Δικαίως η καινούργια ταινία του ιρανού σκηνοθέτη Ασγκάρ Φαραντί, με τίτλο Ένας ήρωας, απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο του Φεστιβάλ Καννών. Στο κέντρο του σεναρίου βρίσκεται ο Ραχίμ· ένας μικροεπαγγελματίας που κολυμπάει στα χρέη, καταδικάζεται σε φυλακή και παλεύει να ανταπεξέλθει στις οικονομικές και κοινωνικές υποχρεώσεις του και να ισορροπήσει στις ηθικές και συναισθηματικές δεσμεύσεις του. Ο Ραχίμ είναι ένας τυπικός Ιρανός που δεν θέλει να εξαπατήσει τους οικείους του, αλλά πασχίζει να επιβιώσει δίνοντας μαθήματα αξιοπρέπειας.
Ο Ραχίμ είναι το Ιράν! Το Ιράν των τελευταίων χρόνων που πασχίζει να επιβιώσει και να ξεπεράσει τα τεράστια, καθηλωτικά εμπόδια των οικονομικών κυρώσεων που παράνομα έχουν επιβάλλει οι ΗΠΑ και οι υποτελείς τους χώρες: ΕΕ και αγγλοφωνία (Αγγλία, Καναδάς και Αυστραλία). Τις πολυεπίπεδες συνέπειες των οικονομικών κυρώσεων έφερε στο φως έκθεση ειδικής απεσταλμένης του ΟΗΕ, της καθηγήτριας Διεθνούς Δικαίου Αλίνα Ντουχάν, που έχει ένα αξιοθαύμαστο επιστημονικό βιογραφικό.
Η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ που έμεινε στην Ισλαμική Δημοκρατία 12 ημέρες και πραγματοποίησε περισσότερες από 50 επαφές για να γράψει την έκθεσή της διατύπωσε το συμπέρασμα ότι οι κυρώσεις «έχουν ένα σοβαρό αρνητικό αποτέλεσμα στην οικονομία της χώρας, που οδηγεί σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανθρωπιστικών προκλήσεων οι οποίες οξύνθηκαν από την πανδημία του Covid-19». Η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ συστήνει την άρση των κυρώσεων, επικαλούμενη τις επιπτώσεις τους ακόμη και στο δικαίωμα στην ζωή!
Στην έκθεσή της η καθηγήτρια διεθνούς δικαίου δεν αναφέρεται μόνο στις κυρώσεις που έχουν επίσημα επιβληθεί και ανακοινωθεί. Αναφέρεται επίσης και στις δευτερογενείς κυρώσεις κι εκείνες που επιβάλλονται λόγω του υπερβάλλοντος …ζήλου που δείχνουν διάφορες κυβερνήσεις και εταιρείες ανά τον κόσμο. Στην τελευταία περίπτωση εντάσσεται προφανώς η Ελλάδα με την κατ’ εντολή των Αμερικανών επιχείρηση κατάσχεσης του ιρανικού πετρελαίου στο δεξαμενόπλοιο Λάνα που έπλεε ανοιχτά της Εύβοιας τον Απρίλιο του 2022. Η ελληνική επιχείρηση ξεκίνησε ως ένα ρεσιτάλ ακραία επικίνδυνων για το είδος του φορτίου αυτοσχεδιασμών και παροιμιώδους έλλειψης προετοιμασίας και εξελίχθηκε σε διπλωματικό φιάσκο που κατέστησε διεθνώς εκτεθειμένη και υπόλογη την ελληνική διπλωματία για ασυγχώρητη άγνοια και ζήλο …άμπαλου νεοφώτιστου, περιορισμένου καταλογισμού…
Οι μονομερείς κυρώσεις σε βάρος του Ιράν από τις ΗΠΑ και τους ακόλουθούς τους, που πλήττουν ιδιαίτερα τον ενεργειακό τομέα, συνδέονται στενά με έντονα αρνητικές μακροοικονομικές επιπτώσεις στη χώρα, παρατηρεί η εισηγήτρια του ΟΗΕ, δεδομένης της υψηλής συμμετοχής των ενεργειακών εσόδων στο σύνολο των δημόσιων εσόδων. Το Ιράν είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος παραγωγός αργού πετρελαίου και ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου.
