Το φόβητρο του προστατευτισμού (Διπλωματία, 2/2009)

ΚΙΝΔΥΝΟΛΟΓΙΑ Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ»

Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΜΕΙΩΝΕΙ ΤΙΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ

Πέρα για πέρα αβάσιμες και παραπλανητικές είναι οι κραυγές αγωνίας που διατυπώνονται όλο και συχνότερα από επίσημα μάλιστα χείλη για επιστροφή στον οικονομικό εθνικισμό και ακύρωση ακόμη και αντιστροφή των τάσεων παγκοσμιοποίησης της οικονομίας. Στα πρόθυρα γενικευμένου οικονομικού πολέμου προάγγελου πολεμικής σύρραξης θα νομίζει ο ιστορικός του μέλλοντος ότι βρισκόταν ο κόσμος στις αρχές του 2009, αν λάβει σοβαρά υπ’ όψη του τις πομπώδεις και απειλητικές προειδοποιήσεις κορυφαίων πολιτικών αξιωματούχων. Ο γερμανός υπουργός Οικονομικών, Πέερ Στάινμπρουκ, για παράδειγμα στα μέσα Μαρτίου από τη Ρώμη όπου συνεδρίαζε το G7 σε επίπεδο υπουργών σήμανε το καμπανάκι του κινδύνου ώστε, σύμφωνα με τους Financial Times του σαββατοκύριακου 14-15 Φεβρουαρίου 2009 «να μη επαναληφθούν τα λάθη της δεκαετίας του ’30 όταν ένας καταιγισμός από προστατευτικά μέτρα μετέτρεψε αυτό που είχε ξεκινήσει ως χρηματοοικονομική κρίση σε ύφεση που συνέβαλε στην άνοδο του Ναζισμού. Η καθίζηση της δεκαετίας του ’30, είπε ο Π. Στάινμπρουκ, δεν ήταν τόσο συνέπεια της χρεοκοπίας του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης, όσο το αποτέλεσμα της απόφασης του Χούβερ να αυξήσει απότομα τους εισαγωγικούς δασμούς στα αγροτικά προϊόντα. Συνέχισε δε αναφέροντας τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο ως χώρες στις οποίες οι τάσεις προστατευτισμού βρίσκονταν σε άνοδο». Ο γερμανός υπουργός Οικονομικών δεν ήταν μόνος του στις επάλξεις εναντίον του επελαύνοντος προστατευτισμού. Μαζί του, μεταξύ πολλών άλλων, βρέθηκε κι ο βρετανός πρωθυπουργός που δήλωσε ότι «ο μεγαλύτερος κίνδυνος μετά τα γεγονότα των λίγων τελευταίων μηνών είναι η επιστροφή σε ότι θα αποκαλούσα χρηματοοικονομικό απομονωτισμό». Όπως κι ο πρωθυπουργός της Τσεχίας που έχει κατά το τρέχον εξάμηνο την κυκλική προεδρία της ΕΕ, Μίρεκ Τοπολάνεκ, ο οποίος μετά την προτροπή του Νικολά Σαρκοζύ προς τις επιδοτούμενες αυτοκινητοβιομηχανίες να μην στείλουν τα εργοστάσιά τους «στην Τσεχική Δημοκρατία ή αλλού» κατακεραύνωσε τον γάλλο πρόεδρο εμφανίζοντάς τον λίγο – πολύ ως υπέρμαχο ξεπερασμένων αντιλήψεων και πρακτικών. Αξίζει να δούμε ορισμένους από τους ηγέτες του άλλου στρατοπέδου, που κατηγορείται για επιστροφή στον προστατευτισμό. Πρώτος απ’ όλους είναι ο Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος προέτρεψε τις επιχειρήσεις που θα αναλάβουν τα δημόσια έργα στο πλαίσιο των παχυλών κρατικών χρηματοδοτήσεων να χρησιμοποιήσουν χάλυβα από τις ΗΠΑ κι όχι εισαγόμενο. Δεύτερος έρχεται ο γάλλος πρόεδρος ο οποίος έθεσε όρο στις δύο γαλλικές αυτοκινητοβιομηχανίες, τη Renault και την Peugeot – Citroen, που ωφελήθηκαν από το χαμηλότοκο πενταετούς διάρκειας δάνειο ύψους 6 δισ. που τους παραχώρησε όχι μόνο να μην παράγουν σε χώρες χαμηλού εργατικού κόστους επανεισάγοντας στη συνέχεια τα αυτοκίνητά τους, αλλά επίσης να μην απολύσουν προσωπικό όσο διαρκεί το δάνειο κι ακόμη να προτιμήσουν γάλλους προμηθευτές. Τα πυρά των υπέρμαχων του laissez faire δέχθηκε επίσης ο ισπανός υπουργός Βιομηχανίας, Εμπορίου και Τουρισμού που έκανε το …σφάλμα να καλέσει τους Ισπανούς να αγοράζουν εγχώρια προϊόντα, λέγοντας: «Τώρα υπάρχει κάτι που μπορούν να κάνουν οι πολίτες μας για τη χώρα τους. Να στοιχηματίσουν στην Ισπανία, να στοιχηματίσουν στα προϊόντα μας, στη βιομηχανία μας και τις υπηρεσίες μας, να στοιχηματίσουν, εν συντομία, στους εαυτούς μας». Εξ’ ίσου σφοδρά επικρίθηκε κι ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιώργος Προβόπουλος, από δύο έντυπα μάλιστα που αποτελούν ναυαρχίδες της σύγχρονης οικονομικής ορθοδοξίας: τους Financial Times στις 5 Φεβρουαρίου και τον βρετανικό Economist δυο μέρες μετά. Το «ατόπημα» στο οποίο υπέπεσε ήταν να συστήσει στις τράπεζες που πρόκειται να επιδοτηθούν με τα λεφτά των ελλήνων φορολογούμενων να μη στείλουν τα κεφάλαια στην ανατολική Ευρώπη για να καλύψουν τις μαύρες τρύπες από την υπερεπέκτασή τους. Στο ίδιο στρατόπεδο, με το στιγματισμό τους μάλιστα ως ρατσιστών, εντάχθηκαν και βρετανοί εργάτες που διαμαρτυρήθηκαν για τη χρησιμοποίηση προσωπικού από χώρες φθηνού εργατικού δυναμικού. Αξίζει λοιπόν να δούμε μία – μία τις κατηγορίες που διατυπώνονται για να φανεί κι η βασιμότητα του επικαλούμενου κινδύνου του προστατευτισμού. Με αφορμή το επιχείρημα του γερμανού υπουργού Οικονομικών, ότι δηλαδή οι αυξανόμενοι εμπορικοί δασμοί προκάλεσαν την ύφεση της δεκαετίας του ’30 και την άνοδο του Ναζισμού, διακρίνεται μια αντιστροφή των γεγονότων. Στην πραγματικότητα δηλαδή, η κρίση υπό τη μορφή της κάθετης πτώσης της καταναλωτικής ζήτησης είναι αυτή που προκάλεσε την κάθετη πτώση των εξαγωγών κι όχι οι εμπορικοί δασμοί, που αν είχαν κάποια επίδραση αυτή ήταν περιθωριακή. Μια ματιά στο τι συμβαίνει σήμερα είναι ενδεικτική, αν όχι για να αποκρυπτογραφήσουμε τι συνέβη τη δεκαετία του ’30 τουλάχιστον για να φανεί από πού προέρχεται ο κίνδυνος σήμερα. Συνολικά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου αναμένει ότι το παγκόσμιο εμπόριο θα μειωθεί κατά 2,1% το τρέχον έτος, όταν το 2008 είχε αυξηθεί κατά 6,2%. Η μείωσή του είναι αποτέλεσμα της κάθετης πτώσης που έχουν ήδη σημειώσει και θα συνεχίσουν να καταγράφουν οι εξαγωγές πολλών χωρών που μεγάλο μέρος της παραγωγής τους στρέφεται στις διεθνείς αγορές. Για παράδειγμα, τον Ιανουάριο η Ιαπωνία είδε τις εξαγωγές της να μειώνονται με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων 50 ετών, κατά 46% σε σχέση με τον ίδιο μήνα του προηγούμενου χρόνου και κατά 35% σε σχέση με τον Δεκέμβρη, παρασέρνοντας στην άβυσσο και τους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ. Πολύ χειρότερα του μέσου όρου κινήθηκαν οι εξαγωγές προς τη γειτονική της Κίνα, που μειώθηκαν κατά 45% κι ακόμη περισσότερο προς τις ΗΠΑ, που μειώθηκαν κατά 53%. Όλα αυτά συνέβησαν ενώ το πακέτο διάσωσης της αμερικανικής οικονομίας, το οποίο υποτίθεται ότι θα απορροφηθεί κατά προνομιακό τρόπο από αμερικανικές επιχειρήσεις, ακόμη συζητιόταν στα νομοθετικά σώματα των ΗΠΑ. Οι εισαγωγές στην Κίνα τον Ιανουάριο κατέγραψαν μια θεαματική πτώση της τάξης του 43% «σε μια περαιτέρω ένδειξη της απότομης πτώσης της ζήτησης στην κινέζικη οικονομία τους λίγους τελευταίους μήνες που έχει οδηγήσει την ανεργία στα ύψη», σύμφωνα με τους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς στις 12 Φεβρουαρίου 2009. Την ίδια καθίζηση παρουσιάζουν