Ετικέτα: δημόσιο χρέος

Μακρά περίοδο ύφεσης και χρεοκοπιών φέρνει η αύξηση των επιτοκίων και ο ανένδοτος κατά του πληθωρισμού, του Λεωνίδα Βατικιώτη

Προς όφελος του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου η τιθάσευση του πληθωρισμού σε ΗΠΑ και Ευρώπη

Απαθής και ασυγκίνητη παρακολουθεί η οικονομική και πολιτική ηγεσία το ντόμινο καταρρεύσεων που πυροδότησε η άνοδος των επιτοκίων! Στο ερώτημα δε που αυθόρμητα προκύπτει αν οι κεντρικές τράπεζες θα σταματήσουν τις αυξήσεις των επιτοκίων δανεισμού, τώρα που έγιναν ορατές οι καταστρεπτικές, υφεσιακές επιπτώσεις τους η απάντηση είναι αρνητική. Η άνοδος των επιτοκίων θα συνεχιστεί!

Το πολύ – πολύ με ένα μικρότερο ρυθμό ή με χαμηλότερη ένταση όπως για παράδειγμα έκανε η αμερικανική κεντρική τράπεζα στις 2 Φεβρουαρίου και στις 22 Μαρτίου αυξάνοντας τα επιτόκια κάθε φορά μόνον κατά 0,25% για να φτάσουν στο 4,75%-5% που είναι το υψηλότερο σημείο τους από τον Οκτώβριο του 2007. Πριν δηλαδή ξεσπάσει η χρηματοπιστωτική κρίση στην αμερικανική αγορά ενυπόθηκων δανείων που στη συνέχεια γενικεύτηκε για να εξελιχθεί στην ευρωζώνη σε κρίση του ευρώ και στην Ελλάδα σε δημοσιονομική κρίση.

Είμαστε μόνο στην αρχή

Η αποφασιστικότητα των κεντρικών τραπεζών να συνεχίσουν την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, αδιαφορώντας για το οικονομικό και πολιτικό κόστος, υπογραμμίστηκε από μια σειρά γεγονότων. Από κοινού επιβεβαιώνουν ότι είμαστε μάρτυρες μιας κρίσης που θα κρατήσει χρόνια. Εντελώς ενδεικτικά:

  • Την δήλωση του γερμανού κεντρικού τραπεζίτη Χοακίμ Νάγκελ στις 24 Μαρτίου (αφού δηλαδή η μετοχή της Ντόιτσε Μπανκ είχε πέσει κατά 14%) ότι όχι μόνο πρέπει να συνεχιστούν οι αυξήσεις των επιτοκίων του ευρώ, αλλά πρέπει επίσης να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα. Με άλλα λόγια, η άνοδος να διατηρηθεί κι όχι να ακολουθήσει μια ραγδαία πτώση.
  • Την κριτική του ισχυρού άνδρα της JPMorgan προς τον επικεφαλής της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας, Τζ. Πάουελ, κι ενώ μάλιστα σε 11 ημέρες είχαν καταρρεύσει 4 τράπεζες στις ΗΠΑ (Silicon Valley Bank, Signature Bank, Credit Suisse και First Republique), «με όλο τον σεβασμό, αλλά η κατάσταση με τον πληθωρισμό έχει ξεφύγει από τον έλεγχό του»…
  • Την προτροπή του ΟΟΣΑ προς τις κεντρικές τράπεζες, στις 17 Μαρτίου μια μέρα δηλαδή μετά την αύξηση των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κατά 0,5% στο 3,5%, να μην παρεκκλίνουν από την αύξηση των επιτοκίων που έχουν αποφασίσει, μέχρι να τιθασευθεί και ο δομικός πληθωρισμός.
  • Τέλος, τις προβλέψεις που διατυπώνονται και συντείνουν ότι η τρέχουσα αναστάτωση θα διαρκέσει τουλάχιστον 12 ως 18 μήνες. Ο ΟΟΣΑ για παράδειγμα εκτιμά ότι τα επιτόκια δεν θα μειωθούν πριν το 2024. Το ίδιο «ψήφισαν» κατά 53% και άνθρωποι της αγοράς στους οποίους απευθύνθηκε το πρακτορείο Bloomberg.

Ο λόγος για τον οποίο όλες οι κεντρικές τράπεζες επιστρέφουν σιγά – σιγά στα επιτόκια δανεισμού που υπήρχαν πριν την κρίση του 2008 είναι η τιθάσευση του πληθωρισμού ή η μονεταριστική ορθοδοξία, δεδομένου ότι στις ΗΠΑ, στην Ευρωζώνη και σε όλο σχεδόν τον δυτικό κόσμο τα επίπεδα του πληθωρισμού τα τελευταία δύο χρόνια είναι πρωτοφανή για τις τελευταίες δεκαετίες.

Οι αυξήσεις μάλιστα των επιτοκίων, που ξεκίνησαν το 2022, όπως και τα συνοδευτικά μέτρα περιορισμού της ρευστότητας μέσω της σταδιακής αναίρεσης των μέτρων νομισματικής χαλάρωσης, έχουν μέχρι τώρα επιδράσει θετικά στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού. Ο πληθωρισμός δηλαδή οριακά μεν, αλλά μειώθηκε. Ως αποτέλεσμα η αργή, αλλά ορατή πορεία επανόδου του πληθωρισμού στα προγενέστερα επίπεδα λειτουργεί κι ως πράσινο φως για τους διαμορφωτές της οικονομικής πολιτικής ώστε να συνεχίσουν την αύξηση των επιτοκίων, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις.

Μια πιο προσεκτική ματιά ωστόσο στις πηγές προέλευσης του πληθωρισμού δείχνει ότι κυρίως στη ευρωζώνη (στο αριστερό διάγραμμα) η άνοδος των τιμών προήλθε από την αύξηση στις τιμές της ενέργειας (κίτρινο χρώμα στα διαγράμματα), αρχής γενομένης από το 2021. Όταν συγκεκριμένα η ΕΕ εξήγγειλε ένα νέο πακέτο επιτάχυνσης της πράσινης μετάβασης, υπό τον γενικό τίτλο «προσαρμογή στο 55%» που περιλαμβάνει πλήθος νεοφιλελεύθερων και αντιλαϊκών μέτρων για την μείωση των εκπομπών επικίνδυνων αερίων του θερμοκηπίου κατά 55%. Στη συνέχεια οι κυρώσεις στη Ρωσία οδήγησαν σε περαιτέρω αύξηση των τιμών ενέργειας. Μιλώντας ωστόσο για την ευρωζώνη αυτό που ξεχωρίζει είναι ότι το πρόβλημα του πληθωρισμού ξεκινάει από την ενέργεια, ενώ (προς επίρρωση του προηγούμενου συμπεράσματος) ο δομικός πληθωρισμός αυξήθηκε δευτερογενώς ως αποτέλεσμα της αύξησης των τιμών στην ενέργεια, όταν οι επιπτώσεις τους άρχισαν να διαχέονται σε όλη την οικονομία παράγοντας νέα κύματα ανατιμήσεων.

Κατά συνέπεια, αν κυβερνήσεις και οργανισμοί πράγματι ήθελαν να μειώσουν τον πληθωρισμό σε ευρωζώνη, ΗΠΑ, Αγγλία κ.λπ. θα έπρεπε να αναιρέσουν τις αιτίες που τον δημιούργησαν, δηλαδή να τιθασεύσουν τις τιμές στην ενέργεια αλλάζοντας τα μέτρα πολιτικής για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής κι ανακαλώντας τις κυρώσεις στη Ρωσία.

Στο απυρόβλητο οι αιτίες του πληθωρισμού

Αντίθετα, η ακολουθούμενη οδός, αύξηση του κόστους του χρήματος μέσω της αύξησης των επιτοκίων που επιλέγουν Fed, ΕΚΤ και λοιποί μπορεί να κριθεί στο τέλος, πχ το 2024, αποτελεσματική, στο ενδιάμεσο όμως θα έχει προκαλέσει αλλεπάλληλες δραματικές αλλαγές στην οικονομία. Η αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης των στεγαστικών και άλλων δανείων από  εκατομμύρια νοικοκυριά σε όλη την Ευρώπη και στις ΗΠΑ είναι η πρώτη συνέπεια και ισοδυναμεί με φτωχοποίηση. Επίσης, ισοδυναμεί με μεταφορά πλούτου από εργαζόμενους, αυτοαπασχολούμενους και μικρομεσαίους προς τους τραπεζίτες που θα επωφεληθούν με την είσπραξη επιπλέον τόκων για κεφάλαια τα οποία έχουν εδώ και καιρό καταβάλει.

Υπάρχουν ωστόσο και ζημιές για τους τραπεζίτες κι είναι αυτές ακριβώς οι ζημιές που οδήγησαν στις τραπεζικές καταρρεύσεις και τις απώλειες των τραπεζικών μετοχών την προτελευταία εβδομάδα του Μαρτίου. Η άνοδος των επιτοκίων προκαλεί απώλειες στα ομόλογα σταθερού επιτοκίου όσο εκδίδονται νέα ομόλογα με υψηλότερες αποδόσεις, που παίρνουν υπόψη τους το νέο επίπεδο των επιτοκίων. Για να μπορέσουν οι τράπεζες να ανταποκριθούν στις τρέχουσες υποχρεώσεις του, πχ αναλήψεις που μάλιστα θα είναι σημαντικά αυξημένες στο εξής επειδή ειδικά οι επιχειρήσεις όλο και περισσότερο θα χρησιμοποιούν τα αποθεματικά τους για επενδύσεις αντί του σχεδόν δωρεάν τραπεζικού χρήματος του παρελθόντος, είναι αναγκασμένες να ρευστοποιούν ομόλογα σταθερού εισοδήματος με ζημιά. Σε αυτό το πλαίσιο πίσω από τις ειδήσεις για αυξημένες αναλήψεις, όπως πχ συνέβη στις ΗΠΑ όπου οι καταθέσεις πραγματοποίησαν την μεγαλύτερη πτώση εδώ κι ένα χρόνο, κατά 98,4 δισ. ευρώ φτάνοντας στα 17,5 τρισ. δολ., σημασία έχουν οι ζημιές που αναλαμβάνουν οι τράπεζες πουλώντας ομόλογα για να καλύψουν τις αυξημένες αναλήψεις. Αυτή ακριβώς είναι η εστία των κλυδωνισμών που ταράσσουν τις τράπεζες, εδώ και λίγες εβδομάδες.

