνομη η απόφαση της Πρίστινα. Το δεύτερο που θέτει ως όρο ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας για την ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ είναι το Βελιγράδι να αποκηρύξει κι επίσημα κάθε σκέψη επανένωσης των Σερβο-βόσνιων με την Σερβία. Το Βελιγράδι δηλαδή να καταδικάσει και να αποδοκιμάσει επίσημα τα σχέδια επανένωσης που κυκλοφορούν στη Μπάνια Λούκα, έτσι ώστε μετά να ανοίξει ο δρόμος για να δεχτούν ταπεινωμένοι πια οι Σερβο-βόσνιοι κάθε σχέδιο αναθεώρησης του Ντέιτον.

Φαίνεται έτσι ο καθαρά διχαστικός, αποσταθεροποιητικός ρόλος της ΕΕ στον βαθμό που από την μια προσφέρει κατά το δοκούν κι εντελώς αυθαίρετα το δικαίωμα επαναχάραξης συνόρων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου σε όποια εθνική μειονότητα προτιμά με βάση τα δικά της συμφέροντα, κι από την άλλη εκμεταλλεύεται την επιθυμία ένταξης στους κόλπους της για να επιβάλλει στις πολιτικές ελίτ τις πιο εξευτελιστικές υποχωρήσεις!

Καταργούν τη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας (Επίκαιρα, 30/10/2009)

Ενώπιον ενός απαράδεκτου πολιτικού εκβιασμού θέτει τους Σέρβους της Βοσνίας η Αγία Τριάδα των ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ πιέζοντάς τους να διαλύσουν την αυτόνομη δημοκρατία τους, που κατοχυρώθηκε με τη συμφωνία του Ντέιτον, αν θέλουν να ενταχθούν στην ΕΕ! 

Μόνο γέλια προκαλεί η κινδυνολογία που φιλοξενείται όλο και συχνότερα στον δυτικό Τύπο για το ενδεχόμενο νέας σύγκρουσης στην πολύπαθη Βοσνία – Ερζεγοβίνη. Αν πάρει κανείς στα σοβαρά τις δηλώσεις του ηγέτη των μουσουλμάνων της Βοσνίας, Σουλεϊμάν Τίχιτς, θα πιστέψει πως ο κίνδυνος μιας νέας αιματοχυσίας είναι ξανά προ των πυλών. «Αν συνεχιστεί έτσι, δεν έχουμε καμία αμφιβολία πως θα υπάρξει σύγκρουση», δήλωνε για παράδειγμα στο αμερικανικό περιοδικό Τάιμ, στις 19 Οκτώβρη. Για να συνεχίσει, με ακόμη πιο δραματικούς τόνους: «Το μόνο ανοιχτό είναι το είδος της σύγκρουσης που θα υπάρξει κι αν αυτό θα γίνει σε τρεις μήνες, έξι μήνες ή ένα χρόνο», ήταν τα λόγια του. Δε χρειάζεται να είναι κανείς στρατιωτικός αναλυτής για να διαπιστώσει ότι η απειλή του πολέμου που επισείεται είναι εντελώς αυθαίρετη, καθώς οι Σερβοβόσνιοι του 2009 δεν έχουν καμιά σχέση με τους Σερβοβόσνιους του 1993, ούτε φυσικά και η τοπική υπερδύναμη της Γιουγκοσλαβίας του τότε με το πολιτικά και στρατιωτικά ξεδοντιασμένο Βελιγράδι του σήμερα.

Στην πραγματικότητα ανάλογες απειλές χρησιμοποιούνται εν είδει εκβιασμών για να γίνει αποδεκτή και να εμφανιστεί ως αναγκαία μια αναθεώρηση της Συνθήκης του Ντέιτον που υπογράφηκε στην ομώνυμη αμερικανική βάση του Οχάιο το Νοέμβριο του 1995, τερματίζοντας τον τριετή εμφύλιο.