οι εξαγωγές όλων των χωρών που έχουν προσανατολίσει την παραγωγή τους στις διεθνείς αγορές, όπως για παράδειγμα η Ταϊβάν που τον Δεκέμβρη είδε τις εξαγωγές της να μειώνονται κατά 42%. Είναι αυθαίρετο κι αστείο επομένως να αποδοθεί η κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου στις προτροπές του ισπανού υπουργού ή στους περιορισμένης οικονομικής σημασίας ανταγωνισμούς που είναι όντως σε εξέλιξη και αφορούν για παράδειγμα την ενδεχόμενη επιβολή δασμών από την ΕΕ στις εισαγωγές βιοκαυσίμων από τις ΗΠΑ ή την επιβολή από τις ΗΠΑ αυξημένων δασμών στα εμφιαλωμένα νερά από την Ιταλία και τα γαλλικά τυριά ως αντίποινο για τα εμπόδια που συναντούν οι αμερικανικές εξαγωγές κοτόπουλων και βοδινού κρέατος στην Ευρώπη. Στην πραγματικότητα οι πρωτοβουλίες πολιτικών (όπως ο Ν. Σαρκοζύ) και οικονομικών παραγόντων (όπως ο Γ. Προβόπουλος) για να μείνουν εντός των συνόρων χρηματικά ποσά που χορηγούνται για να διασωθεί ο ιδιωτικός τομέας λαμβάνονται – και πολύ σωστά! – κάτω από την αυξανόμενη πίεση των πολιτών των χωρών τους. Ο λόγος αφορά τη δυσαρέσκεια για την υπερευαισθησία που έδειξαν οι εθνικές αρχές να σώσουν τις επιχειρήσεις, όταν ακόμη και τώρα απορρίπτουν εκ προοιμίου κάθε αίτημα για αύξηση στις συντάξεις ως ανεδαφικό, επικαλούμενες την δημοσιονομική στενότητα. Για να επιχορηγηθούν οι κλυδωνιζόμενες τράπεζες όμως κανένα τέτοιο εμπόδιο δε λειτούργησε αποτρεπτικά. Το αίτημά τους επίσης – να μην διασπαθιστούν δηλαδή οι επιχορηγήσεις στο εξωτερικό – πέρα από κοινωνικά δίκαιο είναι το πλέον ορθολογικό και ρεαλιστικό. Γιατί έτσι, αν δηλαδή από τα 28 δισ. δοθούν δάνεια στις εγχώριες μεταποιητικές ή εμπορικές επιχειρήσεις κι αν από τα 6 δισ. της γαλλικής αυτοκινητοβιομηχανίας δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας ή αν μη τι άλλο υποστηριχθούν οι υπάρχουσες, υπάρχει μια περίπτωση να έρθει νωρίτερα η ώρα της εξόδου από την κρίση καθώς η ρευστότητα διαχέεται στην παραγωγή και το εμπόριο, δημιουργεί εισοδήματα ή πόρους και αυξάνει την κατανάλωση. Διαφορετικά, πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα δεν υπάρχουν ενώ εκλείπει και η τελευταία δικαιολογία για την κρατική τους επιδότηση. Στην περίπτωση της Γαλλίας, πάντως η επιστροφή στα βασικά, δηλαδή την ανάγκη στήριξης της εθνικής βιομηχανίας, δεν ανακαλύφθηκε με το σκάσιμο της φούσκας της αμερικανικής αγοράς στεγαστικών δανείων. Με το σύνθημα του «οικονομικού πατριωτισμού», από το 2006 ακόμη επί προεδρίας Ζακ Σιράκ και πρωθυπουργίας Ντομινίκ ντε Βιλπέν, σύσσωμη η πολιτική ηγεσία πάσχιζε να αποτρέψει την εξαγορά του γαλλικού ομίλου γαλακτοκομικών προϊόντων Danone από την αμερικανική Pepsico και της χαλυβουργίας Arcelor από την ινδική πολυεθνική Mittal. Μέχρι και σε συναγερμό είχε καλέσει τη χώρα ο τότε πρωθυπουργός με τηλεοπτικό του διάγγελμα στις 31 Ιανουαρίου 2006 για να μην περάσουν οι επιχειρήσεις σε χέρια ξένων. Εξ ίσου σκληρή …άμυνα είχε συναντήσει από τους Αμερικάνους και η κινέζικη πετρελαϊκή πολυεθνική CNOOC όταν επιχείρησε να αγοράσει την ομοειδή της αμερικανική Unocal, μέχρι που αναγκάστηκε να αποσυρθεί. Γεγονότα που, μεταξύ πολλών άλλων, δείχνουν ότι το «παγκόσμιο χωριό» ακόμη κι όταν όλοι το ασπάζονταν ποτέ δεν ήταν ενιαίο. Σήμερα αντίθετα στο έδαφος της κρίσης χρόνιες αντιθέσεις και απλές αποκλίσεις οδηγούνται σε παροξυσμό, όπως φαίνεται στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει χωριστεί στα τέσσερα. Μετά την αναβίωση της αντίθεσης Βορρά και Νότου, με αφορμή την επιδείνωση των όρων δανεισμού των νότιων χωρών και περισσότερο απ’ όλες της Ελλάδας, επανήλθε επίσης με αφορμή την σύσταση του Ν. Σαρκοζύ στη γαλλική αυτοκινητοβιομηχανία και τις κατηγορίες για προστατευτισμό από τη μεριά της Γαλλίας, η αντίθεση μεταξύ «παλιάς» και «νέας» Ευρώπης, κατά τη προσφιλή ορολογία του πρώτου υπουργού Άμυνας του Μπους, Ντόναλντ Ράμσφλεντ. Η «νέα Ευρώπη» δε δίστασε να κάνει την αυτοτελή της εμφάνιση κατά τη διάρκεια της έκτακτης συνόδου κορυφής των ευρωπαίων ηγετών την 1η Μαρτίου, όταν εννέα πρωθυπουργοί χωρών της Ανατολικής Ευρώπης συναντήθηκαν ξεχωριστά στην πρεσβεία της Πολωνίας λίγες ώρες πριν ξεκινήσει η επίσημη σύνοδος των 27. Το αίτημα των «Νοτίων» για έκδοση ευρω-ομολόγου έτσι ώστε να γλιτώσουν τα τοκογλυφικά επιτόκια οι ευρωπαϊκές χώρες της Μεσόγειου που βλέπουν να υποβαθμίζεται συνέχεια η πιστοληπτική τους θέση από τις εταιρείες αξιολόγησης είχε απορριφθεί πριν την έναρξη της συνόδου από τη γερμανίδα καγκελάριο. Η αιτία, με βάση το γερμανικό Τύπο, ήταν πως δεν ήθελε έξι μήνες πριν τις ομοσπονδιακές εκλογές να φορτώσει στους γερμανούς φορολογούμενους το κόστος δανεισμού του ελληνικού και του ιταλικού δημοσίου. Το αίτημα των «Ανατολικών» αν και ήταν πολύ πιο δαπανηρό δεν είχε ωστόσο την ίδια τύχη. Διατυπωμένο από τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας, Φερένκ Γκιουρτσάνι, συνοπτικά αφορούσε τη χορήγηση ενός ποσού ύψους 190 δισ. ευρώ για να αποφύγουν τη χρεοκοπία οι δοκιμαζόμενες ανατολικές χώρες. Στο μάτι του κυκλώνα βρίσκονται ειδικότερα η Ουγγαρία που έχει προσφύγει στο ΔΝΤ, η Ρουμανία το νόμισμα της οποίας έχει υποτιμηθεί κατά 15% μέσα σε δύο μήνες και οι τρεις Βαλτικές χώρες: η Εσθονία το ΑΕΠ της οποίας αναμένεται να μειωθεί κατά 5,6%, η Λετονία που έχει βυθιστεί σε πολιτική κρίση μετά τη προσφυγή στο ΔΝΤ και η Λιθουανία, το ΑΕΠ της οποίας θα μειωθεί κατά 4,1%. Σε κείμενο μάλιστα που κυκλοφόρησε αναφερόταν ότι οι ανάγκες αναχρηματοδότησης του χρέους τους και αναπλήρωσης κεφαλαίου γι αυτή τη χρονιά φθάνουν τα 300 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 30% του ΑΕΠ των χωρών! Το Βερολίνο παρότι απέρριψε το αίτημα για την εφ’ άπαξ χορήγηση ενός τόσο μεγάλου ποσού στις ανατολικές χώρες δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να επέμβει αν και όποτε απαιτηθεί για τη διάσωση μεμονωμένων χωρών. Η Άνγκελα Μέρκελ άφησε ανοιχτή την πόρτα των επιλεκτικών παρεμβάσεων όχι τόσο για τις ίδιες αυτές τις χώρες, όσο γιατί μια πιθανή χρεοκοπία τους απειλεί να παρασύρει ακόμη και ολόκληρες δυτικές χώρες στην οικονομική καταστροφή. Για παράδειγμα τα δάνεια που έχουν χορηγήσει τρεις Αυστριακές τράπεζες (Bank Austria, Erste Bank και Raiffesen) στην περιοχή αντιστοιχούν σχεδόν στο 100% του ΑΕΠ της Αυστρίας! Εύκολα μπορούμε να φανταστούμε τι θα γίνει στη Δυτική Ευρώπη αν αφεθούν στην τύχη τους οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Ακόμη και σ’ αυτές τις περιπτώσεις επομένως προστατευτισμός ή οικονομικός εθνικισμός δεν υφίσταται. Ούτε και ευαισθησία για τους φορολογούμενους…

Ταξική ληστεία η φορολογία (Πριν, 1/6/2008)

 Φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων

ΧΡΥΣΟΦΟΡΟΣ ΟΡΝΙΘΑ

Με τη συμπλήρωση και αποστολή ως αύριο που λήγει η προθεσμία, για τις έντυπες τουλάχιστον, των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος, εκατομμύρια εργαζόμενοι ήρθαν σε άμεση επαφή με την προκλητική ληστεία που διεξάγει κάθε χρόνο το κράτος καλύπτοντας την αυθαιρεσία του πίσω από μια γενική αρχή που στον εγχειριδιακό της ορισμό είναι ισοδύναμη με την κοινωνική δικαιοσύνη. Γιατί η φορολογία, παρέχοντας την πρώτη ύλη για την αναδιανομή του εισοδήματος, έρχεται – θεωρητικά πάντα αναφερόμενοι στην Ελλάδα – να διορθώσει και να μετριάσει τις εισοδηματικές και οικονομικές αντιθέσεις που παράγονται πρωτογενώς στη διανομή του κοινωνικού προϊόντος μεταξύ υπεραξίας και μισθού, εκεί που θεμελιώνεται η ανισότητα μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Στην πράξη βέβαια επιτυγχάνει ακριβώς το αντίθετο. Πριν περιηγηθούμε στις προκλητικά ταξικές διατάξεις της φορολογικής νομοθεσίας των φυσικών προσώπων αξίζει να δούμε το γενικότερο πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται. Με βάση όσα αναφέρονται στον προϋπολογισμό του τρέχοντος έτους οι έμμεσοι φόροι (επιτομή της ταξικής φορολόγησης στο βαθμό που επιβάλλονται «ισότιμα», ανεξαρτήτως του εισοδήματος) θα συνεισφέρουν την μερίδα του λέοντος στα φορολογικά έσοδα, αποτελώντας το 60% του συνόλου τους, ενώ οι άμεσοι φόροι θα αποδώσουν το υπόλοιπο 40% των συνολικών φόρων. Η κοινωνική αδικία διαπιστώνεται ωστόσο και από την εξέλιξη των άμεσων φόρων και δη του φόρου εισοδήματος καθώς τα επιπλέον χρήματα που θα εισρεύσουν από τα φυσικά πρόσωπα (αυξημένα κατά 7,2% σε σχέση με πέρυσι) είναι σχεδόν διπλάσια από αυτά που προβλέπεται να εισρεύσουν από τα νομικά πρόσωπα, τις επιχειρήσεις δηλαδή (που θα πληρώσουν φόρο 4,6% παραπάνω από πέρυσι). Μένοντας στο φόρο εισοδήματος το μέγεθος της κρατικής ληστείας και ο βαθμός τη αντιλαϊκότητας του ελληνικού φορολογικού συστήματος βεβαιώνεται από την παράθεση δύο μόνο αριθμών: Του ποσού που αναμένεται να εισπραχθεί από τη φορολόγηση των φυσικών προσώπων, 10,8 δισ. ευρώ για την ακρίβεια, που είναι υπερδιπλάσιο από το φόρο που πληρώνουν τα νομικά πρόσωπα και ανέρχεται σε 4,9 δισ. Αυτός ο αριθμός δεν προέκυψε τυχαία. Το κεφάλαιο δηλαδή σφυρίζει αδιάφορα όταν φθάνει η ώρα του να περάσει από το γκισέ της εφορίας ως αποτέλεσμα μιας σχεδιασμένης πολιτικής που ορίζεται από τρεις καλά χαραγμένους άξονες: Μείωση φορολογικών συντελεστών, καθιέρωση εκτεταμένων φοροαπαλλαγών και κεκτημένη φοροδιαφυγή είτε στη βάση μικρών και καθημερινών φορολογικών παρανομιών είτε στη βάση πιο εξεζητημένων μεθόδων που προσφέρουν οι νόμιμοι φορολογικοί παράδεισοι.

Σε μέσο διεύρυνσης της φορολόγησης έχουν μετατραπεί οι φοροαπαλλαγές των μισθωτών καθώς αντίθετα με το παρελθόν που αφορούσαν κάθε είδους αγορές, τώρα στοχεύουν σε επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών που φοροδιαφεύγουν συστηματικά. Οι ελαφρύνσεις προς το κεφάλαιο αντίθετα μειώνουν κάθετα το φόρο που πληρώνει και συμβάλλουν στην αύξηση των κερδών του.

Οι αποδείξεις από τα στριπτιτζάδικα μειώνουν το φορολογητέο εισόδημα, από το γάλα όχι!