Κατά συνέπεια, οι εφησυχαστικές υποτίθεται διαβεβαιώσεις του γερμανού καγκελάριου Όλαφ Σολτς για τα κέρδη της Ντόιτσε Μπανκ ή ακόμη και των Ελλήνων πολιτικών για την ισχυρή κεφαλαιακή βάση των ελληνικών τραπεζών είναι από παντελώς άσχετες έως εντελώς παραπλανητικές. Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι ριψοκίνδυνες τραπεζικές τοποθετήσεις, που παραπλανούσαν ρυθμιστές αρχές και πελάτες στο πλαίσιο ενός απορυθμισμένου χρηματοπιστωτικού τοπίου γενικευμένης ασυδοσίας, όπως συνέβαινε με τα δομημένα ομόλογα την πρώτη δεκαετία του 21ο αιώνα. Το πρόβλημα τον Μάρτιο του 2023 έγκειται στις πιο «καθαρές» και συνηθισμένες επενδύσεις, σε βαθμό κοινοτοπίας, που κάνουν οι τράπεζες: τις επενδύσεις σε ομόλογα.

Αυτές οι επενδύσεις είναι που επέφεραν απώλειες της τάξης του 14% όχι μόνο στην Ντόιτσε Μπανκ (υπόδειγμα διεφθαρμένης τράπεζας που έχει εμπλακεί στα κορυφαία σκάνδαλα των ημερών μας· από πορνεία και παιδοφιλία της παγκόσμιας ελίτ μέχρι μαζικό ξέπλυμα βρόμικου χρήματος) αλλά και σε όλες σχεδόν τις τράπεζες: από την γερμανική Commerzbank και την γαλλική Societe General που οι μετοχές τους έχασαν την Παρασκευή 24/3 αντίστοιχα 5,4% και 3,7%, μέχρι όλες τις ελληνικές συστημικές. Η διαφορά με τις ελληνικές τράπεζες είναι ότι λόγω των διαφημίσεων που αφειδώς μοιράζουν σε ιστοσελίδες και εφημερίδες ελάχιστα γίνονται γνωστές οι απώλειες τους. Μόνο λοιπόν την Παρασκευή 24 Μαρτίου οι ελληνικές τράπεζες – ζόμπι (που δεν έχουν χρεοκοπήσει επειδή πρώτο, δεν πληρώνουν φόρους εδώ και 10 χρόνια και δεύτερο τις έχουμε ανακεφαλαιοποιήσει 4 φορές) έχασαν: Alpha: -6%, Eurobank: -6%, Εθνική: -6% και Τράπεζα Πειραιώς: -5%.  

Πολιτικοί και οικονομικοί αξιωματούχοι επικαλούνται και μια δεύτερη γραμμή άμυνας για να καθησυχάσουν τους πολίτες, που αποδεικνύεται εξίσου πορώδη με την επίκληση στην ισχυρή κεφαλαιακή βάση ή τη ρευστότητα των τραπεζών: Το κεφάλαιο έκτακτης ανάγκης που έχει δημιουργηθεί στο πλαίσιο της ΕΚΤ από εισφορές των ίδιων των ευρωπαϊκών τραπεζών για να λειτουργήσει σαν σωσίβιο στην περίπτωση νέων τραπεζικών χρεοκοπιών. Ξεχνούν ωστόσο να πουν ότι η αξία του ανέρχεται μόλις σε 66 δισ. ευρώ! Το ποσό είναι σταγόνα στον ωκεανό. Οι αργυρώνητοι Έλληνες τραπεζίτες, που έχουν στραγγίσει την ελληνική οικονομία το έχουν για …κολατσιό. Η άνοδος των επιτοκίων εγκυμονεί τον κίνδυνο να απαιτηθούν επομένως πολλές δεκάδες δισ. ευρώ σε όλη την ευρωζώνη για να σωθούν οι τράπεζες που θα εγγράφουν συνεχώς ζημιές από την ρευστοποίηση ομολόγων με ζημιά.

Ακόμη ωστόσο κι αυτό το κόστος ο καπιταλισμός προθυμοποιείται ανεπιφύλακτα και χωρίς δεύτερης σκέψη να το αναλάβει για να πετύχει κάτι πολύ πιο σημαντικό: Την διασφάλιση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου ως σύνολο, συλλογικά. Σε αυτό το βωμό μπορεί να θυσιάσει όχι μόνο την Silicon Valley Bank αλλά ακόμη και την εμβληματική Credit Swiss που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Ελβετίας κι έχει μια ιστορία 167 ετών!

Μόνο τυχαία δεν ήταν η σύμπτωση της ανάδυσης του χρηματοπιστωτικού τομέα, την δεκαετία του ’80 ακόμη, με την μέχρι εσχάτων και νικηφόρα μάχη κατά του πληθωρισμού που έδωσε ο πρώιμος νεοφιλελευθερισμός, οδηγώντας στα ύψη τα επιτόκια και στα Τάρταρα τους μισθούς μαζί με κάθε έννοια σταθερότητας στην εργασία. Η διαφορά ωστόσο είναι ότι αν η μετεωρική άνοδος των επιτοκίων (ακόμη και στο επίπεδο του 20% το 1980) την περίοδο 1979 – 1982, που έμεινε γνωστή ως σοκ Βόλκερ από το όνομα του τότε επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, προκάλεσε κρίση χρέους και αλλεπάλληλες κρατικές χρεοκοπίες σε όλον τον κόσμο, σήμερα το κόστος το πληρώνει κυρίως η Δύση, μόνη της, «τρώγοντας» αποκλειστικά και μόνο τα παιδιά της.

Η σταθερότητα των τιμών, ακόμη κι αν σημαίνει ύφεση, αποτελεί την εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για την επέλαση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου που θα μπορεί να δίνει την μάχη για τις αποδόσεις στα εταιρικά και κρατικά ομόλογα σταθερού και μη εισοδήματος, τις μετοχές, τα νομίσματα, τα παράγωγα, κοκ, χωρίς να κατατρώγει τις αποδόσεις και τις προσδοκίες ο πληθωρισμός. Το πάγωμα των τιμών έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία για το ευρώ, όπως δείχνει κι η φαινομενικά δογματική προσήλωση της ΕΚΤ στον στόχο του 2%, κι αυτό αποδείχτηκε με την άνοδο της ισοτιμίας του ευρώ έναντι του δολαρίου από το Οκτώβριο μέχρι σήμερα, οπότε και κατάφερε να διαβεί το ψυχολογικό όριο της 1 προς 1 ισοτιμίας. Τα αυξημένα επιτόκια επομένως βοήθησαν το ευρώ να ανακτήσει το στάτους του ως επενδυτικό προϊόν. Κι όσο για τους δανειολήπτες που πρέπει να πληρώνουν 100 ευρώ κάθε μήνα επιπλέον ποιος τους λογαριάζει…

Η πολιτική απόφαση της ευρωπαϊκής ηγεσίας να επιδεινωθούν οι συνθήκες χρηματοδότησης της οικονομίας προκαλώντας πτώση του ΑΕΠ, εταιρικές χρεοκοπίες και ανεργία, προκειμένου να διαφυλαχθούν τα κέρδη του χρηματοπιστωτικού τομέα ως σύνολο δεν θα ήταν τόσο οδυνηρή για τους λαούς αν ταυτόχρονα δεν επανέφεραν σε λειτουργία τις «εργοστασιακές ρυθμίσεις» της λιτότητας. Η συμφωνία επιστροφής στο Σύμφωνο Σταθερότητας από 1/1/2024 με τα συμπαρομαρτούντα, όπως για παράδειγμα η δέσμευση μείωσης του δημόσιου χρέους που υπερβαίνει το 60% κατά 5% ετησίως, επιβάλλεται σε μια περίοδο ραγδαίας και πρωτοφανούς αύξησης του δημόσιου χρέους ως αποτέλεσμα των δαπανών που καταβλήθηκαν για την διαχείριση της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης. Το παγκόσμιο δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκε το 2020 στο 256% από 227% το 2019. Ούτε την χρονιά της πρώτης κρίσης του 21ου αιώνα, το 2008, δεν καταγράφηκε τέτοια αύξηση του δημόσιου χρέους παρότι ούτε και τότε δεν τσιγκουνεύτηκαν δημοσιονομικών δαπανών οι κυβερνήσεις για να διαχειριστούν την κρίση. Το 2021 και 2022, παρότι δεν υπάρχουν ακόμη επίσημα συγκεντρωτικά στοιχεία, η αύξηση ήταν ακόμη μεγαλύτερη. Η δε, αύξηση του χρέους το 2020 αποκλειστικά και μόνο στις προηγμένες οικονομικά χώρες ήταν ακόμη μεγαλύτερη από την παγκόσμια αύξηση που αποτυπώνεται στο κάτωθι διάγραμμα κι έφτασε το 300% του ΑΕΠ!

Πηγή: Fiscal Monitor, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

Η επιστροφή στην δημοσιονομική πειθαρχία, όπως συμφωνήθηκε στο πρόσφατο συμβούλιο υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης, με πρώτο θύμα τις κρατικές επιδοτήσεις στην ενέργεια, ισοδυναμεί με νέες μειώσεις δημοσίων δαπανών και επιπλέον φτώχεια για τους λαούς. Ή, με νέα Τέμπη και θυσία του δημόσιου συστήματος υγείας στο βωμό των κερδών…

Για το βιβλίο του Δημήτρη Στρατούλη «8 μήνες που συντάραξαν την Ελλάδα» ή γιατί τα πράγματα δεν μπορούσαν να πάνε αλλιώς, του Λεωνίδα Βατικιώτη

Το κείμενο που ακολουθεί στηρίζεται στην ομιλία του γράφοντα κατά την δημόσια παρουσίαση του βιβλίου του Δημήτρη Στρατούλη στις 30 Νοεμβρίου στο κατάμεστο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων. Στην παρουσίαση επίσης συμμετείχαν οι: Νίκος Χουντής, Σοφία Σακοράφα και Δημήτρης Σαραφιανός ενώ συντόνιζε ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου. Μίλησε επίσης κι ο συγγραφέας.