Από το 2010 ως το 2015 που υπογράφτηκε η συμφωνία για τα πυρηνικά του μεταξύ Κίνας, Γαλλίας, Ρωσίας, Αγγλίας, ΗΠΑ και Γερμανίας το Ιράν εξήγαγε ημερησίως 1,4 εκ. βαρέλια αργού πετρελαίου. Με την υπογραφή της συμφωνίας και την άρση των κυρώσεων, από τον Μάιο του 2016 ως τον Μάιο του 2018, οι εξαγωγές έφτασαν τα 2,5 εκ. βαρέλια. Με την αποχώρηση των Αμερικανών από την συμφωνία, επί Τραμπ, και την επανεισαγωγή των κυρώσεων από τις ΗΠΑ οι ιρανικές εξαγωγές μειώθηκαν τον Ιούλιο του 2020, ενδεικτικά, σε 500.000 βαρέλια ημερησίως. Μεταξύ 2019 και 2021 οι ετήσιες απώλειες από την πτώση των εξαγωγών πετρελαίου εκτιμώνται σε 56 δισ. δολ. ετησίως. Τα ετήσια έσοδα σε ξένο συνάλλαγμα πριν τις κυρώσεις από το 2005 ως το 2011 ανέρχονταν σε 66 δισ. δολ. Την περίοδο 2019 – 2021, μετά δηλαδή τις αμερικανικές κυρώσεις, έπεσαν στα 25 δισ. δολ.
Οι αμερικανικές κυρώσεις λοιπόν είναι η αιτία των οικονομικών δεινών στο Ιράν, όλα τα υπόλοιπα έπονται. Ας δούμε τι…
Στην οικονομία, το ΑΕΠ ετησίως αυξανόταν κατά 4,6% σε μέσο όρο από το 2000 ως το 2010, αλλά από το 2011 ως το 2015 μειωνόταν λόγω των μονομερών κυρώσεων κατά 1,7%. Το 2016 και το 2017 όταν εγκαταλείπονταν σταδιακά οι κυρώσεις το ΑΕΠ αυξανόταν κατά 13,6% (επίπεδο ρεκόρ) και 3,7% αντίστοιχα. Το 2018 και 2019 όταν οι ΗΠΑ επανάφεραν τις κυρώσεις η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 6% και 6,8%. Σημαντική πτώση σημείωσαν και οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις. Από το 2017 ως το 2018 οι επενδυτικές συμφωνίες μειώθηκαν από 72 σε 20, ενώ η αξία τους από 4,4 δισ. δολ. σε μόλις 154 εκ. δολ. Η πορεία του πληθωρισμού και της συναλλαγματικής ισοτιμίας του εθνικού τους νομίσματος υπήρξε ανάλογη. Ο δείκτης τιμών από 23,8% μεταξύ 2011 και 2015, έπεσε σε 7,2% και 8% το 2016 και 2017 για να αυξηθεί το 2019 στο 39,9%, ενώ οι τιμές των τροφίμων διπλασιάστηκαν. Δε χρειάζονται ιδιαίτερες γνώσεις οικονομικών για να γίνει αντιληπτό ότι η κυβέρνηση του Ιράν αύξησε την ποσότητα του χρήματος πολύ πέραν των εσόδων της, για να καλύψει τις ανάγκες της κοινωνικής πολιτικής και φυσικά της άμυνάς της.
Έτσι, όσοι κι όσες επισκέπτονται την υπέροχη αυτή χώρα οφείλουν να εξοικειωθούν με τη χρήση δύο νομισμάτων που κυκλοφορούν παράλληλα: του ριάλ που έχει μια ισοτιμία εξευτελιστική (περίπου 300.000 ριάλ ανά ευρώ κατά την επίσκεψή μας) και του τουμάν από το οποίο έλειπαν τα 4 μηδενικά του ριάλ, έχοντας έτσι μια πιο λογική και κυρίως λειτουργική ισοτιμία.