Οι εργαζόμενοι, αντίθετα με το κεφάλαιο που φοροδιαφεύγει συστηματικά, δεν έχουν να κρύψουν το παραμικρό. Στις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος καταγράφεται με το νι και με το σίγμα και το παραμικρό τους έσοδο ενώ, σε μια νέα περίπτωση πλήρους αντιστροφής της πραγματικότητας, ένα παραδοσιακό μέσο μείωσης των φορολογικών βαρών και ελάφρυνσής τους έχει μετατραπεί σε εργαλείο επέκτασης της φορολογίας. Πρόκειται για τις λεγόμενες φοροαπαλλαγές. Εξ’ αρχής αποτελούσε ένα μέσο άμβλυνσης των φορολογικών βαρών, στο βαθμό που ανελαστικής φύσης έξοδα, όπως για ήταν παράδειγμα τα έξοδα αγοράς ειδών ένδυσης και διατροφής – που δεν θα έπρεπε επ’ ουδενί να φορολογούνται – απαλλάσσονται από τη φορολόγηση, έτσι ώστε ο φόρος που θα πληρώσει ο εργαζόμενος να είναι κατά τι χαμηλότερος. Ανέκαθεν βέβαια αυτός ο στόχος …συνοδευόταν. Ζητώντας ο έφορος την απόδειξη του εμπορικού καταστήματος, από την εποχή ακόμη που στο υπουργείο Οικονομικών βασίλευε ο Δ. Τσοβόλας, ότι έχανε το δημόσιο από την απαλλαγή του εργαζομένου το κέρδιζε στο ακέραιο ή κατά προσέγγιση, σίγουρα όμως σε μια περισσότερο μόνιμη βάση, από την απόδοση φόρου του καταστηματάρχη. Σε κάθε περίπτωση το μέτρο της φοροαπαλλαγής ήταν πλήρες περιεχομένου. Πλέον όμως οι φοροαπαλλαγές έχουν εξελιχθεί όχι απλά σε καρικατούρα και ανοιχτή κοροϊδία, αλλά στο αντίστροφό τους. Στις φορολογικές δηλώσεις που στείλαμε πρόσφατα η εκτενέστερη γκάμα απαλλαγών αφορούσε τα παρακάτω έξοδα, όπως εξειδικεύτηκαν με τη διευκρινιστική εγκύκλιο που εξέδωσε το υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών στις 3 Απριλίου 2008: «Η δαπάνη που καταβάλλεται για τη διενέργεια δεξιώσεων γάμων και βαπτίσεων, σε αίθουσες ξενοδοχείων, κοσμικές ταβέρνες, κέντρα διασκέδασης, υπαίθριους χώρους, κτήματα κλπ…. Περιλαμβάνεται και η δαπάνη που καταβάλλεται σε κέντρα διασκέδασης (κοσμικές ταβέρνες, καμπαρέ, νάιτ κλαμπ, χορευτικά κέντρα) και σε εστιατόρια, ταβέρνες, ψαροταβέρνες, με ή χωρίς ζωντανή μουσική, οινομαγειρεία, οινεστιατόρια, πιτσαρίες, ψητοπωλεία, οβελιστήρια (σουβλατζίδικα), μεζεδοπωλεία, ουζερί, τσιπουράδικα, ζυθοπωλεία, σνακ μπαρ… Η δαπάνη που καταβάλλεται σε μεσίτες (για την ενοικίαση ή την αγοραπωλησία ακινήτων) ωδεία, σχολές χορού, ρυθμικής και μπαλέτου, σχολές πολεμικών τεχνών, πάλης και παρόμοιων αθλημάτων (καράτε, τζούντο, τάε-κβο-ντο), γυμανηστήρια, (ενόργανης ή μη γυμναστικής), κολυμβητήρια, ινστιτούτα ή κέντρα αδυνατίσματος και αισθητικής (για αδυνάτισμα, αισθητική προσώπου και σώματος, μακιγιάζ, αποτρίχωση, σάουνα, ατμόλουτρα και λοιπών υπηρεσιών καλλωπισμού), κομμωτήρια, διατολόγους, διατροφολόγους, ομοιοπαθητικούς, λογοθεραπευτές, μασέρ». Και το αποκορύφωμα; Αμέσως μετά αναφέρεται πως «γίνεται δεκτό ότι σ’ αυτή την κατηγορία δαπανών, μεταξύ των λοιπών υπηρεσιών καλλωπισμού, περιλαμβάνεται και η εμφύτευση μαλλιών»!!! Παρερχόμενοι φημών ότι για το τελευταίο μαργαριτάρι ευθύνεται μέλος της επιτροπής που είχε κατά νου τη δική του δήλωση και τα τελευταία του έξοδα, τα σκανδαλώδη και εξοργιστικά παραπάνω σημαίνουν ότι: Η απόδειξη από τα ποτά που θα κεράσει ο θαμώνας ενός στριπτιτζάδικου εκπίπτει από το εισόδημα ενώ η απόδειξη από το γάλα, το τυρί και το ψωμί που αγοράζει στο σούπερ μάρκετ ή το φούρνο, όχι. Η απόδειξη από το εστιατόριο πολυτελείας εκπίπτει, όπως και η απόδειξη από το γυμναστήριο και τη λιποαναρρόφηση ενώ η απόδειξη από το μαγαζί ειδών ρουχισμού όχι! Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα στελέχη του Αλογοσκούφη αν κάτι είχαν στο μυαλό τους ήταν να βάλουν στην τσιμπίδα της εφορίας τις συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες και σε αυτή την κατεύθυνση αξιοποίησαν το πιο πρόσφορο μέσο που διέθεταν, το μηχανισμό των φοροαπαλλαγών. Κατ’ αυτόν όμως τον τρόπο τα οφέλη που θα αποκομίσουν τα πιο χαμηλά λαϊκά εισοδήματα από αυτήν την μεταβολή που επήλθε στις φοροαπαλλαγές ισούνται με το μηδέν. Κυριολεκτικά. Ωφελημένοι θα είναι κατ’ αρχήν οι ΔΟΥ που θα δουν τις κορδέλες από τις ταμειακές μηχανές των παραπάνω μαγαζιών και επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών να γεμίζουν από τη μια μέρα στην άλλη και τα μεσαία στρώματα που χρησιμοποιούν με τη μεγαλύτερη συχνότητα τις υπηρεσίες των παραπάνω επαγγελματιών. Εν κατακλείδι ένα μέσο φορολογικής ελάφρυνσης μετατράπηκε σε μέσο επέκτασης της φορολογίας και διεύρυνσης της φορολογικής βάσης έτσι ώστε αυτή να συμπεριλάβει κι έναν τομέα που μόνιμα φοροδιαφεύγει (της σκιώδους οικονομίας που υπολογίζεται ακόμη στο 30% του ΑΕΠ από διεθνείς οργανισμούς), εξασφαλίζοντας όμως έτσι την επιβίωσή του. Εξ ίσου μεγάλη πρόκληση αποτελούν και οι άλλες «φοροαπαλλαγές». Για παράδειγμα από το ενοίκιο που πληρώνει ένα εργαζόμενος ή το παιδί του που σπουδάζει το ανώτερο ποσό που εκπίπτει από το φόρο είναι 240 ευρώ! Έχοντας καταβάλλει τουλάχιστον 3.000 ευρώ το χρόνο, το ποσό που δέχεται η εφορία να αφαιρεθεί δεν φθάνει ούτε το 10%. Κραυγαλέα αδικία συντελείται και με τα φροντιστήρια. Από τους κουβάδες τα χρήματα που πληρώνουν χιλιάδες γονείς για να περάσουν τα παιδιά τους σε κάποια σχολή, το μοναδικό που αφαιρείται είναι το 20% της δαπάνης και πάλι κατ’ ανώτατο όριο 240 ευρώ! Αντίθετα με τα φροντιστήρια και τα ενοίκια πολύ μεγαλύτερο είναι το ποσό που εκπίπτει αν αφορά αμοιβές γιατρών και εξετάσεων, φθάνοντας τις 6.000. Ο σημαντικότερος λόγος για τη απλοχεριά του νομοθέτη είναι η πρόθεσή του να στηρίξει τον ιδιωτικό τομέα της υγείας και γι αυτό το λόγο το κράτος δέχεται να χάσει μέρος από τα έσοδά του, επιδοτώντας με έμμεσο τρόπο τον κάθε Αποστολόπουλο και υπονομεύοντας έτσι το δημόσιο σύστημα υγείας. Το ίδιο ισχύει και για τα ασφάλιστρα. Συνολικά λοιπόν ελάχιστες είναι εκείνες οι φοροαπαλλαγές (όπως η επέκταση του αφορολόγητου ορίου των 12.000 στις 18.000 ευρώ) που ανακουφίζουν πραγματικά τα εργατικά εισοδήματα. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία εισέρχονται στο έντυπο Ε1 εκ του πονηρού για να υπηρετήσουν διαμετρικά αντίθετους στόχους απ’ αυτούς που επικαλούνται. Το κεφάλαιο αντίθετα απολαμβάνει τις πιο γενναίες φοροαπαλλαγές των οποίων οι πραγματικοί στόχοι συμβαδίζουν πλήρως με τους ονομαστικούς κι από κοινού υπηρετούν τον απώτερο στόχο: να αυξηθούν τα κέρδη. Πριν πάμε, ωστόσο, στις φοροαπαλλαγές αξίζει να δούμε το καθεστώς φορολογικού παραδείσου που απολαμβάνει αφότου ανέλαβε η κυβέρνηση Κ. Καραμανλή, επιλέγοντας ο πρωθυπουργός κατά την πρώτη του επίσκεψη στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης να εξαγγείλει ένα γενναίο πρόγραμμα μείωσης των φορολογικών συντελεστών για τις επιχειρήσεις, από το οποίο επωφελούνται μέχρι και σήμερα. Τούτο, καθώς τα κέρδη των ανωνύμων εταιρειών του 2007 θα φορολογηθούνε με συντελεστή 25% (από 29% πέρυσι) και των ομόρρυθμων και ετερόρρυθμων εταιρειών με 20% (από 22% πέρυσι). Στην πραγματικότητα οι ωφέλειά τους είναι πολύ μεγαλύτερη καθώς είναι στη διάθεσή τους να επωφεληθούν μιας ατελείωτης σειράς ευνοϊκών ρυθμίσεων που μειώνουν κάθετα το φόρο. Είναι για παράδειγμα οι φοροαπαλλαγές που καθιερώνει ο «αναπτυξιακός» νόμος 3299/2004 όπως τροποποιήθηκε από τον 3522/2006. Στο πλαίσιο του προβλέπονται φοροαπαλλαγές που ξεκινούν από το 50% και φθάνουν μέχρι και το 100% της επενδυτικής δαπάνης. Από το γεγονός μάλιστα ότι στις προτιμώμενες επενδύσεις εντάσσονται γήπεδα γκολφ ή κέντρα διανομής και αποθήκευσης εμπορευμάτων, εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι η επιλογή τους δεν γίνεται με κριτήριο τη δημιουργία θέσεων μόνιμης απασχόλησης ή την στήριξη κοινωνικά αναγκαίων παραγωγικών δραστηριοτήτων που η ωφέλειά τους μπορεί να διαχέεται στις τοπικές κοινωνίες παράγοντας πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, αλλά τα φορολογικά κίνητρα δίνονται ως μια έμμεση στήριξη στο κόστος της διευρυμένης αναπαραγωγής του κεφαλαίου ή χρηματοδοτούν τις πιο σύγχρονες και καταστροφικές για το περιβάλλον επενδυτικές μόδες που δεν είχαν και την ανάγκη του κράτους. Από τον ίδιο νόμο επωφελούνται τα μέγιστα επιχειρήσεις μέσων μαζικής ενημέρωσης όπως και κατασκευαστικές. Υπάρχουν ωστόσο πολλά ακόμη οικονομικά σκάνδαλα του κεφαλαίου, ύψους εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, που συντελούνται με την κάλυψη των φοροαπαλλαγών. Είναι για παράδειγμα οι απαλλαγές που καθιερώνει ο νόμος για τις συγχωνεύσεις. Εδώ το κράτος απαλλάσσει το κεφάλαιο από την καταβολή φόρων προκειμένου να δώσει ώθηση στις τάσεις συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του. Είναι το προκλητικό καθεστώς φορολόγησης των πλοίων με ελληνική σημαία. Άλλο σκανδαλώδες παράδειγμα είναι η φοροαπαλλαγή του εισοδήματος που προέρχεται από πράξεις με παράγωγα στο Χρηματιστήριο Παραγώγων Αθηνών. Δεν είναι εξοργιστικό; Βρήκαν να διευκολύνουν το πιο κερδοσκοπικό, το πιο παρασιτικό και αντικοινωνικό πεδίο δράσης του κεφαλαίου…