Το βιβλίο του Δημήτρη Στρατούλη «8 μήνες που συντάραξαν την Ελλάδα» (εκδ. Τόπος) αποτελεί μια σοβαρή ευκαιρία για να στραφούμε ξανά στο 2015 και να συζητήσουμε για όσα έγιναν και τις ελπίδες που διαψεύστηκαν. Το βιβλίο περιγράφει με λεπτομέρειες όσα συνέβησαν από τον Ιανουάριο ως και τον Αύγουστο του 2015 και τα ανοιχτά ερωτήματα.

Οι απαντήσεις δεν αφορούν μόνο τους συντρόφους που συμμετείχαν στον ΣΥΡΙΖΑ και στη συνέχεια αποχώρησαν σχηματίζοντας την ΛΑΕ. Αφορούν όλη την Αριστερά, μεταρρυθμιστική και επαναστατική, για έναν λόγο: Επειδή το 2015 έδειξε το άδοξο τέλος ακόμη και των μεταρρυθμίσεων, αν δεν εντάσσονται σε μια στρατηγική που τουλάχιστον έρχεται σε σύγκρουση με τον καπιταλισμό. Έδειξαν ότι η πραγματική Αριστερά που ενδιαφέρεται για την βελτίωση της θέσης των εργαζομένων και της κοινωνικής πλειοψηφίας ή θα αμφισβητεί έμπρακτα τα όρια της καπιταλιστικής κυριαρχίας και θα προκαλεί ρήγματα ή δεν θα είναι Αριστερά. Η ύπαρξή της δε, είναι αυταπόδεικτη στο έδαφος των αδικιών που γεννάει το σημερινό σύστημα και υπερβαίνει τόσο αριθμητικά όσο και κυρίως (λόγω των στόχων) ποιοτικά τις κομμουνιστικές, επαναστατικές δυνάμεις. Σε αυτούς τους σχηματισμούς εναπόκειται να αποφασίσουν αν θα δρουν συμπληρωματικά προς το σύστημα, ή θα υπηρετούν άνευ όρων τα λαϊκά συμφέροντα.

Η άποψή μου δεν συμβαδίζει με την άποψη του συγγραφέα που τονίζει από την εισαγωγή κιόλας (σελ. 17) «ότι κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις τα πράγματα θα μπορούσαν να πάνε αλλιώς». Η καταστροφική εξέλιξη με την υπογραφή του «μνημονίου Τσίπρα» τον Αύγουστο του 2015 κρίνω ότι ήταν μονόδρομος αν πάρουμε υπόψη μας τα ακόλουθα τέσσερα γεγονότα:

Πρώτο, την κατάσταση του εργατικού κινήματος. Να θυμίσω ότι την διετία από τον Μάιο του 2010 (με την μεγαλειώδη πορεία ενάντια στην υπαγωγή στο ΔΝΤ και την κρατική προβοκάτσια στην Μαρφίν) μέχρι τον Φεβρουάριο του 2012 (με την επίσης μεγαλειώδη πορεία ενάντια στην αναδιάρθρωση του χρέους που συνοδεύτηκε από επίδειξη κρατικής καταστολής), η Ελλάδα έζησε μια ανάταση του κινήματος. Εργατικά σωματεία και ομοσπονδίες, θεματικά κινήματα (ενάντια στο χρέος και τις ιδιωτικοποιήσεις) και πλατείες σηματοδότησαν μια αναπτέρωση του ηθικού της κοινωνίας. Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια ο κόσμος βγήκε στους δρόμους, φιλοδοξώντας να γίνει πρωταγωνιστής. Η Πρωτοβουλία των Πρωτοβάθμιων Σωματείων αποτέλεσε ένα κύτταρο οργάνωσης και συντονισμού της πρωτοπόρας πτέρυγας του εργατικού κινήματος. Από το 2012 ως το 2015 ωστόσο το κίνημα υποχώρησε, κυριάρχησαν οι κοινοβουλευτικές αυταπάτες και η ανάθεση των ελπίδων ανατροπής της επίθεσης σε μια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.

Ο συγγραφέας αναγνωρίζει την κατάσταση του κινήματος στο βιβλίο. Αναφέρει (σελ. 21): «Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα βρέθηκε στις αρχές του 2010, οπότε ξεκίνησαν τα μνημόνια στη χώρα μας, αποδυναμωμένο, απροετοίμαστο, χωρίς στρατηγική, χωρίς σχεδιασμό, χωρίς την αναγκαία πολιτική και οργανωτική ικανότητα ανάπτυξης… με σοβαρότατο το πρόβλημα της συμβιβαστικής στάσης της ηγετικής του πλειοψηφίας λόγω κυριαρχίας σε αυτό του κυβερνητικού, εργοδοτικού, γραφειοκρατικού συνδικαλισμού». Ο Δημήτρης Στρατούλης αναγνωρίζει επίσης την πρωτοκαθεδρία του κινήματος. Αναφέρει στη σελ. 328: «Προοδευτική αντιμνημονιακή ανατροπή δε θα μπορούσε να υπάρξει, αν συνεχιζόταν η κινηματική στασιμότητα και η λογική της ανάθεσης σε μια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ».

Δεύτερο στοιχείο που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας για να ερμηνεύσουμε την υποταγή του ΣΥΡΙΖΑ είναι οι ίδιες του οι αντιφάσεις. Θα συμφωνήσω απόλυτα με τις διαπιστώσεις του συγγραφέα για την προδοσία του ΣΥΡΙΖΑ και την αναίρεση καταστατικών και προγραμματικών δεσμεύσεων από την ηγεσία του. Ακόμη μάλιστα κι από την πρώτη ημέρα της εκλογής του, το βράδυ της Κυριακής 25 Ιανουαρίου, όταν ο Αλ. Τσίπρας στο διάγγελμά του προανήγγειλε ότι θα διαπραγματευτεί «με τους εταίρους μια δίκαιη, αμοιβαία επωφελή και βιώσιμη λύση». Ο συγγραφέας αναφέρει (στη σελ. 47) ότι άλλοι μετάφρασαν ως προσπάθεια εφησυχασμού κι άλλοι ως αυταπάτη της προεδρικής πλειοψηφίας αυτή την δήλωση. Ωστόσο, ο Αλέκος Αναγνωστάκης από τις 4 Ιανουαρίου του 2015 επεσήμαινε τις «γενικόλογες και κατάλληλα διατυπωμένες φράσεις στον λόγο του Αλ. Τσίπρα ώστε να επιδέχονται πολλαπλές ερμηνείες», τονίζοντας την προοπτική «βαθύτερης και οριστικής αφομοίωσης του ΣΥΡΙΖΑ». Για να είμαστε όμως ειλικρινείς πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι όλα όσα υλοποίησε ο Αλ. Τσίπρας και οι συν αυτώ υπήρχαν σπερματικά ως δυνατότητες σε όλες τις κομματικές αποφάσεις. Τα ψηφισμένα ντοκουμέντα του κόμματος είχαν αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο του συμβιβασμού και της συμφωνίας, έστω ως δυνατότητα καίτοι πρόκριναν πιο ριζοσπαστικές λύσεις.

Τρίτο, και σημαντικότερο, στοιχείο που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας είναι η ελλιπής προετοιμασία του ίδιου του Αριστερού Ρεύματος. Πολύ σωστά επαναλαμβάνει ο συγγραφέας με διάφορες αφορμές την παντελή έλλειψη προετοιμασίας του ΣΥΡΙΖΑ για όλα όσα έπρεπε να κάνει από την πρώτη μέρα της εκλογής του. Για να είμαστε και πάλι ειλικρινείς η απουσία προετοιμασίας δεν αφορούσε μόνο το πλαίσιο ρήξης αλλά ακόμη και της αστικής διαχείρισης. Ωστόσο, μια αντίστοιχη έλλειψη προετοιμασίας χαρακτήριζε και το Αριστερό Ρεύμα. Η προετοιμασία του Αριστερού Ρεύματος δεν έπρεπε να επικεντρωθεί μόνο, κατά την άποψή μου, στην έγκαιρη συγγραφή νομοσχεδίων για την ανθρωπιστική κρίση και την διαγραφή των χρεών αλλά στην δημιουργία και ενεργοποίηση κοινωνικών μηχανισμών που θα απέτρεπαν την προδοσία του ΣΥΡΙΖΑ. Τα ερωτήματα που θα έπρεπε να απαντούν με θεωρητικούς και υλικούς όρους τα μέλη και τα στελέχη του Αριστερού Ρεύματος από το καλοκαίρι του 2012 ήταν, για παράδειγμα, τα εξής:

  • Τι θα κάνουμε αν ο Αλ. Τσίπρας υπογράψει συμφωνία με τους δανειστές και νέο μνημόνιο;
  • Ποιες κοινωνικές δυνάμεις θα ενεργοποιήσουμε για να υλοποιηθεί η ψηφισμένη δέσμευση «καμιά θυσία για το ευρώ»;
  • Ποια είναι εκείνα τα σωματεία του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα που θα σηκώσουν το βάρος της εμβάθυνσης της ρήξης;
  • Υπάρχουν δήμοι που θα μπορούσαν να πρωταγωνιστήσουν; Κι αν προθυμοποιηθούν, τι θα κάνουν;
  • Ποια προπαρασκευή απαιτείται σε διεθνές επίπεδο με όρους λαϊκού κινήματος ώστε να προετοιμαστεί και να θωρακισθεί η ρήξη;

Τα ερωτήματα αυτά δεν τα θέτω εν κενώ! Τα θέτω σε συντρόφους και συναγωνιστές που απέδειξαν στην πράξη ότι είχαν ταχθεί με την ρήξη. Εξ ου και η παραίτησή τους, από υπουργεία μάλιστα πρώτης γραμμής, που πιστεύω ότι κάθε αριστερός πρέπει να αναγνωρίσει ότι αποτέλεσε κορυφαία πράξη ηθικής ακεραιότητας και ανιδιοτέλειας. Όχι μόνο σε ελληνικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο! Στον αντίποδα, ας αναλογιστούμε πόσα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ή και απλοί συμπαθώντες, από βουλευτές και δήμαρχοι μέχρι στελέχη της κρατικής μηχανής, διαπρύσιοι υποστηρικτές της ρήξης και πολέμιοι των μνημονίων μέχρι τον Ιούνιο, έγιναν κήρυκες του συμβιβασμού στη συνέχεια για να μην χάσουν τα οφέλη της εξουσίας…