Η Συνθήκη του Ντέιτον δημιούργησε το πιο δυσλειτουργικό κρατικό μόρφωμα που θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ένας γραφειοκράτης και υφίσταται στη γη. Ένα μόνο κατ’ όνομα κράτος που αποτελείται από μια σερβική δημοκρατία και μια ομοσπονδία η οποία συντίθεται από μια κροατική και μια μουσουλμανική δημοκρατία. Το μόρφωμα της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, που διοικούταν από έναν ύπατο αρμοστή ο οποίος είχε την αρμοδιότητα να απολύει εκλεγμένους πολιτικούς και να ακυρώνει νόμους, απέτυχε παταγωδώς. Εξελίχθηκε σε ένα υπόδειγμα της θνησιγένειας όλων των προτεκτοράτων που δημιούργησε η Νέα Τάξη στο έδαφος των κατακερματισμένων κραταιών δημοκρατών. Απέτυχε μάλιστα παρότι στηρίχθηκε με πακτωλούς χρημάτων. «Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου η χώρα βρέθηκε στο κέντρο της προσοχής και δέχθηκε μια πλημμυρίδα χρημάτων που υπερέβαιναν τα 14 δισ. αναπτυξιακής βοήθειας, μετατρέποντάς την σε ένα εργαστήρι για ότι κατά κοινή ομολογία αποτέλεσε το πιο ακριβό και καινοτόμο πείραμα εκδημοκρατισμού στην ιστορία. Από το τέλος του 1996, 17 διαφορετικές ξένες κυβερνήσεις, 18 υπηρεσίες του ΟΗΕ, 27 διακυβερνητικές οργανώσεις και περίπου 200 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις – για να μην αναφέρουμε δεκάδες χιλιάδες στρατευμάτων απ’ όλον τον κόσμο – αναμίχθηκαν στις προσπάθειες ανοικοδόμησης. Σε κατά κεφαλήν βάση, η ανοικοδόμηση της Βοσνίας – με λιγότερους από 4 εκ. πολίτες έκανε την μεταπολεμική ανοικοδόμηση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας να μοιάζουν συντηρητικές», γράφει το τελευταίο τεύχος (Σεπτέμβρης – Οκτώβρης 2009) του αμερικανικού περιοδικού Φόρεϊν Αφαίαρς. Παρόλα αυτά το τερατούργημα του Ντέιτον απέτυχε βεβαιώνοντας ότι οι χρηματοδοτήσεις κι η αμφιβόλου πολιτικής ηθικής διεθνής αναπτυξιακή βοήθεια αποδεικνύονται εντελώς αναποτελεσματικά εργαλεία για τη δημιουργία κρατών όταν λείπει η νομιμοποίηση από την ίδια την κοινωνία. Μάρτυρας της αποτυχίας δεν είναι μόνο η συνεχιζόμενη έχθρα μεταξύ των τριών διαφορετικών κοινοτήτων – Μουσουλμάνων, Κροατών και Σέρβων -, αλλά, πολύ περισσότερο μάλιστα, η παρατεταμένη παράλυση των σημαντικότερων κυβερνητικών οργάνων που για να λειτουργήσουν χρειάζονται την ομόφωνη αποδοχή και των τριών εκπροσώπων των κοινοτήτων.