 Η αντιμεταρρύθμιση του Ενιαίου Τέλους Ακινήτων

ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΧΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΠΕΡΙΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Το πιο ακραίο παράδειγμα φορολογικής αντιμεταρρύθμισης είναι το Ενιαίο Τέλος Ακινήτων που καθιερώθηκε με το νόμο 3634/29-1-2008, αντικαθιστώντας, κατά την κυβέρνηση, ένα λαβύρινθο 27 φόρων που βάραιναν μέχρι τότε τα ακίνητα. Στην πραγματικότητα όμως, το νέο που εισήγαγε ο νόμος δεν ήταν η απλοποίηση αλλά η μεταφορά των φορολογικών βαρών από την αστική τάξη σε όλη την υπόλοιπη κοινωνία. Μέχρι πρόσφατα ο μοναδικός φόρος που πληρωνόταν ετησίως για την ακίνητη περιουσία ήταν ο Φόρος Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας που βάραινε αποκλειστικά και μόνο τα υψηλά εισοδήματα, καθώς περιελάμβανε συντελεστές που κλιμακώνονταν από 0,354% έως 0,949%. Τώρα, το Ενιαίο Τέλος Ακινήτων, που ανέρχεται στο (αισθητά χαμηλότερο) 0,1% της αξίας της περιουσίας των φυσικών προσώπων, θα πληρώνεται από όλους τους ιδιοκτήτες ακινήτων, με μοναδικές περιπτώσεις απαλλαγής την πρώτη κύρια ιδιοκατοικούμενη κατοικία που δεν μπορεί να ξεπερνάει τα 200 τ.μ. και η αξία της τα 300.000 ευρώ και τα κτίσματα σε χωριά κάτω των 1.000 κατοίκων. Το μοναδικό στοιχείο προοδευτικότητας του νόμου έγκειται στον αυξημένο συντελεστή, της τάξης του 0,6%, με τον οποίο θα φορολογηθεί η περιουσία νομικών προσώπων που δεν ιδιοχρησιμοποιείται. Και πάλι όμως, αυτή η διάταξη δεν αφορά όλα τα ακίνητα των νομικών προσώπων, καθώς αυτά που χρησιμοποιούν εταιρικές και παραγωγικές επιχειρήσεις, εταιρείες επενδύσεων σε ακίνητα και αμοιβαίων κεφαλαίων ακίνητης περιουσίας, όπως και η εκκλησία θα φορολογηθούν με 0,1% όπως όλη η κοινωνία. Ιδιοχρησιμοποιούμενα ακίνητα δε του Πανάγιου Τάφου, της Μονής Σινά του Άγιου Όρους και των τριών Πατριαρχείων (Κωνσταντινούπολης, Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων) απαλλάσσονται εντελώς. Με την κατάθεση του νομοσχεδίου μάλιστα η κυβέρνηση έκανε και μια λαθροχειρία. Καθορίζοντας ελάχιστο ποσό φόρου 1 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο για κάθε κτίσμα αύξησε με σιωπηρό τρόπο τις αντικειμενικές τιμές καθώς με αυτό τον τρόπο είναι σα να δηλώνει ότι δεν αναγνωρίζει αντικειμενικές αξίες κάτω από 1.000 ευρώ ανά τ.μ. Με έμμεσο τρόπο έτσι η κυβέρνηση αύξησε τις αντικειμενικές τιμές. Καθόλου τυχαία έτσι, τα έσοδα που έχει προβλέψει να εισπράξει η κυβέρνηση φέτος από τα ακίνητα υπολογίζονται στα 890 εκ. ευρώ και ανέρχονται στο 0,36% του ΑΕΠ, όταν μέχρι πέρυσι το «πολύπλοκο καθεστώς» των 27 φόρων απέφερε έσοδα που μόλις και έφθαναν το 0,1% του ΑΕΠ. Η καθιέρωση του Ενιαίου Τέλους Ακινήτων, όπως ήταν αναμενόμενο, συγκέντρωσε τις επευφημίες αντιδραστικών κέντρων, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο σε έκθεσή του για το φορολογικό σύστημα της χώρας, με χρόνο έκδοσης τον Μάιο του 2008, κρίνει πως «είναι ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση, κυρίως επειδή διευρύνει τη φορολογική βάση». Ο ιμπεριαλιστικός οργανισμός προτείνει ωστόσο το Ενιαίο Τέλος Ακινήτων να γίνει ακόμη πιο ταξικό και αντιλαϊκό. Συστήνει κατά λέξη: «Θα μπορούσε ωστόσο η Ελλάδα να σκεφτεί να κάνει περισσότερα για να ενδυναμώσει το νέο φόρο ακινήτων. Για παράδειγμα θα μπορούσε να μελετήσει: πρώτο, τη διεύρυνση ακόμη περισσότερο της βάσης περιορίζοντας τις εξαιρέσεις (περιλαμβάνοντας τις πρώτες κατοικίες και την ένταξη των αγροτικών κατοικιών στο φόρο), δεύτερο, την εφαρμογή της αποτίμησης στη βάση των αγοραίων τιμών αντί των θεωρητικών αντικειμενικών αξιών, τρίτο, την ενοποίηση των φορολογικών συντελεστών για τις κατοικίες και τα εταιρικά κτίσματα που θα περιορίσει τις ευκαιρίες φοροδιαφυγής και, τέταρτο, την ταχεία συγκρότηση ενός εθνικού συστήματος καταχώρησης κτιρίων και γης για την καλύτερη παρακολούθηση». Πρακτικά λοιπόν το ΔΝΤ, που λόγω της ανεξήγητης ικανότητας του να προβλέπει αποτελεί αλάνθαστο οδηγό για το τι μέλλει γενέσθαι, προτείνει την κατάργηση ακόμη και αυτών των απαλλαγών πρώτης και αγροτικής κατοικίας, την υιοθέτηση των αγοραίων τιμών που θα εκτινάξει τις αξίες και το φόρο και τέλος την ενοποίηση του συντελεστή που αν θα γίνει προς τα πάνω χαμένοι θα είναι τα χαμηλά εισοδήματα, ενώ αν γίνει προς τα κάτω ωφελημένοι θα είναι τα υψηλά εισοδήματα!

ΝΕΑ ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΦΠΑ

Προτάσεις – φωτιά από το ΔΝΤ

ΣΤΟΧΟΣ ΤΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ

Ο ιμπεριαλιστικός οργανισμός προτείνει μια σειρά από μέτρα φωτιά και σε ότι αφορά το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας. Στη γενική τους κατεύθυνση συντείνουν στην σημαντική του άνοδο. Σημείο αφετηρίας και άλλοθι των στελεχών του ΔΝΤ αποτελεί η πολυπλοκότητα των διατάξεων. Παρόλα αυτά όμως δεν προτείνεται η υιοθέτηση ενός ενιαίου συντελεστή ύψους 10% για παράδειγμα, που είναι και στρογγυλός, αλλά μια νέα άνοδος των συντελεστών, που όπως συνέβη και με τις προηγούμενες (όταν ο κεντρικός συντελεστής πήγε από 16% στο 18% το 1998 επί ΠΑΣΟΚ και στο 19% το 2006 επί ΝΔ) θα φορτώσει ακόμη περισσότερα φορολογικά βάρη στις πλάτες των εργαζομένων. Στη βάση της μόδας του ενιαίου φορολογικού συντελεστή που έχει καθιερωθεί παγκοσμίως, έκφραση της αντιδραστικής στροφής στο φορολογικό σύστημα (στο πλαίσιο της οποίας το 53% των συστημάτων ΦΠΑ παγκοσμίως έχουν έναν και μοναδικό συντελεστή και το 23% μόνο δύο) υποστηρίζεται: «Ο ελληνικός ΦΠΑ μπορεί να γίνει πιο αποτελεσματικός αν διορθωθούν οι ακόλουθες αδυναμίες. Πρώτο, οι πολλαπλοί συντελεστές θα πρέπει να μειωθούν σε έναν ενιαίο (ή το πολύ δύο). Δεύτερο, πολλά αγαθά και υπηρεσίες που τώρα φορολογούνται με μειωμένους συντελεστές θα πρέπει να υπαχθούν σε ένα δεδομένο συντελεστή. Τρίτο, οι εξαιρέσεις θα πρέπει να εξαλειφθούν (ή να μειωθούν σημαντικά). Και, τέταρτο, τα επίπεδα του ΦΠΑ θα πρέπει να αυξηθούν. Αν υιοθετηθούν οι προτάσεις του ΔΝΤ (που είναι θέμα χρόνου σ’ ότι αφορά τουλάχιστον τη νέα αύξηση του συντελεστή η οποία τοποθετείται στο 2009) θα καταργηθούν μια σειρά από προνομιακά καθεστώτα έμμεσης φορολόγησης που κάνουν ελαφρώς επαχθέστερη την έμμεση φορολογία. Έτσι, αν αυξηθεί ο ΦΠΑ στα εισιτήρια κινηματογράφου, τα βιβλία και τις εφημερίδες από 4,5% που είναι σήμερα και στα τρόφιμα από 9% που είναι για να πάνε στο 19% ή το 20% οι εργαζόμενοι θα δουν τις τιμές πάλι να εκτοξεύονται και το εισόδημά τους να μειώνεται. Όλα αυτά μάλιστα στο βωμό της μείωσης των ελλειμμάτων και του στόχου ισοσκέλισης του προϋπολογισμού που έχει τεθεί για το 2010. Η αλήθεια όμως είναι ότι όσο κι αν αυξηθεί η φορολογική επιβάρυνση των εργαζομένων αποκλείεται να μπορέσει να σταματήσει την ακατάσχετη αιμορραγία που προκαλεί στα δημόσια οικονομικά η κλιμακούμενη φοροαπαλλαγή του κεφαλαίου και η αφειδώλευτη χρηματοδότησή του στο πλαίσιο του ακολουθούμενου «κεϋνσιανισμού για τους πλουσίους». Αυτή είναι η αιτία της σύγχρονης δημοσιονομικής κρίσης που δεν αντιμετωπίζεται ούτε με τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και την φορολόγηση εισοδημάτων και επαγγελμάτων που συστηματικά φοροδιαφεύγουν ούτε πολύ περισσότερο με την αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης των εργαζομένων που έχει και αυτή ένα απαραβίαστο όριο, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τους μισθούς. Απέναντι στη φορολογική επίθεση του κεφαλαίου, ειδικά σήμερα που η οικονομική κρίση βρίσκεται στο αποκορύφωμά της, είναι άμεση ανάγκη οι εργαζόμενοι να προβάλλουν ένα πακέτο μέτρων ανακούφισης που θα ανατρέπει την επίθεση, θα βελτιώνει τη θέση τους και θα διευκολύνει την πάλη. Από αυτό το πρόγραμμα δεν θα μπορούσε να λείπει η κατάργηση κάθε φορολογικής επιβάρυνσης στα είδη τροφίμων και ποτών, η έκπτωση από το φόρο κάθε εξόδου που αφορά φροντιστήρια και ενοίκια, η επιβολή έκτακτης φορολογίας στο κεφάλαιο, η μεταφορά του φορολογικού κέντρου βάρους στα είδη πολυτελείας (ΙΧ άνω των 1.600 κυβικών, σκάφη, πισίνες, μεγάλα διαμερίσματα, κλπ.) και τα κέρδη κεφαλαίου, ο διπλασιασμός του αφορολόγητου ορίου για μισθούς και συνταξιούχους, η κατάργηση κάθε φοροαπαλλαγής που διευκολύνει το κεφάλαιο, άμεση επαναφορά των συντελεστών φορολόγησης του κεφαλαίου που κατήργησε ο Κ. Καραμανλής, κλπ.