Τέταρτο και τελευταίο στοιχείο που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας για να εξηγήσουμε την κωλοτούμπα Τσίπρα είναι η σημασία που διαδραμάτιζε εκείνη την εποχή η Ελλάδα για το ευρωσύστημα και την ΕΕ. Τούτου δοθέντος, η ρήξη δεν ήταν ένα από τα πολλά ενδεχόμενα, αλλά 100% βεβαιότητα! Η ΕΕ δεν θα άφηνε επ’ ουδενί να εφαρμοστεί ούτε ακόμη κι εκείνο το πρόγραμμα Θεσσαλονίκης. Επίσης, απέναντι μας δεν είχαμε μόνο τον Σαμαρά και μια παραπαίουσα κυβέρνηση. Απέναντί μας είχαμε όλον τον καπιταλισμό, που εξακολουθούσε ακόμη και το 2015 να θεωρεί την Ελλάδα πειραματόζωο και εργαστήριο. Και σε ένα εργαστήριο δεν επιτρέπεις τίποτε να πάει στραβά. Κι αν πάει, είσαι εκεί για να το διορθώσεις…

Για να το πω αλλιώς: αν το κεφάλαιο έχει χίλιους λόγους και μέσα για να μην αφήσει να ξεδιπλωθεί μια επαναστατική στρατηγική σε μια ανεπτυγμένη καπιταλιστική χώρα, οι λόγοι αυτοί αυξάνονται σε εκθετικό βαθμό σε μια χώρα που έχει στραμμένα πάνω της τα βλέμματα του όλος ο πλανήτης. Εδώ όμως υποτιμήθηκε ο αντίπαλος, παρότι οι εκπρόσωποί του το είχαν κάνει αρκούντως σαφές. «Η Ευρωζώνη θα βυθιζόταν σ’ ένα χάος πέρα από κάθε φαντασία αν είχαμε επιτρέψει να φύγει μια χώρα», είχε τονίσει ο Ντάιζελμπουμ σε μια δήλωση που παραθέτει ο Δημήτρης (σελ. 279). Η παραπάνω αναγνώριση σήμαινε ότι η εκλογική επιτυχία του Ιανουαρίου του 2015 δεν θα έκλεινε αλλά θα άνοιγε την αυλαία μιας μακράς περιόδου σκληρών συγκρούσεων στην Ελλάδα.

Αυτή η παραδοχή δεν γίνεται στο όνομα ενός παιδαριώδους αριστερισμού που λατρεύει να επιδίδεται σε πλειοδοσία μεγαλοστομιών και σε εκείνη την συγκυρία υιοθέτησε την «τακτική του ορίζοντα»: όσο πιο εύκολα η κοινωνία υιοθετούσε λόγω της εμπειρίας της ριζοσπαστικούς στόχους (πχ έξοδος από το ευρώ), τόσο πιο γρήγορα, έθετε επιπλέον στόχους (πχ έξοδος από την ΕΕ). Τμήματα της επαναστατικής Αριστεράς αντί να ενδιαφερθούν να εξασφαλίσουν παραπέρα μαζικοποίηση του αγώνα και νίκες, επιδίδονταν σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να υιοθετήσει το πρόγραμμα τους η κοινωνία, θέτοντάς το μάλιστα ως όρο για αγώνες. Με αποτέλεσμα αντί να ενώνει να διχάζει…

Οι συγκρούσεις προοικονομούνταν από το επίδικο. Από την δεκαετία του ’70 ακόμη, πολύ πριν το ανακαλύψει η ευρωπαϊκή Αριστερά, μέχρι και σήμερα, όπως δείχνει η τραγωδία της επιχείρησης συναινετικού κουρέματος του χρέους που εξελίσσεται στην Αργεντινή, η «ασφάλεια του δημοσίου χρέους» (κατά το ασφάλεια δικαίου) αποτελεί για τον καπιταλισμό αιτία πολέμου. Το απέδειξε! Κι εμείς το ξέραμε: Αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις σποραδικά δίνουν, αποτυχημένες ιδιωτικοποιήσεις κατόπιν πίεσης ανακαλούν, κοινωνικές δαπάνες επιλεκτικά αυξάνουν, δημοσιονομικά ελλίμματα προκαλούν κι ας ορκίζονται στην δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά χρέος κατόπιν απαίτησης των λαών και των κρατών και με τους όρους τους δεν κουρεύουν ποτέ! Εξ ου και η μεθοδική προσπάθεια τυπικής απονομιμοποίησης του δημόσιου χρέους, μέσω του λογιστικού ελέγχου που επιτύχαμε, ως ένα μέσο που θα διευκόλυνε την διαγραφή έστω ενός μέρους του, αλλά με όρους λαϊκούς κι όχι πιστωτών. Κι αυτό μάλιστα προς διάψευση αβασάνιστων προπετειών ότι ο λογιστικός έλεγχος θα νομιμοποιήσει μέρος του χρέους, κ.α.

Δοθέντων των παραπάνω (υποχώρηση κινήματος, κατοχυρωμένη καταστατικά και προγραμματικά, πλειοψηφική δεξιά στροφή ΣΥΡΙΖΑ, ελλιπής προετοιμασία Ρεύματος μπροστά στην αναμενόμενη κυβερνητική υποχώρηση και βεβαιότητα ρήξης) επιχειρώ μια απάντηση στην διαπίστωση του συγγραφέα «για το πολιτικά και ιστορικά τραγικό γεγονός ότι ο ελληνικός λαός δεν τίμησε με την ψήφο του αυτούς που τίμησαν μέχρι τέλους τη δική του ψήφο του και το δικό του “Όχι” στο δημοψήφισμα της 5ης/7/2015», με τις εξής τέσσερις εκτιμήσεις.

  1. Η πορεία που ακολούθησε ο ΣΥΡΙΖΑ κρίθηκε με την εκπαραθύρωση του Αλέκου Αλαβάνου το 2010. Όλοι αντιλαμβανόμαστε ακόμη και στην Αριστερά την σημασία των προσωπικών ανταγωνισμών, πορειών και φιλοδοξιών. Η εκδίωξή του ωστόσο από τον ΣΥΡΙΖΑ είχε κατά βάση πολιτικά κίνητρα. Μαζί με την θητεία Αλαβάνου τελείωσε και το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ, ως ενός μεταρρυθμιστικού αριστερού κόμματος, με τα δικά του πάντα λόγια. Στη συνέχεια η δεξιά πτέρυγα του κόμματος (Φλαμπουράρης, Σκουρλέτης, Φίλης, Τσακαλώτος, με προεξάρχοντα τον άνθρωπο – γέφυρα της αστικής τάξης με την Αριστερά, Γιάννη Δραγασάκη) καρπώθηκε την δυναμική του ΣΥΡΙΖΑ γιατί ήξερε ότι το μοναδικό «σημείο πώλησης» ενός αντι-δεξιού κόμματος είναι η αριστερή ρητορική. Μήπως λοιπόν τότε έκλεισε κι ο κύκλος τη αριστερής πτέρυγας του ΣΥΡΙΖΑ;
  2. Παρόλα αυτά, τα στελέχη του Αριστερού Ρεύματος μήπως θα ήταν καλύτερα αν αρνούνταν τα υπουργεία τον Ιανουάριο του 2015; Αν έμεναν εκτός της κυβέρνησης δε θα χρεώνονταν τον συμβιβασμό και την δημιουργία αυταπατών στον κόσμο της Αριστεράς, ενώ θα οργάνωναν την λαϊκή δράση και θα βάθαιναν την θεωρητική τεκμηρίωση, χωρίς να απολογούνται για τις δισημίες και τα αμφίπλευρα ανοίγματα της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ… Ο Κ. Μάρκου εύστοχα υπενθύμισε ότι ακόμη και ο Αν. Παπανδρέου στο λαό απευθύνθηκε τον Ιούλιο του 1965 για να ακυρώσει τα σχέδια συμβιβασμού του πατέρα του με το παλάτι…
  3. Παρόλα αυτά, μήπως οι υπουργοί του Αριστερού Ρεύματος έπρεπε να αποχωρήσουν στις 20 Φεβρουαρίου 2015, όταν ο Γιάνης Βαρουφάκης υπέγραψε, την επαίσχυντη συμφωνία παράτασης της δανειακής σύμβασης; Τότε ακριβώς τερματίστηκε η μεταβατική περίοδος και κρίθηκαν όλα για την κυβέρνηση Τσίπρα. Η υπογραφή του νέου μνημονίου ήταν έκτοτε θέμα χρόνου. Να θυμίσω ότι εντός του Φεβρουαρίου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είχε ανακαλέσει την κατ’ εξαίρεση δυνατότητα των ελληνικών τραπεζών να ανακτούν ρευστότητα έναντι ομολόγων, είχε παγώσει την αποπληρωμή των κερδών των ελληνικών ομολόγων κι άλλα πολλά. Οι προθέσεις είχαν γίνει γνωστές. Δεν διανύαμε μήνα του μέλιτος μεταξύ κυβέρνησης και πιστωτών που επέτρεπε αβρότητες. Προς τι η επίδειξη καλής θέλησης;

Ο συγγραφέας παραθέτει έναν σχετικό προβληματισμό γράφοντας (σελ. 74 και σελ. 289 ερώτηση υπ. αρ. 15) ότι αν έφευγαν από την κυβέρνηση, τότε θα κατηγορούνταν για υπονόμευση. Μα το παιχνίδι είχε ήδη κριθεί και χαθεί. Συνένοχους αναζητούσε ο Αλ. Τσίπρας… Γράφει επίσης ο Δημ. Στρατούλης ότι «η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου δεν θα κατανοούσε αυτή την στρατηγική». Έχει δίκιο αλλά γι’ αυτό ακριβώς έπρεπε να παραιτηθούν: Ο κόσμος της Αριστεράς δεν θα καταλάβαινε επειδή ακόμη δεν είχε αντιληφθεί τη συνέχεια κι έθρεφε αυταπάτες. Η παραίτησή τους θα διέλυε τις ψευδαισθήσεις και θα συνέβαλε στην αποκάλυψη της προδοσίας του ΣΥΡΙΖΑ, έγκαιρα μειώνοντας τις ζημιές! Ο εγκλωβισμός των συντρόφων του Αριστερού Ρεύματος στην λογική της συμμετοχής έφτασε στο αποκορύφωμά της με την παραμονή τους στην κυβέρνηση μέχρι την ανασχηματισμό στις 17/7 και στην Κοινοβουλευτική Ομάδα και στο κόμμα για ακόμη μεγαλύτερο διάστημα.