Τα χειρότερα ωστόσο έπονται. Αντιμέτωποι με αυτήν τους την αποτυχία ΕΕ, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ διατάζουν τώρα την αναθεώρηση της Συνθήκης του Ντέιτον. Το αίτημα τέθηκε για πρώτη φορά τον Μάιο όταν επισκέφθηκε το Σεράγεβο ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, συνοδευόμενος από τον εκπρόσωπο της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας, Χαβιέ Σολάνα. Έκτοτε η Σερβία – Ερζεγοβίνη δέχθηκε πολλές και σημαντικές επισκέψεις. Η πρώτη απ’ όλες σημειώθηκε στις 9 Οκτώβρη από τον Καρλ Μπιλντ, υπουργό Εξωτερικών της Σουηδίας που έχει το τρέχον εξάμηνο την κυκλική προεδρία της ΕΕ ο οποίος μάλιστα είχε διατελέσει και πρώτος ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ στη Βοσνία Ερζεγοβίνη, και τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζέιμς Στάινμπεργκ. Το μήνυμα που μετέφεραν από κοινού στην πολιτική ηγεσία της χώρας ήταν πως προϋπόθεση για να ενταχθεί η χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί η αναθεώρηση της Συνθήκης του Ντέιτον, ώστε να πάψει να αποτελεί προτεκτοράτο του ΟΗΕ, κι επίσης η διάλυση της Σερβικής Δημοκρατίας κι η διάχυσή της στην Βοσνία – Ερζεγοβίνη, με τους Σέρβους στο εξής να αποτελούν μια εθνική μειονότητα, απεμπολώντας όλα τα δικαιώματα αυτοτελούς συγκρότησης, αρνησικυρίας και θεσμοθετημένης εκπροσώπησης που διατηρούσαν από την δημιουργία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης. Πρακτικά με αυτό τον τρόπο το δίλημμα που θέτουν στους Σέρβους είναι πως η ένταξή τους στην ΕΕ κι η ταυτόχρονη απαλλαγή του κράτους από τα βαρίδια της καταστροφικής Συνθήκης του Ντέιτον έχει ως προϋπόθεση την μετατροπή τους σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας, καθώς αυτό που καταργείται από την αναθεώρηση είναι τα δικαιώματα των Σέρβων και μόνο! Το πόσο μεροληπτικό είναι το αίτημα τους φαίνεται (και) από το γεγονός πως αν κάποιας μειονότητας τα δικαιώματα έπρεπε να καταργηθούν είναι της κροατικής, καθώς ο πληθυσμός της έχει μειωθεί κάθετα από 17% που ήταν τον καιρό του πολέμου στο 10% του τωρινού πληθυσμού λόγω της μετανάστευσης τους στην Κροατία. Παρόλα αυτά επιμένουν πως ο στόχος της εθνικής ομογενοποίησης περνάει μέσα από την κατάργηση των δικαιωμάτων των Σέρβων! Το σχέδιο διάλυσης της Σερβικής Δημοκρατίας προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη οργή καθώς η Σερβική Δημοκρατία είναι πολύ πιο εύρωστη από την μουσουλμανο-κροατική ομοσπονδία που ήταν βυθισμένη στα χρέη, αδυνατώντας να πληρώσει ακόμη και τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων της, πριν καν ξεσπάσει η διεθνής οικονομική κρίση.

Απέναντι στην σερβοβοσνιακή ηγεσία έχει εξαπολυθεί μια ομοβροντία πολιτικά απαράδεκτων πιέσεων. Για παράδειγμα, ο αρμόδιος επίτροπος για τη διεύρυνση, Όλι Ρεν, δήλωσε λίγο πολύ πως αν δεν δεχθούν οι Σέρβοι την απεμπόληση των δικαιωμάτων τους καμιά χώρα δεν πρόκειται να μπει στην ΕΕ! «Δεν πρόκειται να μείνει όλη η περιοχή όμηρος της Βοσνίας», τόνισε στη δήλωσή του, πιέζοντας τους Σέρβους να υποχωρήσουν. Από κοντά κι ο νέος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Άντερς Φογκ Ρασμούσεν, που τόνισε πως «η Βοσνία θα πρέπει να συνεχίσει και να επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις».

Η πολιτική ηγεσία της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας, υπό την ηγεσία του Μίλοραντ Ντόντικ ενός νέου πολιτικού από το νεοπαγές Κόμμα Ανεξάρτητων Σοσιαλδημοκρατών που αναδείχθηκε στις εκλογές της 1^ης Οκτωβρίου 2006, μέχρι στιγμής αντιστέκεται. Το διάστημα μάλιστα που μεσολάβησε από την 17^η Φεβρουαρίου 2008, όταν το Κόσοβο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του, όλο και πιο επίμονα θέτει το στόχο διενέργειας δημοψηφίσματος για να αποφασίσουν οι Σέρβοι κατά πόσο επιθυμούν να είναι ενταγμένοι στην Δημοκρατία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης. Γιατί οι Κοσοβάροι κι όχι οι Σερβοβόσνιοι είναι το επιχείρημά του. Το ερώτημα είναι κατά πόσο θα συνεχίσει να αντιστέκεται καθώς οι πιέσεις θα γίνουν ασφυκτικές εν όψει των κρίσιμων αποφάσεων που θα ληφθούν για το μέλλον της Σερβικής Δημοκρατίας στις 18 και 19 Νοέμβρη…

Σκοτσέζικο ντους του Μπάιντεν στα Βαλκάνια (Μετροπόλιταν, 25/5/2009)

Ο αμερικανός αντιπρόεδρος μπορεί να έφυγε από τα Βαλκάνια, τα «φαντάσματα» όμως έμειναν. Οι δηλώσεις για την ανεξαρτησία του Κοσόβου κι οι φραστικές επιθέσεις του στους Σέρβους της Βοσνίας δεν προμηνύουν σταθερότητα και ασφάλεια, αλλά όξυνση των εθνικών αντιπαραθέσεων.