Εμπορευματοποίηση ίσον πείνα (Πριν, 20/4/2008)

Λαϊκές εξεγέρσεις και αποσταθεροποίηση

ΦΡΕΝΗΡΗΣ ΑΝΟΔΟΣ ΤΙΜΩΝ

Τους τεράστιους κινδύνους που δημιουργούνται για τη διεθνή σταθερότητα από την ξέφρενη πορεία των τιμών των τροφίμων επεσήμαναν το προηγούμενο Σαββατοκύριακο οι επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας κατά τη διάρκεια κοινής τους συνεδρίασης που είχε ως αντικείμενο τις εφιαλτικές διαστάσεις που λαμβάνει το πρόβλημα της πείνας.

Πρόκειται για ένα πρόβλημα πρωτοφανές και τρομακτικό. Μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 2007, όταν η τιμή του σιταριού και του ρυζιού αυξήθηκε κατά 77% και 16% αντίστοιχα, οι περισσότεροι πίστευαν πως τα χειρότερα είχαν περάσει. Έτσι πίστευαν μέχρι που κύλησαν οι πρώτοι μήνες του 2008 και φτάσαμε η τιμή του ρυζιού μόνο κατά τη διάρκεια αυτών των 3,5 μηνών να αυξηθεί κατά 141% και η τιμή μιας ποικιλίας σιταριού μόνο μέσα σε μια μέρα να αυξηθεί κατά 25%! Με συντηρητικότατες στρογγυλοποιήσεις υπολογίζεται πως οι τιμές αυτών των τροφίμων κατά την τελευταία τριετία έχουν αυξηθεί κατά 180%. Ίδια και χειρότερη είναι η κατάσταση που επικρατεί στη τιμή του καλαμποκιού. Στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων του Σικάγου τα μελλοντικά συμβόλαια αγοράς του έφθασαν την τελευταία εβδομάδα στη τιμή ρεκόρ των 6,16 δολ. το μπούσελ, που ισοδυναμεί με μια αύξηση της τάξης του 30% στην τιμή του κατά τους τελευταίους τρεις μήνες. Μια τέτοια έκρηξη τιμών ισοδυναμεί με θάνατο. Οι συνέπειες που θα έχει η άνοδος των τιμών των τροφίμων για το 1 δισ. ανθρώπων που ζουν με 1 δολ. την ημέρα και το 1,5 δισ. επιπλέον που ζουν με εισόδημα μεταξύ 1 και 2 δολ. ισοδυναμεί με τη ρίψη δεκάδων πυρηνικών βομβών στα πιο πυκνοκατοικημένους και πολύβουους τροπικούς της εξαθλίωσης που ήδη υποσιτίζονται παραμένοντας στη ζωή λόγω ενός μπολ με ρύζι που τους χορηγεί κάθε μέρα η διεθνής βοήθεια.

Οι αιματηρές εξεγέρσεις που έχουν σημειωθεί μέχρι στιγμής στο Καμερούν, τη Μαυριτανία, τη Μοζαμβίκη, τη Σενεγάλη, τη Μπουρκίνα Φάσου, τις Φιλιππίνες, την Ινδονησία, την Αίγυπτο, το Μεξικό και αλλού αλλά περισσότερο ο κίνδυνος ενίσχυσης των ριζοσπαστικών ισλαμικών κινημάτων σε χώρες όπως η Υεμένη ή η σοβαρή πιθανότητα να επαναληφθούν πολιτικές ανατροπές όπως η παραίτηση του πρωθυπουργού που συνέβη στη φτωχότερη χώρα της αμερικανικής ηπείρου, την Αϊτή, κάτω από την πίεση δεκάδων χιλιάδων απελπισμένων που φώναζαν «πεινάμε», ώθησαν τους δύο ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου για 33 χώρες!

 
Μια σειρά από δευτερεύουσες αιτίες (πτώση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του δολαρίου, κλιματικές αλλαγές, σημαντική άνοδο της τιμής του πετρελαίου και των λιπασμάτων) και δύο σημαντικές που είναι η χρηματιστηριακή διαπραγμάτευση και η παραγωγή βιοκαυσίμων οδήγησαν την τιμή των τροφίμων στα ύψη, εκατομμύρια ανθρώπους στην πείνα και χιλιάδες στο θάνατο.

Η πλήρης υπαγωγή της παραγωγής τροφίμων στους νόμους της κεφαλαιοκρατικής εκμετάλλευσης έφερε τη δυστυχία

 

Το πιο λυπηρό ωστόσο για τους χιλιάδες ανθρώπους που χάνουν ακόμη κι αυτό το μπολ με το ρύζι και η ζωή τους κρέμεται πλέον από μια κλωστή είναι ότι η άνοδος των τιμών των τροφίμων δεν είναι ένα πρόσκαιρο φαινόμενο που σύντομα θα διορθωθεί. Αλλά αντίθετα, η πρόσφατη εκτίναξη των τιμών των βασικών τροφίμων σηματοδοτεί το τέλος της εποχής των φθηνών τροφίμων που ξεκίνησε την πρώτη μεταπολεμική περίοδο και την είσοδο σε μια νέα εποχή ακριβών και δυσεύρετων τροφίμων ως αποτέλεσμα της υψηλής τιμής τους και όχι φυσικά της δυνατότητας τους να παράγονται απρόσκοπτα, σε υπεραρκετές ποσότητες για να τραφεί ολόκληρος ο πληθυσμός της γης και σε ποιότητα τέτοια που εγγυάται μια υψηλού επιπέδου διαβίωση.

Το καθόλου αισιόδοξο αυτό συμπέρασμα αποκαλύπτεται αν δούμε τις αιτίες που οδήγησαν την τιμή των τροφίμων στα ύψη.

Ξεκινώντας από τα λιγότερο σημαντικά έχουμε τις αρνητικές συνέπειες από την αλλαγή του κλίματος, όπως εκδηλώθηκε με τυφώνες, κυκλώνες και πλημμύρες, στις Φιλιππίνες, το Μπαγκλαντές και το Βιετνάμ αντίστοιχα που κατέστρεψαν τεράστιες καλλιέργειες, χωρίς ωστόσο να μειώσουν την παραγωγή ρυζιού, που αναμένεται να αυξηθεί φέτος κατά 2%.

Μια δεύτερη, σοβαρότερη, αιτία που ωθεί τις τιμές των τροφίμων προς τα πάνω είναι η πτώση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του δολαρίου. Και δεδομένου ότι τα συμβόλαια κλείνονται ακόμη στο αμερικανικό νόμισμα μια άνοδος της τιμής τους κλήθηκε να αντισταθμίσει ή να περιορίσει έστω τις ζημιές από την πτώση του δολαρίου όταν τελικά αυτά μετατρέπονται στο εθνικό νόμισμα.

Κατά τρίτο, η τιμή των τροφίμων αυξήθηκε λόγω των υπέρογκων αυξήσεων που έχει σημειωθεί στο κόστος παραγωγής τους. Σε εκείνα τα στοιχεία κόστους για την ακρίβεια που δεν αφορούν εργατικούς μισθούς αλλά αποτελούν εισροές του πολυεθνικού κεφαλαίου, όπως είναι τα καύσιμα και τα λιπάσματα. «Στην Ταϊλάνδη και την Ινδονησία οι αγρότες παραπονιούνται για την απότομη άνοδο της τιμής των λιπασμάτων και του πετρελαίου», έλεγε από την πρώτη της σελίδα η Γουόλ Στριτ Τζέρναλ τη Δευτέρα που μας πέρασε, δείχνοντας ότι τα δεινά των καλλιεργητών της Πελοποννήσου και των κτηνοτρόφων της Ηπείρου ξεπερνούν κατά πολύ τα ελληνικά σύνορα. Και συνέχιζε: «Στα αμερικανικά μεσοδυτικά οι τιμές της γης έχουν εκτοξευθεί, μαζί με το κόστος της ενέργειας και των χημικών. Η τιμή της φωσφορικής αμμωνίας, ενός κοινού λιπάσματος είναι τώρα περίπου 1.200 δολάρια ο τόνος στις ΗΠΑ πάνω από τα 450 δολ. που στοίχιζε ο τόνος ένα χρόνο πριν». Οι εξαθλιωμένοι του Τρίτου αλλά και του Τέταρτου κόσμου λοιπόν οδηγούνται στο θάνατο και τη χρόνια στέρηση για να αυξηθούν τα κέρδη της χημικής και πετρελαϊκής βιομηχανίας.