4. Το άδοξο τέλος της προσπάθειας έντιμων και συνεπών αγωνιστών να συνυπάρξουν έστω ως μειοψηφία σε ένα αστικό κόμμα όπως ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ έδειξε ότι ο στόχος της προσέγγισης μεγάλων ακροατηρίων ή εκλογής βουλευτών, ως ένα τίμιο μέσο διεύρυνσης της απήχησης, πολλές φορές μπορεί να αποδειχθεί ταφόπλακα της Αριστεράς. Να οδηγήσει σε στρατηγική ήττα ολόκληρη την Αριστερά όπως πολύ εύστοχα αναφέρει ο συγγραφέας στην σελ. 329. Και τούτο τις περισσότερες φορές συμβαίνει ανεξαρτήτως προθέσεων…

Υπαρξιακή απειλή για τον Λίβανο το ΔΝΤ, όργανο των ΗΠΑ και του Ισραήλ

Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Σε κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκεται η Χώρα των Κέδρων. Ο δρόμος δε που θα επιλέξει θα είναι χωρίς επιστροφή και θα κρίνει την πορεία της για τις επόμενες δεκαετίες. Ο λόγος γίνεται για την συμφωνία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ύψους 3 δισ. δολ. και χρονικής διάρκειας 4 σχεδόν ετών (για την ακρίβεια 46 μηνών) που συμφωνήθηκε τον Απρίλιο και αναμένεται να εγκριθεί από τη Βουλή για να τεθεί σε πλήρη κι επίσημη εφαρμογή.

Μέχρι στιγμής το πολιτικό σύστημα του Λιβάνου βρίσκεται σε αναμονή και εν μέσω διεργασιών που ακολούθησαν τις εκλογές της 15ης Μαΐου 2022. Ο κατακερματισμός του πολιτικού συστήματος που ανέδειξαν οι κάλπες επιτείνει την εικόνα της αμηχανίας εν όψει των κρίσιμων αποφάσεων που πρέπει αργά ή γρήγορα να ληφθούν, με έσχατο όριο τον Οκτώβριο όταν τελειώνει η θητεία του σημερινού προέδρου Μισέλ Αούν. Βάσει των αποτελεσμάτων των εκλογών, η Χεζμπολάχ και η συμμαχική της δύναμη Αμάλ διατήρησαν τις δυνάμεις τους στην Βουλή των 128 μελών. Απώλειες ωστόσο σημείωσαν οι χριστιανοί σύμμαχοι των δύο σιιτικών κομμάτων, με τα οποία συγκροτούσαν κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Από την άλλη, εκλογικά κέρδη σημείωσαν τόσο οι Λιβανικές Δυνάμεις του Σαμίρ Γκεαγκέα, πρωταγωνιστή του εμφυλίου την περίοδο 1975-1990 και υποστηριζόμενου από την Σαουδική Αραβία, όσο και νέα πολιτικά κόμματα που εξέφρασαν την δυσαρέσκεια των Λιβανέζων απέναντι στην οικονομική κρίση που διέρχεται η χώρα επί 4 συνεχή χρόνια και θεωρούνται επιρρεπή στις πιέσεις της Γαλλίας, της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΠΑ.

Η έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού που σημειώθηκε στις 4 Αυγούστου 2020, προκαλώντας τον θάνατο 200 ανθρώπων και ανυπολόγιστες υλικές ζημιές, επέτεινε την οικονομική κρίση, όπως φαίνεται από την κατάρρευση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του εθνικού νομίσματος του Λιβάνου το οποίο έχει υποτιμηθεί πάνω από 90% και τη συρρίκνωση των συναλλαγματικών διαθεσίμων της χώρας που από 30 δισ. δολ. το 2019 έχουν φτάσει τα 11 δισ. Το δε ΑΕΠ της χώρας από 55 δισ. το 2018, στις 31/12/2021 έφτασε τα 21 δισ. Ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης το 80% των Λιβανέζων ζει κάτω από το όριο φτώχειας, η μετανάστευση έχει φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ, το ηλεκτρικό ρεύμα είναι σε έλλειψη, όπως και το νερό, και οι ανατιμήσεις ακόμη και των πιο βασικών αγαθών εξανεμίζουν το λαϊκό εισόδημα.

Σε αυτό το ασταθές περιβάλλον το ΔΝΤ εμφανίστηκε, όπως πάντα, σαν από μηχανής θεός. Μόνο που ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες και δη στις περίφημες αιρεσιμότητες, τις προϋποθέσεις, που έχει θέσει ο μισητός οργανισμός για να ανοίξει τους κρουνούς των χρηματοδοτήσεων. Έχοντας πάψει ακόμη και να εκπλήσσει, το ΔΝΤ στον Λίβανο θέτει στο στόχαστρό του τον τραπεζικό τομέα, απαιτώντας μια βίαιη αναδιάρθρωσή του. Η παρέμβασή του στον τραπεζικό τομέα, όσο κι αν εμφανίζεται ως προσπάθεια εξυγίανσης και εξορθολογισμού, στο τέλος της ημέρας θα δώσει τα κλειδιά των τραπεζών στη διεθνή ολιγαρχία του χρήματος. Και μέσω των τραπεζών αργά ή γρήγορα θα από-λιβανοποιηθεί και η οικονομία της χώρας.

Ό,τι συνέβη και στην Ελλάδα που οι 17 σχετικά υγιείς προ κρίσης τράπεζες κατόπιν αδιαφανών και ύποπτων διαδικασιών συγχωνεύτηκαν σε 4 συστημικές τράπεζες που πέρασαν στα χέρια funds, παρά τα 45 δισ. ευρώ που έδωσε το ελληνικό δημόσιο δηλαδή οι φορολογούμενοι στο πλαίσιο 4 ανακεφαλαιοποιήσεων. Και παρόλα αυτά παραμένουν τράπεζες – ζόμπι με αβέβαιο μέλλον. Το μόνο σίγουρο είναι πώς οι τράπεζες συνεχίζουν να έχουν κλειστά τα θησαυροφυλάκια τους στις αιτήσεις νέων δανείων και η Ελλάδα παρά τις επανειλημμένες διασώσεις της, από το 2010 ως το 2018, διατηρεί ένα δημόσιο χρέος ρεκόρ στο ύψος του 190% του ΑΕΠ. Ασήμαντη λεπτομέρεια: πριν τη «διάσωσή» της η Ελλάδα είχε δημόσιο χρέος στο ύψος του 115% του ΑΕΠ…

Το σημαντικότερο είναι πώς η Ελλάδα είχε κι άλλες επιλογές από τον θανάσιμο εναγκαλισμό του Ταμείου. Όπως έχει και ο Λίβανος σήμερα. Το ΔΝΤ επιλέγηκε για πολιτικούς λόγους, ώστε να λειτουργήσει σαν μοχλός και δικαιολογία, για την επιβολή ολέθριων λύσεων από τα εργατικά και λαϊκά μέχρι τα κυριαρχικά δικαιώματα. Όπως θα συμβεί και στον Λίβανο, αν τελικά υποκύψει στον εκβιασμό και αποδεχθεί την συμφωνία, προς την οποία πιέζει ακόμη και η Αραβική Λίγκα που ποτέ άλλωστε δεν είδε με ενθουσιασμό τη γραμμή αντίστασης απέναντι στις ΗΠΑ και το Ισραήλ που επιβάλει η Χεζμπολάχ ως εξωτερική πολιτική του Λιβάνου.  

Στον Λίβανο ωστόσο τα διακυβεύματα είναι τεράστια. Η συμφωνία με το ΔΝΤ θα σημάνει την υποταγή της χώρας στους Αμερικανούς και το Ισραήλ και την συντριβή των δυνάμεων της αντίστασης, που επιμένουν για παράδειγμα στον σεβασμό των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων και των αποφάσεων του ΟΗΕ για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους. Το ΔΝΤ, με άλλα λόγια, θα καταφέρει να κάνει ό,τι έχουν αποτύχει μέχρι στιγμής να κάνουν το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία χρησιμοποιώντας στρατιωτικές επεμβάσεις, οικονομικές κυρώσεις, διπλωματικούς εκβιασμούς και άλλα υπόγεια μέσα.

Στην Ελλάδα η φιλοαμερικανική στροφή της χώρας μετά την επιβολή των μνημονίων πιστώνεται εξ ολοκλήρου στο ΔΝΤ. Η παρέμβαση του ΔΝΤ στα εσωτερικά της χώρας, χρησιμοποιώντας ακόμη και δωροδοκίες δημοσιογράφων, δεν οδήγησε μόνο στην μεγαλύτερη ύφεση που έχει σημειωθεί ποτέ ούτε μόνο στην μεγαλύτερη πτώση μισθών και ημερομισθίων, που ορίζονταν ως όροι για να εγκριθούν οι δόσεις. Η παρέμβαση του ΔΝΤ πριμοδότησε επίσης και εκείνα τα τμήματα της ελληνικής πολιτικής ελίτ που συνδέονταν με τον πιο υποτελή τρόπο με την Ουάσιγκτον και το Ισραήλ. Αντίθετα, άλλα τμήματα της πολιτικής ελίτ που διατηρούσαν μια σχετική ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ, διατηρώντας διαύλους με τη Ρωσία, περιθωριοποιήθηκαν.  

Στον Λίβανο ο εκβιασμός του ΔΝΤ (μεταρρυθμίσεις έναντι ρευστού) τίθεται σε μια συγκυρία που το Ισραήλ απειλεί ξανά τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας. Αυτή τη φορά στη θάλασσα. Στο στόχαστρο του εβραϊκού κράτους βρίσκεται το κοίτασμα Καρίς, που το Ισραήλ προσπαθεί να εκμεταλλευτεί εξ ολοκλήρου οικειοποιούμενο ακόμη και θαλάσσιες λωρίδες που ανήκουν στον Λίβανο. Όπως φαίνεται στον χάρτη, ΗΠΑ και Ισραήλ περιορίζουν τα δικαιώματα του Λιβάνου στην ευθεία που ορίζει το σημείο 23, ενώ ο στρατός του Λιβάνου ορίζει τα κυριαρχικά του δικαιώματα στο θαλάσσιο τεμάχιο που προσδιορίζεται από το σημείο 29. Έτσι, το Ισραήλ αφού κατά παράνομο τρόπο οικειοποιήθηκε τα κοιτάσματα της Γάζας που ανήκουν στην Παλαιστίνη, με τη Χαμάς να εξετάζει πλέον σοβαρά την ανάκτησή τους, τώρα επιχειρεί να πάρει υπό την κατοχή του και τα κοιτάσματα που ανήκουν στον Λίβανο.