Ακριβώς δέκα χρόνια μετά τους τελευταίους αμερικανικούς βομβαρδισμούς, η περιοδεία του αμερικανού αντιπροέδρου, Τζο Μπάιντεν, σε τρεις βαλκανικές πρωτεύουσες-απομεινάρια της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας ήρθε να υπογραμμίσει το ανανεωμένο ενδιαφέρον της Ουάσινγκτον για την περιοχή.

 

Ανατρέχοντας στα πεπραγμένα της προηγούμενης κυβέρνησης, πρέπει να τονιστεί ότι αν και κατά την οκταετία του Τζορτζ Μπους του νεότερου το ενδιαφέρον της αμερικανικής διπλωματίας και του Πενταγώνου εστιάστηκε πρωτευόντως στη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία, τα Βαλκάνια δεν αφέθηκαν στην τύχη τους. Η μονομερής ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου στις 17 Φεβρουαρίου 2008, με την ανοιχτή παρότρυνση των ΗΠΑ (και κατά παράβαση της απόφασης 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που τόνιζε ότι το Κόσοβο αποτελεί τμήμα της Σερβίας) ήταν το επιστέγασμα μιας πολιτικής συνεχών παρεμβάσεων που ως ζητούμενο είχαν να διασφαλιστεί ο πολιτικός έλεγχος των κυβερνήσεων και να αποτραπούν φυγόκεντρες τάσεις.

Η επίσκεψη του Τζο Μπάιντεν στο Σεράγεβο, το Βελιγράδι και την Πρίστινα το τριήμερο 19-21 Μαΐου αποτέλεσε συνέχεια της αποσταθεροποιητικής πολιτικής του Μπους και του Κλίντον παλιότερα στα Βαλκάνια. Πραγματοποιήθηκε δε στο πλαίσιο τεσσάρων προτεραιοτήτων: Αρχικά για να εκτονωθούν εντάσεις που κάνουν απειλητική την εμφάνισή τους στη Βοσνία Ερζεγοβίνη το τελευταίο διάστημα ως απάντηση στις εξ Αμερικής αμφισβητήσεις της συνθήκης του Ντέιτον η οποία υπογράφηκε το 1995 στην ομώνυμη αμερικανική βάση τερματίζοντας τον εμφύλιο πόλεμο του 1992-1995 που στοίχισε τη ζωή σε 100.000 άτομα. Κατά δεύτερο, η επίσκεψη κρίθηκε αναγκαία στο πλαίσιο της υπό εξέλιξη νέας ρύθμισης των σχέσεων ΗΠΑ – Ρωσίας, δεδομένης της σημασίας που έχουν σε αυτή τη ρύθμιση οι δρόμοι της ενέργειας που διατρέχουν τα Βαλκάνια. Τρίτο, οι εκλεκτικές συγγένειες του Λευκού Οίκου με τους μουσουλμάνους της Βοσνίας και του Κοσόβου υποστηρίζουν την πολιτική ήπιας προσέγγισης που ακολουθεί ο Ομπάμα προς τους μουσουλμάνους και τις αραβικές χώρες. Τέλος, η επίσκεψη του Μπάιντεν ενίσχυσε τη διεθνή νομιμοποίηση του μορφώματος του Κοσόβου χωρίς να αποκλείεται να εγκαινιάσει ένα νέο γύρο πιέσεων για διπλωματική αναγνώρισή του.

Ο Μπάιντεν δεν είναι και τόσο άγνωστος στην περιοχή, καθώς από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, γερουσιαστής τότε, είχε ταχθεί υπέρ των Μουσουλμάνων της Βοσνίας ζητώντας να αρθεί το εμπάργκο όπλων που τους είχε επιβληθεί σε μια προσπάθεια εκτόνωσης των συγκρούσεων. Την προκατάληψή του δεν την έκρυψε ούτε τώρα, ενώπιον της βουλής της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης με μια ομιλία που προκάλεσε την έκπληξη ακόμη και ξένων ανταποκριτών όπως της International Herald Tribune ο οποίος στις 20 Μαΐου περιέγραφε μια «ασυνήθιστα οξεία λεκτικά ομιλία ξένου ηγέτη μπροστά στο κοινοβούλιο μιας άλλης χώρας». Ειδικότερα, ο Μπάιντεν κατήγγειλε την «απότομη κι επικίνδυνη άνοδο της εθνικιστικής ρητορικής» και τόνισε ότι «εγώ προσωπικά κι η ηγεσία της χώρας μου ανησυχούμε για τη κατεύθυνση της χώρας και το μέλλον σας» λέγοντας στη συνέχεια με ύφος που θα ζήλευαν ακόμη κι ηγέτες δυνάμεων κατοχής «αυτό πρέπει να σταματήσει»!