Ως αποτέλεσμα των αυξήσεων στις τιμές τα νοικοκυριά ειδικά στις αστικές περιοχές έχουν υποστεί μια σοβαρή επιδείνωση του επιπέδου ζωής τους. Το συνολικό κόστος αυξήθηκε κατά 64% από το 2017 ως το 2019 οδηγώντας σε διατροφικές αλλαγές και μικρότερη κατανάλωση τροφίμων. Η διατροφική ανασφάλεια ειδικά σε ορισμένες περιοχές πλήττει το 60%, σύμφωνα με την ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ.
Σοβαρότατες ελλείψεις έχουν προκαλέσει οι κυρώσεις και στις υποδομές. Η ανάγκη του Ιράν για επενδύσεις σε υποδομές, που δεν αφορούν μόνο την ενεργειακή βιομηχανία ή την επεξεργασία του νερού, ξεπερνάει τις ανάγκες των περισσότερων χωρών του κόσμου επειδή είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε φυσικές καταστροφές. Το 2021 το Ιράν αντιμετώπισε 39 σοβαρούς σεισμούς. Μόνο τα τελευταία 30 χρόνια έχουν πεθάνει περισσότεροι από 80.000 άνθρωποι από σεισμούς, πλημμύρες, ξηρασίες και ακραία υψηλές θερμοκρασίες. Παρόλα αυτά ελικόπτερα έρευνας και διάσωσης ακόμη και ελικόπτερα – ασθενοφόρα είναι σχεδόν αδύνατο να εξαχθούν στη χώρα με το αμερικανικό σκεπτικό ότι η Τεχεράνη θα μπορούσε να τα χρησιμοποιήσει για να επιταχύνει το πυρηνικό της πρόγραμμα. Οι ΗΠΑ χαρακτηρίζουν ως «διπλής χρήσης», δηλαδή κατάλληλο τόσο για ειρηνικούς όσο και για πολεμικούς σκοπούς, κρίσιμο υλικό υψηλής τεχνολογίας, ακόμη και λογισμικό που είναι απαραίτητο για την πολιτική αεροπορία, ώστε να αποτρέψουν την εξαγωγή του.
Το Ιράν παρόλα αυτά καταφέρνει και προσπερνάει πολλές από τις επιπτώσεις των κυρώσεων εξ αιτίας της σοβαρής εγχώριας παραγωγής. Ο γεωργικός τομέας, που αντιπροσωπεύει το 10% του ΑΕΠ, με το 75% της αγροτικής παραγωγής να πραγματοποιείται από μικρές φάρμες, εξασφαλίζει αυτάρκεια στο 85% της κατανάλωσης. Εξ ίσου θαυμαστές είναι οι επιδόσεις της ιρανικής φαρμακοβιομηχανίας. Το Ιράν παράγει το 95% των φαρμάκων και βασικών εμβολίων, περιορίζοντας τις επιπτώσεις των μονομερών κυρώσεων «με αξιόλογα συστήματα διασφάλισης ποιότητας», όπως τονίζει η Αλίνα Ντουχάν.
Η αλήθεια είναι ότι η στέρεη βιομηχανική βάση και η διαφοροποιημένη αγροτική παραγωγή (που δεν απέτρεψε την Τεχεράνη από μια στρατηγική συμφωνία με το Καράκας για την καλλιέργεια 1 εκ. στρεμμάτων στην λατινοαμερικανική χώρα) είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού στο Ιράν. Η ιρανική αυτοκινητοβιομηχανία, αποτελούμενη από δύο ιρανικές βιομηχανίες (Iran Khodro και Saipa) και μια συμφωνία συμπαραγωγής με την Peugeot καλύπτει πάνω από το 80% της εγχώριας ζήτησης, ενώ παράγει το 10% του ΑΕΠ κι απασχολεί το 4% του εργατικού δυναμικού (700.000 εργαζόμενοι). Τα χαμηλού κυβισμού μηχανάκια, με τιμή πώλησης περί τα 1.300 ευρώ, είναι όλα ιρανικής κατασκευής, όπως επίσης τα ελαστικά αυτοκινήτων και μηχανών, οι τηλεοράσεις και δεκάδες άλλα ηλεκτρικά και μηχανολογικά είδη· ακόμη κι οι ανυψωτήρες για τον καθαρισμό των τζαμιών στα υψηλά κτίρια και τα τζαμιά!