Αρωγός του εβραϊκού κράτους στην επεκτατική του πολιτική είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι Βρυξέλλες προκειμένου να κλείσουν τα κενά που αφήνουν στην ενεργειακή τους κάλυψη οι αλόγιστες σε βαθμό αυτοκαταστροφής κυρώσεις κατά της Ρωσίας, κλείνουν τα μάτια τους και νομιμοποιούν με την σιωπή τους ένα νέο έγκλημα του Ισραήλ. Μοναδική αντίσταση μέχρι στιγμής το Ισραήλ έχει βρει από την Χεζμπολάχ. Μετά την απειλή της αντιστασιακής οργάνωσης εναντίον του σκάφους της Energean το οποίο πραγματοποιεί τις έρευνες, το Ισραήλ υποχρεώθηκε να το μετακινήσει για να βγει εκτός του βεληνεκούς των σιιτικών πυραύλων. Το σκάφος της Energean παρόλα αυτά έχει ανακοινώσει ότι το τρίτο τρίμηνο του έτους, από Ιούλιο δηλαδή μέχρι Σεπτέμβριο, θα ξεκινήσει τις δραστηριότητες του. Η εμπλοκή του σκάφους της Energean, είναι αναγκαίο να ειπωθεί, ότι εκθέτει την Ελλάδα, καθώς η εμπλοκή της σε ένα ακόμη επιθετικό σχέδιο του σιωνιστικού κράτους παρασύρει όλη την ΕΕ πίσω από τα εμπρηστικά και αποσταθεροποιητικά σχέδια του Ισραήλ.

Τούτων δοθέντων η συζητούμενη βοήθεια του ΔΝΤ θα αποδειχθεί δηλητηριασμένο φρούτο, όχημα πολλαπλών επεμβάσεων στην πολιτική ζωή του Λιβάνου και μέσο εκβιασμών. Το ΔΝΤ για παράδειγμα, όπως ήδη απαιτεί την ψήφιση ενός αντιλαϊκού προϋπολογισμού, ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων και μεταφορά των τραπεζικών ζημιών στους καταθέτες (bail-in) γιατί να μην θέσει ως όρο για την εκταμίευση μιας μελλοντικής δόσης την παραχώρηση εκ μέρους του Λιβάνου κυριαρχικών του δικαιωμάτων προς όφελος του Ισραήλ; Στην Ελλάδα εκβίαζε μια ολόκληρη κοινωνία κι ένα ολόκληρο πολιτικό σύστημα επί 9 ολόκληρα χρόνια απειλώντας κάθε φορά: «μειώσεις μισθών ή χρεοκοπία», «μειώσεις δημοσίων δαπανών ή χρεοκοπία», «ιδιωτικοποίηση και υποθήκευση όλης της δημόσιας περιουσίας ή χρεοκοπία», κ.λπ. Στον Λίβανο αν κάνουν το λάθος και δεχτούν την πρώτη δόση από τα 3 δισ. ευρώ οι εκβιασμοί θα λάβουν μορφή καταιγίδας και στο τέλος της ημέρας η χώρα θα παραδοθεί στο σιωνιστικό κράτος…

Αμφίβολο αναπτυξιακό άλμα, σίγουρη μισθολογική υποχώρηση

Ξεχείλιζε αισιοδοξία η τριμηνιαία έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών για την ελληνική οικονομία, με χαρακτηριστικότερο στοιχείο αισιοδοξίας την πρόβλεψη πώς ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ το 2021 θα κλείσει στο 9-9,5%, ενώ το τρέχον έτος στο 4-4,5%.

Tου Λεωνίδα Βατικιώτη

Υψηλότερα δηλαδή από τις προβλέψεις που περιέχονται στον κρατικό προϋπολογισμό που ψηφίσθηκε πρόσφατα, όπου περιλαμβανόταν πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ 6,9% το 2021, ενώ για το 2022 οι δύο προβλέψεις συμπίπτουν. Ωστόσο, αντίθετα με το κλίμα προσδοκιών που δημιουργείται, οι προβλέψεις του ΙΟΒΕ, ακόμη κι αν υλοποιηθούν, δεν προοιωνίζουν καμία βελτίωση της θέσης των εργαζομένων.

Υπάρχει όμως και κάτι χειρότερο: Οι καλύτερες των αναμενομένων εκτιμήσεις για τη χρονιά που έφυγε οφείλονται σχεδόν αποκλειστικά στον παχυδερμισμό που έδειξε η κυβέρνηση αρνούμενη να επιβάλλει ένα καθολικό λοκ ντάουν, καθώς πρότειναν ανεξάρτητοι επιστήμονες, όπως ο Γ. Παυλάκης. Η Αυστρία που ανακοίνωσε καθολικό λοκ ντάουν ανέκοψε μονομιάς την αυξητική τάση στους θανάτους. Η ΝΔ από την άλλη αρνήθηκε να κλείσει την οικονομική δραστηριότητα, όπως συνέβη την άνοιξη του 2020, για να μην καταβάλλει τις αποζημιώσεις που θα όφειλε σε εργαζόμενους και επαγγελματίες, μιας και ένα επίσημο λοκ ντάουν θα γεννούσε οικονομικές απαιτήσεις. Έτσι, η αγορά κινήθηκε σχεδόν κανονικά από το καλοκαίρι και μετά ακόμη και τις ημέρες των γιορτών, με αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση των καταναλωτικών δαπανών των νοικοκυριών (8% το τρίτο τρίμηνο του 2021) που ώθησε σε άνοδο και το ΑΕΠ. Οι επενδύσεις ταυτόχρονα υποχώρησαν κατά 5%, δείχνοντας ότι οι μακροχρόνιοι δείκτες υγείας της οικονομίας παραμένουν στην …εντατική χωρίς να γεννούν ελπίδες διατηρήσιμης μεγέθυνσης! Κατά συνέπεια, η άνοδος του ΑΕΠ κατά σημαντικό βαθμό προήλθε από την κυβερνητική γραμμή «αφήστε τους ανεμβολίαστους να πεθάνουν», όπως υλοποιήθηκε επάνω στο εξαντλημένο σύστημα υγείας και τις χιλιάδες κενές θέσεις εργασίας στα νοσοκομεία, που η κυβέρνηση επιμένει ακόμη και σήμερα να μην καλύπτει για να θησαυρίζουν οι ιδιώτες. Με άλλα λόγια, η πίσω όψη της ανόδου του ΑΕΠ είναι οι χιλιάδες νεκροί του κορονοϊού. Ποιος άλλος επομένως μπορεί να θριαμβολογεί για την άνοδο του ΑΕΠ, πέραν του ερευνητικού ιδρύματος των μεγάλων επιχειρήσεων;

Το 2021, παρά την αδιαμφισβήτητη αύξηση του ΑΕΠ, ήταν έτος επιδείνωσης της θέσης των εργαζομένων όπως φαίνεται από την εξέλιξη του εισοδήματος εξαρτημένης εργασίας το πρώτο ενιάμηνο του 2021. Συγκεκριμένα, από 48,7 δισ. ευρώ το 2019 μειώθηκε σε 47,5 δισ. το 2020 (μείωση κατά 2,5%) και σε 47,4 δισ. ευρώ το 2021 (ετήσια μείωση κατά 0,3% και στην διετία 2,7%). Αν συνυπολογίσουμε ότι την ίδια περίοδο η απασχόληση αυξήθηκε, συμπεραίνουμε ότι κάθε έτος που πέρασε από το 2019 ως το 2020 ο μέσος εργαζόμενος κι η μέση εργαζόμενη έλαβαν έναν μικρότερο μισθό ή μεροκάματο! Δηλαδή η θέση τους επιδεινώθηκε!

Δοθείσης της μείωσης των αμοιβών της εξαρτημένης εργασίας αποδεικνύεται πόσο παραπλανητικοί ήταν οι διθύραμβοι για την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος το πρώτο ενιάμηνο του 2021, που άφηναν να εννοηθεί ότι αυξήθηκε το εισόδημα όλων μας, όπως και οι μεγαλοστομίες για κάλυψη των απωλειών της πανδημίας. Ισχυρισμοί που επανέλαβε ακόμη και το ΙΟΒΕ. Οι απώλειες που καλύφθηκαν αφορούσαν τα κέρδη των επιχειρήσεων  κι όχι μάλιστα όλων. Οι απώλειες της εξαρτημένης εργασίας από την άλλη έγιναν ακόμη μεγαλύτερες!

Το 2021 εξελίχθηκε πολύ χειρότερα απ’ όσο υπονοούν ακόμη κι οι επίσημοι δείκτες αν λάβουμε επίσης υπ’ όψη μας τον πληθωρισμό. Ακόμη και τον Ιανουάριο συνεχίστηκε για ένατο συνεχή μήνα η αύξηση των τιμών φτάνοντας το 5,5% (από 5,1% τον Δεκέμβριο και 4,8% τον Νοέμβριο), που είναι η μεγαλύτερη αύξηση η οποία καταγράφτηκε σε όλη την Ευρώπη.

Η πορεία των τιμών το επόμενο τρίμηνο θα είναι τραγική γιατί τώρα θα περάσουν στις τιμές λιανικής οι αυξήσεις του ρεύματος που καταγράφτηκαν στην χονδρεμπορική το φθινόπωρο, όταν η Ελλάδα επανειλημμένως πετύχαινε τις ακριβότερες τιμές ρεύματος σε όλη την Ευρώπη. Οι επιδοτήσεις που ανακοίνωσε η κυβέρνηση δεν καλύπτουν ούτε το 50% των αυξήσεων. Το υπόλοιπο θα καταβληθεί από τις τσέπες των εργαζομένων, των συνταξιούχων και των ανέργων. Ήδη οι τιμές λιανικής της βενζίνης είναι θέμα ημερών ή εβδομάδων να φτάσουν τα 2 ευρώ. Αυτή η αύξηση θα προκαλέσει απανωτά κύματα ανατιμήσεων στο εμπόριο!