Κυρίως όμως για να γιγαντωθούν τα κέρδη του χρηματιστηριακού κεφαλαίου. Η κατ’ εξοχήν αιτία που έχει οδηγήσει στη στρατόσφαιρα τις τιμές των βασικών τροφίμων είναι ο άνευ προηγουμένου τζόγος που συντελείται στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων του Σικάγο με αντικείμενο τα τρόφιμα. «Στην αγορά του Σικάγου όπου διαπραγματεύονται 25 αγροτικά προϊόντα ο όγκος των συμβολαίων έχει αυξηθεί κατά 20% από την αρχή του έτους και τώρα έχει φθάσει το επίπεδο των 1 εκ. συμβολαίων τη μέρα. Σύντομα δε θα ξεπεράσει το ρυθμό αύξησης όλου του 2007. Τα κεφάλαια αντισταθμιστικού κινδύνου δραστηριοποιούνται τώρα στα εμπορεύματα και παίζουν στα μελλοντικά συμβόλαια όπου καθημερινά συμφωνείται η μελλοντική παράδοση πάνω από 30 εκ. τόνων σόγιας. Αγοράζουν ακόμη και τις εταιρείες που προμηθεύουν», τόνιζε ανάλυση του διακεκριμένου αρθρογράφου Ουίλιαμ Πφαφ στους Νιου Γιορκ Τάιμς την Πέμπτη 17 Απρίλη. Και συνέχιζε: «Το επιχείρημα μερικές φορές υποστηρίζει ότι η κερδοσκοπία είναι αδύνατη επειδή οι κερδοσκόποι επί των μελλοντικών δεν θα παραλάβουν ποτέ. Αλλά αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η κερδοσκοπία είναι εξόχως καταστροφική για την πραγματική αγορά. Οι μελλοντικές αγορές αγροτικών προϊόντων ήταν κατά παράδοση το μέσο δια του οποίου ένας περιορισμένος αριθμός διαπραγματευτών σταθεροποιούσε τις μελλοντικές τιμές του εμπορεύματος και επέτρεπε στους αγρότες να χρηματοδοτούνται μέσω των μελλοντικών πωλήσεων. Οι κερδοσκοπικές αγορές δεν έχουν κανένα άλλο σκοπό πέρα από το να φέρουν χρήματα στους κερδοσκόπους, που κρατούν τα συμβόλαιά τους για να οδηγήσουν προς τα πάνω τις τρέχουσες τιμές όχι με την πρόθεση να πουλήσουν τα εμπορεύματα στην πραγματική μελλοντική αγορά αλλά για να ξεφορτώσουν τους τίτλους κατοχής τους σε μια τεχνητά πληθωρισμένη αγορά, εις βάρος του πραγματικού καταναλωτή. Ακόμη και το ευρύ κοινό μπορεί τώρα να παίξει στο κερδοσκοπικό παιχνίδι. Οι περισσότερες τράπεζες προσφέρουν επενδυτικά κεφάλαια που εξειδικεύονται στα μέταλλα, το πετρέλαιο και, πιο πρόσφατα, στα διατροφικά προϊόντα. Προκαλεί κατάπληξη που στην παρούσα κατάσταση οι διεθνείς χρηματοοικονομικοί θεσμοί έχουν κάνει ελάχιστα για να ελέγξουν ή να αποβάλλουν αυτή την παρασιτική και αντικοινωνική πρακτική. Ο μύθος της φιλάγαθης και αμερόληπτης αγοράς κυριαρχεί ενάντια σε όλες τις αντίθετες ενδείξεις», σχολιάζει στο τέλος της αποκαλυπτικής του ανάλυσης ο αμερικανός αρθρογράφος.

Αυτό που κατά συνέπεια μεσολάβησε για να πουλιέται το καλαμπόκι σα χαβιάρι είναι μια πλημμυρίδα διαθέσιμων κεφαλαίων η οποία ξεβράστηκε από τα κλασικά χρηματιστήρια διαπραγμάτευσης μετοχών και το ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα λόγω της κρίσης που έχει ξεσπάσει από τον Αύγουστο του 2008 η οποία πλέον έχει εγκατασταθεί στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων, εκτινάσσοντας τις τιμές τους. Το πρόβλημα ωστόσο δε δημιουργήθηκε πριν οκτώ μήνες. Η άνοδος των τιμών είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται τα τελευταία τρία χρόνια και ξεκίνησε πολύ πριν σκάσει η φούσκα στα στεγαστικά δάνεια των φτωχών. Πρακτικά συμπίπτει με την απόσυρση των σημαντικότερων σε έκταση και βάθος κρατικών προστατευτικών παρεμβάσεων στην αγορά και την πλήρη φιλελευθεροποίησή της, όπως βεβαιώνει η κάθετη άνοδος του όγκου των εμπορευμάτων που διαπραγματεύονται στο χρηματιστήριο του Σικάγο, σε αντίθεση με άλλες εποχές. Το άνοιγμα της αγοράς επιβλήθηκε στο πλαίσιο των πολυμερών συμφωνιών που υπογράφονταν από τη δεκαετία του ’80 ακόμη στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου παλιότερα σε πλανητικό επίπεδο και όσων επέβαλλε η Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το καρότο δε για την εφαρμογή τους ήταν η πτώση των τιμών! Το επίμετρο πίσω από κάθε έκκληση φιλελευθεροποίησης ήταν: ανοίξτε την αγορά, έτσι ώστε να λειτουργήσει απρόσκοπτα ο νόμος της προσφοράς και ζήτησης, και οι πρώτοι που θα επωφεληθούν θα είναι οι φτωχοί γιατί μαζί με τις επιδοτήσεις θα πέσουν και οι τιμές. Κι αυτό που πέφτει τελικά κάτω είναι τα εκατομμύρια των φτωχών του Τρίτου Κόσμου λόγω ζάλης από την πείνα.

Οι τεράστιες ευθύνες της άκρατης εμπορευματοποίησης για την άνοδο των τιμών των τροφίμων ομολογούνται απερίφραστα ακόμη και από έντυπα που ομνύουν στην ελεύθερη αγορά, όπως ο Εκόνομιστ που στο τρέχον τεύχος του αναφέρει με σαφήνεια ότι «η κρίση των τροφίμων του 2008 έχει αποκαλύψει αποτυχίες της αγοράς σε κάθε κρίκο της διατροφικής αλυσίδας». Συνδέει ευθέως δε την περίοδο των φθηνών τροφίμων που μας έχει ήδη αφήσει χρόνους με την περίοδο σχετικής αποεμπορευματοποίησης της παραγωγής τροφίμων που κυριάρχησε το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα: «Αλλά ο πανικός των τροφίμων του 2008, με όλη του τη σοβαρότητα, είναι απλώς το σύμπτωμα ενός ευρύτερου προβλήματος. Η διόγκωση των τιμών των τροφίμων οδήγησε στο τέλος της μια τριακονταετία οπότε το φαγητό ήταν φθηνό, η γεωργία στις πλούσιες χώρες επιδοτούταν και οι διεθνείς αγορές τροφίμων ήταν έντονα στρεβλωμένες»! Τουλάχιστον αυτοί, σε αντίθεση με  τα εγχώρια παπαγαλάκια του νεοφιλελευθερισμού, παραδέχονται ότι οι επιδοτήσεις κρατούσαν τις τιμές χαμηλά και η απελευθέρωσή τους τις εκσφενδόνισε…

Τέλος καθοριστικής σημασίας για την άνοδο των τιμών των τροφίμων είναι οι αιτίες που σχετίζονται με τα βιοκαύσιμα. Ειδικότερα η εγκατάλειψη της καλλιέργειας αγροτικών προϊόντων που στοχεύουν στη διατροφή του ανθρώπου και η υποκατάστασή τους από καλλιέργειες που στοχεύουν στην παραγωγή βιοκαυσίμων. Το πρόβλημα εμφανίζεται οξύτερο στις ΗΠΑ όπου η κυβέρνηση του Μπους επιδοτεί με 51 σεντς την παραγωγή αιθανόλης (την ίδια ώρα που στους κοινωνικά πολύτιμους τομείς παραγωγής τροφίμων επιβάλλει τον οδοστρωτήρα της φιλελευθεροποίησης) και λιγότερο στην Ευρώπη που αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό και σε ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία με υψηλούς φόρους. Παρόλα αυτά και σε ότι αφορά τις ΗΠΑ η βιομηχανία της αιθανόλης θα καταναλώσει φέτος το ένα τρίτο από τη σοδειά καλαμποκιού, όταν πέρυσι είχε απορροφήσει το ένα τέταρτο. Σε πλανητικό επίπεδο η επιδημία καλλιέργειας σπόρων για βιοκαύσιμα έχει επεκταθεί με την ίδια ταχύτητα. Το 2007 23 χώρες καλλιεργούσαν σπόρους βιοκαυσίμων, εκ των οποίων οι 12 ήταν αναπτυσσόμενες, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια αύξηση των καλλιεργειών σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο κατά 12%. Δυστυχώς, μόλις τώρα αποκτάται συνείδηση του καταστροφικού και αντικοινωνικού χαρακτήρα των καλλιεργειών βιοκαυσίμων με αποτέλεσμα να πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν την κατάργησή τους, όπως ο Πολ Κρούγκαν που έγραψε πριν δύο εβδομάδες με ευθύτητα η οποία σπάνια συναντάται ότι «απαιτείται να υποχωρήσουμε από τα βιοκαύσιμα που αποδείχτηκαν ένα τεράστιο λάθος»! Πρόκειται φυσικά για φωνή βοώντος εν τη ερήμω καθώς ακόμη και οι δύο Δηνμοκρατικοί υποψήφιοι που μάχονται για το χρίσμα θεωρούν τα βιοκαύσιμα το άπαν της φιλοπεριβαλλοντικής πολιτικής.