Το Ιράν διαθέτει επίσης ανεπτυγμένη ναυπηγική βιομηχανία. Πρόσφατα μάλιστα παρέδωσε το τρίτο στη σειρά δεξαμενόπλοιο στην Βενεζουέλα, για λογαριασμό της κρατικής εταιρείας πετρελαίου PDVSA.
Καλλιεργημένες είναι και όσες εκτάσεις εκτός αστικών κέντρων, δεν είναι έρημοι. Φυστικόδεντρα, κηπευτικά, κ.α. με την βοήθεια των νερών που εξασφαλίζουν οι μεγάλοι ορεινοί όγκοι προσφέρουν όχι μόνο εργασία σε εκατομμύρια Ιρανούς αλλά και την διατροφική αυτάρκεια σε μια χώρα 82 εκ. ανθρώπων.
Η ανεπτυγμένη εθνική βιομηχανία του Ιράν εξηγεί κατά μεγάλο μέρος και το μίσος των ΗΠΑ εναντίον του. Η εμμονή των Αμερικανών να καταστρέψουν δηλαδή το Ιράν δεν εξηγείται μόνο λόγω της ταπείνωσης που δέχθηκαν με την ομηρία των 52 διπλωματών τους επί 444 ημέρες στην πρεσβεία τους στη Τεχεράνη. Ούτε μόνο επειδή το Ιράν υποστηρίζει ηθικά και υλικά όλες τις δυνάμεις που αντιστέκονται στον ιμπεριαλισμό και το σιωνισμό από την Υεμένη και το Λίβανο μέχρι την Γάζα, με αποτέλεσμα ακόμη κι εκείνες οι αστικές τάξεις της Μέσης Ανατολής που θέλουν να συνεργαστούν με το Ισραήλ να μην μπορούν.
Το Ιράν με μια έκταση ίσης με εκείνη της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Αγγλίας, της Ουαλίας και της Σκοτίας μαζί, μπορεί κάλλιστα να συγκριθεί με την Γιουγκοσλαβία, πριν την διάλυσή της από ΗΠΑ, Γερμανία και ΕΕ: Διαθέτει την έκταση, τον πληθυσμό και τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους ώστε να μην υπαχθεί στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό υπό τους όρους των ΗΠΑ.
Παρότι μάλιστα διαθέτει Coca – Cola, που προφανώς έπρεπε να απαγορευτεί για λόγους σωστής διατροφής και αισθητικής και να επιτραπεί η κατανάλωση κρασιού (για τους ίδιους λόγους)· αλλά μάλλον οι ίδιοι ξέρουν καλύτερα, το Ιράν αντιστέκεται στον αμερικανικό οικονομικό και πολιτικό οδοστρωτήρα. Γι’ αυτό οι Αμερικανοί (Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί) θέλουν να γονατίσουν το Ιράν χρησιμοποιώντας κυρίως, κι όχι μόνο, τις οικονομικές κυρώσεις. Η αύξηση της φτώχειας κατά 11% και η πτώση του βιοτικού επιπέδου κατά 12% από το 2018 ως το 2020 είναι το τίμημα που πληρώνει ο λαός του Ιράν κι όχι φυσικά η ελίτ στα βόρεια της Τεχεράνης επειδή συνεχίζει να αντιστέκεται στην αμερικανοκρατία. Αυτοί είναι οι ήρωες του Ιράν, η εργατική τάξη, οι αγρότες και τα εκατομμύρια μικρέμπορων κι επαγγελματιών, που καθημερινά κι αγόγγυστα μοιράζονται την μοίρα του κινηματογραφικού ήρωα του Φαραντί, αντίθετα φυσικά από την αστική τάξη της χώρας!
Αποτέλεσμα των κυρώσεων είναι τα τεράστια εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσει το Ιράν για να εξασφαλίσει το 5% των φαρμάκων και το 15% των τροφίμων που δεν παράγει. Στα φάρμακα περιλαμβάνονται θεραπείες για σπάνιες ασθένειες όπως καρκίνοι, αιμοφιλία, αυτισμός, διαβήτες, κ.α. Ενδεικτικά το 2021 ενώ χρειάστηκε 10 εκ. δόσεις φαρμάκων για ασθενείς θαλασσαιμίας, εξασφάλισε μόλις 1,5 εκ. Ως αποτέλεσμα η θνησιμότητα στο Ιράν μεταξύ των ασθενών θαλασσαιμίας είναι τετραπλάσια της παγκόσμιας!
Με τις εξαγωγές φαρμάκων και ιατρικών ειδών παρατηρείται μάλιστα το εξής …ενδιαφέρον: Ενώ τέτοιου τύπου φάρμακα θεωρητικά εξαιρούνται των κυρώσεων, στην πράξη υπάγονται πλήρως, επειδή οι μεταφορικές εταιρείες αρνούνται να στείλουν τα κιβώτια στο Ιράν, ασφαλιστικές εταιρείες αρνούνται να τα ασφαλίσουν, κ.α. Επικαλούνται τις αμερικανικές κυρώσεις που απαγορεύουν τις μεταφορές, τις ασφάλειες, κοκ. Ως αποτέλεσμα στην πράξη οι εξαιρέσεις δεν έχουν κανένα νόημα… Και η τιμή στις αναπηρικές καρέκλες από το 2016 ως το 2022 δεκαπλασιάστηκε!
Καταστροφικές αποδεικνύονται οι κυρώσεις για το Ιράν και στο πεδίο της διεθνούς συνεργασίας. Αρκούν δύο ενδεικτικά παραδείγματα: Από τον Ιανουάριο ως τον Ιούνιο του 2021 ανεστάλη το δικαίωμα ψήφου της Ισλαμικής Δημοκρατίας στον ΟΗΕ επειδή η Τεχεράνη δεν μπορούσε να καταβάλει με τον ενδεδειγμένο τρόπο τα 18 εκ. ευρώ της συνδρομής της στον διεθνή οργανισμό. Το εμπόδιο ξεπεράστηκε κατόπιν συμφωνίας με τη Ν. Κορέα να καταβληθεί το ποσό από τα δεσμευμένα κεφάλαια της Τεχεράνης στις νοτιοκορεατικές τράπεζες. Ανυπέρβλητα είναι επίσης τα εμπόδια που ορθώνονται στην ακαδημαϊκή κι επιστημονική κοινότητα του Ιράν. Η απαγόρευση μεταφοράς κεφαλαίων σημαίνει ότι δεν μπορούν να αγοράσουν συνδρομές σε περιοδικά, βιβλιοθήκες και βάσεις δεδομένων, ούτε μπορούν να πληρώσουν το κόστος συμμετοχής σε επιστημονικά συνέδρια.
Άπαντες βέβαια κατανοούν πώς πολλές από τις παραπάνω απαγορεύσεις προσπερνιούνται από εφαρμογές εύρεσης και κατεβάσματος δωρεάν βιβλίων και άρθρων που ανθούν στο διαδίκτυο. Το σημαντικότερο είναι ότι οι κυρώσεις δημιουργούν τείχη, με ευθύνη της Δύσης, και βάζουν φραγμούς στην κίνηση των ιδεών και τις επιστημονικές και πολιτιστικές ανταλλαγές. Επίσης, επιταχύνουν το μοίρασμα του κόσμου σε δύο σφαίρες: τον αμερικανικό και τον λεγόμενο πολυ-πολικό.
Η εισηγήτρια του ΟΗΕ ολοκληρώνει την έκθεσή της επισημαίνοντας ότι οι κυρώσεις δεν συμβαδίζουν ή παραβιάζουν πολλούς και σημαντικούς διεθνείς νόμους και άλλες είναι απλώς παράνομες! Χαρακτηρίζει μάλιστα τις κυρώσεις ως «οικονομικό πόλεμο». Τέλος, καλεί τα κράτη που έχουν υποβάλει κυρώσεις στο Ιράν (ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, ΕΕ, Αγγλία) να τις άρουν και να αποδεσμεύσουν τα περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής τράπεζας του Ιράν για να μπορέσει να εφαρμόσει κοινωνικο-οικονομικές πολιτικές προς όφελος των Ιρανών.
Το Ιράν όμως, μαζί με την γεωγραφική έκταση και την οικονομία, διαθέτει κι έναν αξιοθαύμαστο πολιτισμό. Πιθανά αυτό δεν μπορούν να του συγχωρέσουν οι Αμερικάνοι οι οποίοι έχουν όχι μόνο τον αρχαιότερο …πολιτισμό στην υφήλιο, αλλά κι όπως είναι ευρέως γνωστό διαθέτουν το επίτευγμα της πολύπλευρης και βαθιάς καλλιέργειας κάθε πολίτη της μεγάλης τους χώρας…
Στο Ιράν τον πολιτισμό τον συναντάς παντού. Όχι μόνο στην Περσέπολη και στον εμβληματικό μέσα στην απλότητά του τάφο του Κύρου. Τον συναντάς επίσης στα μνημεία των ποιητών τους, όπως στον τάφο του Χαφέζ στην πόλη Σιράζ. Τον τάφο του, που είναι γεμάτος δέντρα και νερά, επισκέπτονται εκατοντάδες Ιρανοί καθημερινά οικογενειακά, με παρέες ή μόνοι. Μικρά παιδιά και υπερήλικες αγγίζουν τα μάρμαρα του τάφου και κάθονται απέναντι από τοίχους όπου επάνω σε πρασινογάλαζα πλακάκια είναι γραμμένα ποιήματα του αποστηθίζοντας τα!
Στο ερώτημα δηλαδή αν η σχέση των Ιρανών με την ποίηση είναι πράγματι αυτή που περιγράφει ο Κιαροστάμι στην τελευταία σκηνή της ταινίας Ο άνεμος θα μας πάρει, η απάντηση, προς απογοήτευση όσων επιβάλουν κυρώσεις, είναι καταφατική.
Υστερόγραφο: Επί της ουσίας των κυρώσεων για τα πυρηνικά του Ιράν, παρότι είναι αφορμή: Υπάρχουν στην γη δύο κράτη που δεν έχουν δικαίωμα ούτε καν εκφοράς άποψης για τα πυρηνικά. Το ένα είναι οι ΗΠΑ. Το 1945 έριξαν δυο ατομικές βόμβες στην Ιαπωνία προκαλώντας τον θάνατο πάνω από 200.000 ανθρώπων παρότι η Ιαπωνία είχε ήδη συνθηκολογήσει μόνο και μόνο για να φοβίσουν την Σοβιετική ένωση. Το 2003 επικαλέστηκαν τα περίφημα όπλα μαζικής καταστροφής του Ιράκ για να εισβάλουν κι αποδείχθηκε ότι έλεγαν ψέματα, κοκ. Το άλλο κράτος που στερείται του δικαιώματος άποψης στις συζητήσεις για πυρηνικά είναι η εβραϊκή δημοκρατία του Ισραήλ. Τουλάχιστον, μέχρι να παραδεχθεί κι επίσημα ότι κατέχει πυρηνικά όπλα, γεγονός που δεν παραδέχεται παρότι το γνωρίζουν όλοι, αποτελώντας το μοναδικό κράτος κάτοχο πυρηνικών που δεν υπάγεται στις δεσμεύσεις της Συνθήκης για την Μη Διάδοση τους.
Να θέλουν αυτά τα δύο κράτη να τιμωρήσουν το Ιράν για τα υποτιθέμενα πυρηνικά του; Τα ύστερα του κόσμου!
Λεωνίδας Βατικιώτης 
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.