Το ρεκόρ της Ελλάδας ωστόσο είναι διπλό. Δεν αφορά μόνο τις τιμές που αυξάνονται λόγω της ενέργειας και της κερδοσκοπίας των σούπερ μάρκετ αλλά και την ανεργία. Η Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 2021 κατέγραψε το δεύτερο χειρότερο ρεκόρ στην ανεργία πανευρωπαϊκά, με ένα ποσοστό της τάξης του 12,7%, ενώ το «χρυσό» το κράταγε η Ισπανία με διαφορά στήθους ομολογουμένως: 13% επί του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Οι αυξήσεις των τιμών και η ανεργία επιβεβαιώνουν για μια ακόμη φορά (πέραν όσων δείχνει το κονδύλι των αμοιβών εργασίας) ότι η ανάπτυξη του 2021 είτε 6,9% είτε 9% πέρασε από τους εργαζόμενους και δεν τους άγγιξε… Η θέση τους επιδεινώθηκε!

Ποσοστό ανεργίας στην Ευρώπη

Οι προοπτικές για το τρέχον έτος, ωστόσο, κάθε άλλο παρά ανέφελες είναι και οι πηγές αβεβαιότητας δεν αφορούν μόνο την πορεία του πληθωρισμού και την εξέλιξη της πανδημίας, όπως αναγνωρίζει το ΙΟΒΕ. Αφορούν επίσης και τα πολυαναμενόμενα κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, στα οποία στηρίζονται κατά μεγάλο μέρος οι προοπτικές ανάκαμψης του τρέχοντος και των επόμενων ετών, μέχρι συγκεκριμένα το 2026. Το δημοσίευμα του Euractive.gr, που λειτούργησε σαν ηλεκτροσόκ στην Αθήνα, για την απροθυμία των Βρυξελλών να εγκρίνουν την εκταμίευση της πρώτης δόσης των κονδυλίων επειδή θα καταλήξουν στις τσέπες μιας κλειστής λέσχης ολιγαρχών, πρόωρες εκλογές και διορισμό κυβέρνησης τεχνοκρατών μπορεί να αποδοκιμάστηκε επισήμως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ωστόσο η έγκριση και εκταμίευση της πρώτης δόσης αργεί χαρακτηριστικά. Παρότι μάλιστα το ελληνικό σχέδιο ήταν από τα πρώτα που κατατέθηκαν, ενώ οι αλλεπάλληλες διορθώσεις που απαιτήθηκαν ενισχύουν την βεβαιότητα ότι η φήμη που έχουν αποκτήσει οι ολιγάρχες των Αθηνών έχει φτάσει μέχρι τις Βρυξέλλες. Μαζί και οι διαμαρτυρίες των χαμένων, που αρνήθηκαν να μείνουν με σταυρωμένα χέρια. Επιπροσθέτως, το δύσκολο έργο της δημοσιονομικής προσαρμογής, που απαιτεί ακόμη πιο αντιλαϊκά μέτρα (πχ περικοπές κοινωνικών δαπανών) απ’ όσα ήδη εφαρμόζει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, από κοινού με την αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να διεκδικήσει μια αξιοπρεπή θέση στις επόμενες εκλογές – παρά την φθορά της ΝΔ, πιθανά να μην κάνουν εχθρικό ούτε καν αδιάφορο το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης μπροστά στο ενδεχόμενο σχηματισμού κυβέρνησης τεχνοκρατών που ως επικεφαλής θα έχει έλληνα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ο οποίος διατηρεί καλές σχέσεις με τον ΣΥΡΙΖΑ. Έναν τεχνοκράτη, με «ανθρώπινο πρόσωπο»…

Ακόμη κι έτσι, τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κακώς αντιμετωπίζονται μονοσήμαντα σαν μάννα εξ ουρανού. Τα κονδύλια του Ταμείου είναι δίκοπο μαχαίρι, γιατί από την μια θα προσφέρουν ρευστότητα στους ολιγάρχες που θα μετατραπεί σε επενδύσεις από την άλλη όμως θα αυξήσουν το δημόσιο χρέος. Από τα 30,5 δισ. ευρώ, τα 17,8 δισ. είναι επιχορηγήσεις που θα καρπωθούν οι ολιγάρχες και τα υπόλοιπα 12,7 δισ. είναι δάνεια που κατά την …παράδοση θα επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος και θα κληθούμε να αποπληρώσουμε όλοι εμείς. Είναι ένας επιμερισμός οφέλους και βαρών που μόνο πρωτοτυπία δεν παρουσιάζει… Το δημόσιο χρέος όμως, φτάνοντας τα 350 δισ. ευρώ στο τέλος του 2021 ή 197% του ΑΕΠ, βάσει του προϋπολογισμού, έχει πάψει προ πολλού να κινείται σε επίπεδα που επιτρέπουν περαιτέρω αυξήσεις. Τούτου δοθέντος το Ταμείο Ανάκαμψης ενδέχεται, σε ένα περιβάλλον επίσπευσης της ανόδου του των επιτοκίων λόγω αύξησης του πληθωρισμού, να αποτελέσει τη σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι του εξελισσόμενου, αν και σιωπηρού, δημοσιονομικού εκτροχιασμού…

Οι μέχρι στιγμής ενδείξεις μόνο ανησυχία δημιουργούν. Όπως για παράδειγμα η άνοδος των επιτοκίων στα ελληνικά ομόλογα, που έχουν σχεδόν διπλασιαστεί σε ένα χρόνο, παρότι στην τελευταία της συνεδρίαση η ΕΚΤ άφησε άθικτα τα επιτόκια, υπό την προσμονή ότι οι πληθωριστικές πιέσεις θα υποχωρήσουν. Αν αύξανε τα επιτόκια η ΕΚΤ, όπως έκανε πρόσφατα η αμερικανική και η αγγλική κεντρική τράπεζα, που θα έφταναν οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων;

Επιτόκιο ελληνικού δεκαετούς ομολόγου

Από την έκθεση του ΙΟΒΕ δεν λείπουν και οι γνωστές υπερφίαλες προβλέψεις που ως μοναδική αξία χρήσης έχουν να χειροκροτούν αντιλαϊκές πολιτικές των κυβερνήσεων. Ποιος ξεχνάει για παράδειγμα τις προβλέψεις του ΙΟΒΕ επί Μνημονίων για την άνοδο του ελληνικού ΑΕΠ κατά 4% από την απελευθέρωση των …οδικών μεταφορών; Τώρα, σε μια προβολή αντίστοιχου βάθους, προβλέπει ένα νέο κύμα εγχώριων επενδύσεων που θα τονώσουν τη ζήτηση και θα αυξήσουν την παραγωγικότητα μέσω του σχηματισμού πάγιου κεφαλαίου. Ως αποτέλεσμα το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 9,5% και η απασχόληση έως 0,53% μέχρι το 2070! Προσέξτε ακρίβεια: προβλέπουν την εξέλιξη της απασχόλησης σε επίπεδο δεύτερου δεκαδικού μετά από 48 χρόνια. Το «όχημα» που θα επιτύχει αυτό το …θαύμα είναι το νέο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης που αναμένεται να έχει έσοδα έως 1,25% του ΑΕΠ ετησίως. Και μέρος αυτών των εσόδων αναμένεται να γίνει επενδύσεις.

Ακόμη κι αυτήν την πρόβλεψη θα μπορούσαμε να την λάβουμε σοβαρά αν σήμερα η επενδυτική άπνοια οφειλόταν στην έλλειψη κεφαλαίων. Ωστόσο για τις μεγάλες επιχειρήσεις κεφάλαια υπάρχουν και περισσεύουν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπως και τζάμπα χρήμα από επιδοτήσεις. Επενδύσεις δεν γίνονται λόγω της ευρύτερης οικονομικής αβεβαιότητας! Το καινούργιο που θα φέρει το ιδιωτικό Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης θα είναι πολλά εκατομμύρια στα αρπακτικά του έξυπνου χρήματος που θα έχουν να παίζουν στις κάθε λογής αγορές: μετοχών, νομισμάτων, ομολόγων, εμπορευμάτων, κ.λπ., κ.λπ. Μόνο που ανέκαθεν αυτές οι αρπαχτές μείωναν, δεν αύξαναν την απασχόληση…

Γερμανική απειλή για τα ελληνικά ομόλογα – σκουπίδια

Οι νόμοι και οι αποφάσεις υπάρχουν για να παραβιάζονται ή τουλάχιστον για να χρησιμοποιούνται επιλεκτικά.

Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Μάρτυρας η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και αφορμή η απόφασή της στις 16 Δεκεμβρίου για τα ελληνικά ομόλογα, που κάθε άλλο παρά αναμενόμενη ήταν. Η θετική στάση της Φρανκφούρτης απέναντι στην Ελλάδα από την έναρξη της πανδημίας που επέτρεψε την αγορά τίτλων αξίας 32 δισ. ευρώ, παρότι τα ελληνικά ομόλογα εντάσσονται στην επενδυτική κατηγορία των σκουπιδιών (junk), είχε τεράστια σημασία γιατί έκρινε την πορεία των επιτοκίων των ελληνικών ομολόγων στην δευτερογενή αγορά και την ικανότητα της Ελλάδας να αναχρηματοδοτεί το χρέος της, που βρίσκεται σε επίπεδα ρεκόρ: 350 δισ. ευρώ ή 197% του ΑΕΠ το 2021 βάσει όσων αναφέρει ο προϋπολογισμός του 2022 (και 210% τον Απρίλιο του 2021). Είναι η τρίτη χειρότερη επίδοση παγκοσμίως μετά την Ιαπωνία και το Σουδάν!

Η αγορά των ομολόγων από την ΕΚΤ την προηγούμενη περίοδο εξασφάλισε έτσι τόσο τη ρευστότητα, όσο και την καθήλωση των ονομαστικών επιτοκίων, σε μια περίοδο που απαιτήθηκαν πακτωλοί ρευστού για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων ενίσχυσης κατά της πανδημίας και δημοσιονομικής επέκτασης. Η δυνατότητα αυτή υλοποιήθηκε ωστόσο κατ’ εξαίρεση, δεδομένης της απόφασης της ΕΚΤ να αποκλείει από τα προγράμματα αγοράς ομολόγων όσα δεν εντάσσονται σε επενδυτική βαθμίδα, ανήκουν δηλαδή στην κατηγορία των σκουπιδιών, όπως τα ελληνικά. Επομένως, τυχόν επιστροφή στο προγενέστερο καθεστώς επιλεξιμότητας δυσχεραίνει σημαντικά τις άμεσες προοπτικές της ελληνικής οικονομίας.