Αξίζει όμως να δούμε το υπόβαθρο των αντιδράσεων που προκάλεσε η επίσκεψη του Μπάιντεν. Παρότι ο ίδιος δήλωσε ρητά πως έχει απορριφθεί οποιαδήποτε σκέψη για ένα «Ντέιτον 2» η πραγματικότητα είναι πως η Ουάσινγκτον σταθερά και μεθοδικά (με τη σύμφωνη γνώμη της ΕΕ όπως έδειξε κι η απόφαση του εκπροσώπου της ΕΕ για θέματα κοινής εξωτερικής πολιτικής και άμυνας Χαβιέ Σολάνα να συνοδεύσει τον Μπάιντεν στο Σεράγεβο) προωθεί την αναθεώρηση της συνθήκης του 1995, που δημιούργησε την πιο δυσλειτουργική και γραφειοκρατική κρατική δομή που υπάρχει στον κόσμο. Στο πλαίσιό της τρεις πληθυσμιακές ομάδες που αποτελούνται από δύο εθνότητες και μια θρησκευτική μειονότητα (Σέρβοι, Κροάτες και Μουσουλμάνοι) συγκροτούν δύο ανομοιογενείς μεταξύ τους οντότητες (μια κροατο-μουσουλμανική ομοσπονδία και μια σερβική δημοκρατία) κι αυτές ένα κράτος που εποπτεύεται από έναν ξένο τοποτηρητή ο οποίος έχει την εξουσία να καθαιρεί ακαριαία οποιονδήποτε εκλεγμένο πολιτικό κρίνει ότι ενθαρρύνει τους εθνικισμούς. Κάτι που έχει συμβεί κατ’ επανάληψη. Το όνομα δε της σερβικής οντότητας, είναι Δημοκρατία Σρπέσκα, για να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι υπάρχει κάτι εύκολο σ’ αυτή την υπόθεση και προς διερεύνηση του αν είναι πιο εύκολο να προφερθεί το όνομά της ή να παραμείνει ενωμένη…

Το πρόβλημα όμως δεν έγκειται στο ότι κάποιοι απεργάζονται την αναθεώρηση του Ντέιτον, αλλά στην κατεύθυνση αυτής της αλλαγής. «Η Ουάσινγκτον θεωρεί τώρα ότι η συμφωνία του Ντέιτον του 1995 φτιάχτηκε υπό το κράτος της βίας κάνοντας υπερβολικά πολλές παραχωρήσεις στους Σέρβους για να τελειώσει ο αιματηρός πόλεμος», έγραφε ο ανταποκριτής των Financial Times από τη Πρίστινα στις 19 Μαΐου.

Η πρόθεση της Ουάσινγκτον να αναθεωρήσει τη συνθήκη του Ντέιτον καταγράφηκε με τον πιο σαφή τρόπο και σε απόφαση που έλαβε το Κογκρέσο στις 12 Μαΐου (υπ. αρ. 171), εν όψει δηλαδή της επίσκεψης του Μπάιντεν στα Βαλκάνια, όπου αναφέρεται ότι «οι υφιστάμενες συνταγματικές διευθετήσεις στη Βοσνία και την Ερζεγοβίνη δεν είναι ούτε αποτελεσματικές ούτε ορθολογικές και οι κρατικοί θεσμοί πρέπει να γίνουν πιο αποτελεσματικοί και δημοκρατικοί». Μια απόφαση που έγινε δεκτή με επιφυλάξεις και σκεπτικισμό από τους Σέρβους κι ενθουσιασμό από Μουσουλμάνους και Κροάτες. Κατά συνέπεια οι δηλώσεις του Μπάιντεν ότι δεν επίκειται αναθεώρηση του Ντέιτον αποσκοπούσαν να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις και να καθησυχάσουν αυτούς που θίγονται. Κι οι κατ’ αρχήν θιγμένοι είναι οι Σέρβοι, οι οποίοι διεκδικούν τη διενέργεια δημοψηφίσματος για να αποφασίσουν την απόσχισή τους από τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη επικαλούμενοι μάλιστα το «βελούδινο διαζύγιο» μεταξύ Τσεχίας και Σλοβακίας το 1993. Το επιχείρημα μάλιστα του ηγέτη τους, σερβοβόσνιου πρωθυπουργού Μίλοραντ Ντόντιτς, είναι συντριπτικό: «Μόνο η Βοσνία – Ερζεγοβίνη είναι αναγκασμένη να λειτουργεί με μία δομή που δεν επιβίωσε στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Πριν τον πόλεμο, οι άνθρωποι έλεγαν πως η Βοσνία – Ερζεγοβίνη είναι μια μικρή Γιουγκοσλαβία. Αν όμως δεν μπόρεσε να επιβιώσει η μεγάλη πως μπορεί να επιβιώσει μια μικρή;». Οι φραστικές επιθέσεις του αμερικανού αντιπροέδρου και οι κατηγορίες για εθνικιστική ρητορεία είχαν επομένως στόχο τους Σέρβους οι οποίοι αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να γίνουν πολίτες δεύτερης κατηγορίας χάνοντας τα δικαιώματα που είχαν κερδίσει με τη συνθήκη του Ντέιτον, τώρα που είναι αδύναμοι να αντιδράσουν.

Οι αιτίες δε της εναντίωσης των Αμερικανών απέναντι στο ενδεχόμενο ανεξαρτητοποίησης των Σέρβων της Βοσνίας (που διεκδικούν ότι πέτυχαν κι οι Κοσοβάροι από το Βελιγράδι) φωτίζονται καλύτερα αν δούμε την έχθρα που θρέφουν για την Ουάσινγκτον. Φτάνει δε σε τέτοιο σημείο ώστε ο ηγέτης τους, Μίλοραντ Ντόντιτς, έφθασε στο σημείο να καλέσει την ευάριθμη σερβοβοσνιακή ομάδα που συμμετείχε στην πρόσφατη άσκηση του ΝΑΤΟ στην Γεωργία σε μια απόσταση λίγων χιλιομέτρων από μια ρωσική βάση, να αρνηθεί να εκτελέσει εντολές!

Σε αυτό το φόντο κλιμακούμενης έντασης το ζητούμενο της επίσκεψης του Μπάιντεν στη Σερβία δεν ήταν να πιέσει για την αναγνώριση του Κοσόβου, αλλά η διαβεβαίωση του Βελιγραδίου ότι δεν πρόκειται να ενθαρρύνει την κυβέρνηση της Μπάνια Λούκα στη διεκδίκηση ανεξαρτησίας. Στόχος που κατά κοινή ομολογία είναι η πρώτη πράξη στο αίτημα ένωσης της Δημοκρατίας της Σρπσκα με τη Σερβία με την οποία έχουν και κοινά σύνορα και γιατί όχι στη συνέχεια το παράδειγμα τους να μην ακολουθήσουν και οι 100.000 Σέρβοι που ζουν στο βόρειο τμήμα του Κοσόβου και αποτελούν κι αυτοί πολίτες δεύτερης κατηγορίας; Χωρίς όμως το δικαίωμα ανεξαρτητοποίησης το οποίο επιλεκτικά εγκρίνουν Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες και χορηγούν σε μειονότητες που διάκεινται φιλικά απέναντί τους.

Δεν ήταν καθόλου τυχαίο έτσι το σκοτσέζικο ντους που γνώρισε στα Βαλκάνια ο αμερικανός αντιπρόεδρος: Στο Βελιγράδι, όπου απαγορεύτηκαν οι διαδηλώσεις για να μη βρεθεί αντιμέτωπος με την λαϊκή οργή, αναρτήθηκε πανό μέσα στη Βουλή την ώρα της ομιλίας του που έγραφε, σύμφωνα με το BBC, «Μπάιντεν Ναζιστικό απόβρασμα, πήγαινε σπίτι σου». Και μια μέρα μετά, στο Κόσοβο, που αν κι έχει αναγνωριστεί μέχρι σήμερα από 57 μόνο χώρες «η επιτυχία της ανεξαρτησίας του παραμένει προτεραιότητα της αμερικανικής διοίκησης» σύμφωνα με τα λόγια του, τιμήθηκε με την ανώτερη διάκριση…