Στα σκουπίδια οι ολέθριες συνταγές του ΔΝΤ

ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Η ΣΥΝΤΑΓΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

 

Τα πρώτα μέτρα που έλαβαν για να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο του λιμού οι χώρες που είδαν τον πληθυσμό τους να μένει νηστικός λόγω της ανόδου των τιμών αποτέλεσαν γροθιά στο στομάχι της σύγχρονης οικονομικής ορθοδοξίας: Πρώτο, σημαντική περικοπή, ακόμη και απαγόρευση, των εξαγωγών τροφίμων (Αργεντινή, Καζακστάν, Κίνα, Ινδία, Βιετνάμ κ.α.) ώστε με αυτά να ικανοποιηθεί η εγχώρια ζήτηση. Δεύτερο επιδοτήσεις στις τιμές τους ώστε να παραμείνει σε βατά επίπεδα για τον πληθυσμό και έλεγχος τους με την επιβολή ανώτατης τιμής (Παναμάς, Τυνησία, Μαλδίβες, Πακιστάν και 17 ακόμη χώρες!). Τέλος, στον αντίποδα των πολυμερών, διμερείς συμφωνίες μεταξύ των κρατών (όπως αυτές που υπέγραψε η Λιβύη με την Ουκρανία και η Αίγυπτος με τη Συρία) που όπως έγραψαν οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς την προηγούμενη Παρασκευή 11 Απρίλη «σηματοδοτούν μια στροφή 180 μοιρών καθώς τέτοιες συμφωνίες σταδιακά καταργήθηκαν τη δεκαετία του ’80 όταν οι χώρες άρχισαν να εξαρτώνται από τη διεθνή αγορά τροφίμων για τις προμήθειες τους, παραμερίζοντας προηγούμενες πολιτικές αυτάρκειας». Ένα προς ένα αυτά τα μέτρα είναι που από τα πρώτα βήματα της συντηρητικής αντεπανάστασης ο νεφιλελευθερισμός χαρακτήριζε ως αιτία όλων των δεινών. Και τώρα έρχονται ως πανάκεια να σώσουν τον κόσμο από την πείνα, σηματοδοτώντας μια σαφέστατη ανάσχεση και όχι απλώς επιβράδυνση των ρυθμών εξάπλωσης της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης.

Προκαλεί εντύπωση ωστόσο η ιδεολογική αντεπίθεση που είναι σε εξέλιξη από αυτούς που φέρουν ακέραιη την ευθύνη για την πείνα χαρακτηρίζοντας για παράδειγμα την επιβολή ποσοστώσεων στις εξαγωγές ως πολιτική «στέρησε την τροφή του γείτονα σου» όπως δήλωνε στη Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν την 1^η Απριλίου στέλεχος ερευνητικού ιδρύματος με έδρα (πού αλλού;) την Ουάσινγκτον… Ή όταν ζητούν και πάλι να αφεθεί ελεύθερη η αγορά να διαμορφώσει τις τιμές των ειδών διατροφής: «Γενικά, εν μας αρέσουν οι έλεγχοι στις τιμές», δήλωνε στην ίδια εφημερίδα ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Σάιμον Τζόνσον.

Η αντεπίθεση του κεφαλαίου δε μένει ωστόσο στην ιδεολογική αντιπαράθεση. Σε μια σειρά χώρες του κόσμου που δοκιμάστηκαν από την πείνα, όπως το Μεξικό, αυξήθηκαν οι πιέσεις για άρση των απαγορεύσεων στις εισαγωγές γενετικά τροποποιημένου καλαμποκιού. Άλλες χώρες όπως η Νότια Κορέας ενέδωσαν σε αυτές τις πιέσεις αφήνοντας υπό το βάρος της απειλής του λιμού στην άκρη χρόνιες επιφυλάξεις τους για τα τρόφιμα Φρανκεστάιν. Φαίνεται έτσι πως το κεφάλαιο δε διστάζει να εκμεταλλεύεται τη δυστυχία που το ίδιο προκαλεί επεκτείνοντας έτσι την κυριαρχία του, για να δημιουργήσει νέα δράματα.

ΜΕΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ 

Η φιλελευθεροποίηση απέτυχε παταγωδώς

ΤΡΙΓΜΟΙ ΚΑΙ ΑΔΙΕΞΟΔΑ

 

Δίπλα σε όλες αυτές τις χώρες που προαναφέραμε οι οποίες πλήττονται άμεσα από την άνοδο των τιμών των τροφίμων με τον πληθυσμό τους ήδη να δοκιμάζεται από την πείνα, αν παραθέσουμε ορισμένες ακόμη χώρες που δοκιμάζονται άμεσα από την πιστωτική κρίση η οποία ξεκίνησε από τη φούσκα των ακινήτων, όπως οι ΗΠΑ, η Αγγλία, η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Γερμανία και οι Βαλτικές χώρες τότε εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι δεν έμεινε μία έστω χώρα του πλανήτη που να μην θίχτηκε από την τρέχουσα οικονομική κρίση! Η παραίτηση του πρωθυπουργού της Αϊτής επειδή δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της πείνας έχει πολλά περισσότερα κοινά στοιχεία απ’ όσα φαίνεται με την πρώτη ματιά με την παραίτηση, τη Δευτέρα που μας πέρασε, του χριστιανοδημοκράτη πρωθυπουργού της Σαξονίας, ο οποίος είχε ευθύνες για την εμπλοκή κρατικής γερμανικής τράπεζας στα ενυπόθηκα δάνεια. Όπως και η συντριβή της Ιρλανδίας (που αποτελούσε επί χρόνια παράδειγμα για τους νεοφιλελεύθερους όλης της Ευρώπης) λόγω της κρίσης με την κατάρρευση εύθραυστων αφρικανικών χωρών λόγω των διαδηλώσεων ενάντια στην πείνα.

Το κεφάλαιο δηλαδή κατάφερε είτε άμεσα (οδηγώντας στα πρόθυρα της χρεοκοπίας υπεραιωνόβιους τραπεζικούς κολοσσούς και στην ραγδαία υποτίμηση της αξίας του χιλιάδες κατοικίες) είτε έμμεσα (οδηγώντας την υπερβάλλουσα ρευστότητα στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων και την κερδοσκοπία στα είδη διατροφής μαζί με την πείνα σε παροξυσμό) να ενοποιήσει όλο τον κόσμο. Με διαφορετικούς τρόπους και ταχύτητες, χωρίς ωστόσο να απαιτηθεί χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των λίγων μηνών, η κρίση υπέστη μετάσταση δίνοντας δραματικές διαστάσεις στο κοινωνικό ζήτημα. Γιατί, η δυνατότητα της καπιταλιστικής κρίσης για τους πολλούς να μετουσιώνεται σε κέρδη για τους λίγους πουθενά αλλού δεν έγινε πιο εμφανής απ’ ότι στην περίπτωση της διατροφικής κρίσης που έπληξε τον Τρίτο κυρίως – και όχι αποκλειστικά – Κόσμο τους πρώτους μήνες του 2008.

Δεν είναι μάλιστα η πρώτη φορά που συμβαίνει. Ραγδαία και πρωτοφανή, για εκείνη την εποχή, άνοδο των τιμών των τροφίμων είχε παρατηρηθεί και το 1974, λίγους δηλαδή μήνες μετά την πρώτη βαθιά, δομικού χαρακτήρα, κρίση που έπληξε τον μεταπολεμικό κόσμο, καταδικάζοντάς τον στη σημερινή στασιμότητα, έχοντας στα θεμέλια της την πτώση του ποσοστού κέρδους – μια ερμηνεία που προϋποθέτει και συνεπάγεται την εργασιακή θεωρία της αξίας.

Σημαντικότερο δε είναι ότι μπροστά στα μάτια όλης της ανθρωπότητας, με πόνο και δάκρυα, κατέρρευσε η πλέον προβεβλημένη και ασφαλής για το κεφάλαιο συνταγή για την υπέρβαση της κρίσης του 1973, που με συμπυκνωμένο τρόπο μπορεί να αποδοθεί ως «απλώς ιδιωτικοποίησε, φιλελευθεροποίησε, σταθεροποίησε». Ο χρηματοπιστωτικός τομέας ωστόσο, λόγω τόσο τεχνικών χαρακτηριστικών, των νέων τεχνολογιών που έχει ενσωματώσει στη λειτουργία του, αλλά και των αμιγώς «πολιτικών» μέτρων που από νωρίς εφαρμόστηκαν όπως η κατάργηση του καθεστώτος διοικητικού προσδιορισμού των επιτοκίων και των ισοτιμιών, είναι ο πιο φιλελευθεροποιημένος και ιδιωτικοποιημένος τομέας της καπιταλιστικής οικονομίας. Σε καμία άλλη αγορά δε δρουν τόσο απρόσκοπτα και χωρίς κρατικές ή άλλου τύπου παρεμβάσεις οι νόμοι της! Παρόλα αυτά βυθίστηκε στη δίνη της κρίσης καταφέρνοντας να υποστεί ζημιές μυθικού ύψους 1 τρισ. δολαρίων, κατά τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ! Το ίδιο έγινε και με την παραγωγή των τροφίμων αφού πρώτα καταβλήθηκε μάλιστα ένα τεράστιο κοινωνικό κόστος από την προλεταριοποίηση εκατομμυρίων μικροκαλλιεργητών σε όλο τον κόσμο και την κάθετη μείωση του αγροτικού πληθυσμού μέσα σε λίγα χρόνια. Ο κλάδος φιλελευθεροποιήθηκε, ιδιωτικοποιήθηκε και στο τέλος, αφού εκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν πεθάνει σε φτωχές χώρες όπως η Νιγηρία, το Βιετνάμ και η Ινδονησία που τα τρόφιμα απορροφούν το 75%, το 65% και το 50% του οικογενειακού προϋπολογισμού, η επόμενη γενιά θα σπάει το κεφάλι της για να καταλάβει τη γκάφα της Μαρίας Αντουανέτας…