Το ευρύτερο περιβάλλον που επέβαλλε στην ΕΚΤ την επανεξέταση και αναθεώρηση της πολιτικής της, σηματοδοτώντας το τέλος του προγράμματος αγοράς ομολόγων PEPP (Pandemic Emergency Purchase Program), σχετίζεται με την άνοδο του πληθωρισμού. Μέχρι στιγμής οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες του κόσμου έχουν οδηγηθεί σε αναθεώρηση των προγραμμάτων πιστωτικής χαλάρωσης, μέσω της αγοράς κρατικών ομολόγων ακόμη και ομολόγων ιδιωτικών εταιρειών. Ενδεικτικά, η αμερικανική κεντρική τράπεζα με απόφαση της στις 16 Δεκεμβρίου ανακοίνωσε την επιτάχυνση της μείωσης αγορών ομολόγων, με στόχο το πρόγραμμα αγορών να λήξει στις αρχές κι όχι στα μέσα του 2022 και στη συνέχεια να προχωρήσει σε τρεις(!) αυξήσεις επιτοκίων. Αυξήσεις επιτοκίων προανήγγειλε ακόμη για το 2023 και για το 2024, με στόχο στο τέλος του 2024 να φτάσουν τα επιτόκια του δολαρίου στο 2,1%. Άνοδο των επιτοκίων έχουν ανακοινώσει οι κεντρικές τράπεζες της Νορβηγίας, της Τσεχίας, τη Βραζιλίας κ.α., ενώ δεν λείπουν κι εκείνες που κρατούν στάση αναμονής όπως της Αγγλίας και της Ιαπωνίας, μέχρι στιγμής τουλάχιστον.

Ακόμη ωστόσο και οι κεντρικές τράπεζες που διατήρησαν αμετάβλητα τα επιτόκια τους το έπραξαν για να μην πλήξουν τους ρυθμούς μεγέθυνσης της οικονομίας. Ξέρουν ότι τα κεφάλαια που απελευθέρωσαν ποικιλοτρόπως από την άνοιξη του 2020 (αν όχι απ’ όταν ξεκίνησε η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008) μπορεί να μην έφεραν την πολυπόθητη ανάπτυξη, το κλείσιμο της στρόφιγγας όμως μπορεί να εξελιχθεί στη χαριστική βολή που θα φέρει την στασιμότητα. Ενώ την ίδια ώρα, ο πληθωρισμός θα παραμένει στο ύψος του υποκινούμενος κυρίως από τη διάρρηξη των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας και ανεφοδιασμού, τις αυξήσεις στα ενεργειακά αγαθά και την προσπάθεια του κεφαλαίου (κυρίως του εφοπλιστικού) να καλύψει τις ζημιές που κατέγραψε το 2020. Με άλλα λόγια, για τον κίνδυνο του πληθωρισμού δεν ανησυχούν, ούτε αμφιβάλλουν. Ανησυχούν μόνο για τις παρενέργειες της ανόδου των επιτοκίων.

Η συγκεκριμένη διαπίστωση έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί σχετίζεται με το αιτιολογικό στο οποίο στηρίχθηκε η ΕΚΤ για τη στάση της από δω και πέρα. Η απόφασή της για μια «ήπια προσγείωση», με μείωση των αγορών ομολόγων και διακοπή του προγράμματος τον Μάρτιο κι όχι με άνοδο των επιτοκίων, δικαιολογήθηκε στη βάση προβλέψεων για τον πληθωρισμό. Αυτές οι προβλέψεις ωστόσο αμφισβητήθηκαν! Ρεπορτάζ του Reuters έριξε φως στα παρασκήνια της συνεδρίασης της ΕΚΤ αναδεικνύοντας ότι υπήρξαν τέσσερις κεντρικοί τραπεζίτες που δεν συναίνεσαν στην πρόταση της Κριστίν Λαγκάρντ. Τρεις εξ αυτών, της Γερμανίας, της Αυστρίας και του Λουξεμβούργου, καταψήφισαν, ενώ ο Βέλγος που στερείται δικαιώματος ψήφου, απλώς εξέφρασε τη διαφωνία του. Οι τέσσερις αντέτειναν ότι οι προβλέψεις του επικεφαλής οικονομολόγου της ΕΚΤ, για επιστροφή του πληθωρισμού στο 1,9% στο τέταρτο τρίμηνο του 2022,  είναι αυθαίρετες και θα διαψευστούν. Μάρτυρας η άνοδος του στο 4,9% το Νοέμβριο, που αποτελεί επίπεδο ρεκόρ για την ευρωζώνη. Στην ίδια κατεύθυνση συγκλίνει επίσης και η εξωφρενική, πάνω από κάθε πρόβλεψη, πορεία των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας στην χονδρεμπορική που στις 22 Δεκεμβρίου ξεπέρασαν τα 400 ευρώ στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, λόγω της υψηλής συμμετοχής του φυσικού αερίου στο ενεργειακό τους μίγμα. Και λόγω επίσης της φαιδρότητας του ευρωπαϊκού ενεργειακού σχεδιασμού, που έχει εξελιχθεί στο μεγαλύτερο τεκμήριο προχειρότητας και απρονοησίας των μανδαρίνων της ΕΕ, που κλεισμένοι και καλοζωισμένοι στους γυάλινους πύργους τους δεν μπορούν να καταλάβουν τι σημαίνει ο διπλασιασμός κι ο τριπλασιασμός της τιμής του ηλεκτρικού για μια εργατική οικογένεια. Ούτε καν για μια επιχείρηση· κι εδώ βρίσκεται η ανικανότητα τους. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα…

Η απόφαση ωστόσο της ΕΚΤ, που υπονομεύθηκε ακόμη παραπέρα μετά τη συνεδρίαση με την προσθήκη επιπλέον κεντρικών τραπεζιτών (από την Λιθουανία και την Πορτογαλία) στη χορεία των θρηνούντων για την άνοδο του πληθωρισμού και την ακύρωση των προβλέψεων του θεματοφύλακα του ευρώ, δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Η ίδια η διατύπωσή της μάλιστα επιτρέπει την επανεξέταση και αναθεώρησή της επί το δυσμενέστερο, αν για παράδειγμα η Γερμανία αποφασίσει να κάνει κι εντός της ευρωζώνης την επίδειξη δύναμης που κάνει εκτός, προς τη Ρωσία. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι προοπτικές για την Ελλάδα μόνο ευχάριστες δεν είναι.

Επίσης, δεν περνάει απαρατήρητο πώς παρότι η απόφαση της ΕΚΤ ήταν η καλύτερη δυνατή για την Ελλάδα, οι αγορές δεν ένιωσαν καμμιά ασφάλεια. Μάρτυρας οι αποδόσεις του δεκαετούς ελληνικού ομολόγου που συνεχίζουν να αυξάνονται σταθερά από τον Αύγουστο, όταν ξεκίνησαν οι κεντρικές τράπεζες να στέλνουν σημάδια μεταστροφής της νομισματικής πολιτικής. Πιθανότατα, αν η Κριστίν Λαγκάρντ δεν προχωρούσε και σε αυτή τη δήλωση υποστήριξης που έκανε, η απόδοση να είχε ήδη φτάσει στο 3% ή 4%, εκεί δηλαδή που βρισκόταν το 2019 ή στο 7% που ήταν το 2017. Αυτό όμως που δεν δικαιολογείται είναι το κλίμα εφησυχασμού που εκπέμπει η κυβέρνηση, σαν να μην έχει δει την σταθερή ανοδική πορεία των αποδόσεων που -εννοείται- δεν πρόκειται να ανακοπεί. Ενώ, αν τύχει και κάποια αρνητική εξέλιξη, τότε οι αποδόσεις του θα ξεφύγουν, θέτοντας σε κίνδυνο το πρόγραμμα εξόδου στις αγορές…

Σε κάθε περίπτωση ωστόσο αποκαλύπτεται ότι ακόμη κι εντός της Ευρωζώνης, οι περίφημοι σιδερένιοι κανόνες λειτουργίας, που υποτίθεται δημιουργήθηκαν για να αποκλείουν κάθε διακριτική εφαρμογή, ελαστικοποιούνται σε βαθμό ακυρώσεως όταν πρέπει να εξυπηρετηθεί μια φιλική, δεξιά κυβέρνηση όπως της ΝΔ στην Ελλάδα, που αναντίρρητα και ασμένως σπεύδει να εφαρμόζει την πιο αντιλαϊκή πολιτική: από την αποστολή στρατού στο Σαχέλ μέχρι την υλοποίηση ενός προγράμματος πράσινης μετάβασης καθ’ υπόδειξη των γερμανικών μονοπωλίων, που είναι σε βάρος και των εργαζόμενων και του περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα, η αλα καρτ εφαρμογή των κανόνων της ευρωζώνης δείχνει σε όποιο κόμμα είναι στη σειρά να γίνει χαλίφης στη θέση του …χαλίφη ότι όλα επιτρέπονται αρκεί να γίνουν οι δέουσες υποχωρήσεις και οι αναγκαίοι συμβιβασμοί…

Σε διαφορετική περίπτωση τη θέση των υψηλών προσδοκιών, που επιτρέπουν στο ελληνικό υπουργείο Οικονομικών να κάνει το 2022 αγώνα δρόμου ώστε όταν θα λήξει οριστικά ακόμη και το πρόγραμμα επανατοποθέτησης, να έχει εισέλθει στην επενδυτική βαθμίδα, θα διαδεχθεί η σκληρή πραγματικότητα. Αυτή που κρύβεται συστηματικά από τα εγχώρια ΜΜΕ (για να μην θιγεί το κύρος της κυβέρνησης Μητσοτάκη) και θέλει τα ελληνικά ομόλογα από το 2009 μέχρι και σήμερα να είναι επιλέξιμα μόνο για κερδοσκόπους, όπως δηλώνει η αξιολόγησή τους, από τους τρεις μεγαλύτερους οίκους αξιολόγησης. Και να βρίσκονται στην ίδια επενδυτική βαθμίδα με τα ομόλογα από τις Μπαχάμες, τη Σενεγάλη και την εξωτική Αρούμπα της Καραϊβικής…

Αρέσει σε %d bloggers: