Στυλοβάτες της χούντας οι έλληνες εφοπλιστές

Tου Λεωνίδα Βατικιώτη

Πηγή: Εφημερίδα Documento

Στις 3 Μαρτίου 1972, ημέρα Παρασκευή, Ελλάδα και Κύπρος συγκλονίζονταν από ένα συλλαλητήριο συμπαράστασης στον πρόεδρο Μακάριο στην Λευκωσία, μπροστά από το αρχιεπισκοπικό μέγαρο όπου μίλησε ο ίδιος ο κύπριος ηγέτης. Το συλλαλητήριο είχε προσλάβει παγκυπριακό χαρακτήρα, ενώ την ίδια μέρα η βουλή των αντιπροσώπων της Κύπρου επιβεβαίωνε δια του προέδρου της, Γλαύκου Κληρίδη, την εμπιστοσύνη της στον αρχιεπίσκοπο. Είναι οι μέρες που κορυφώνονται οι υπονομευτικές ενέργειες της ελληνικής χούντας εναντίον του κύπριου προέδρου. Στις 12 Ιανουαρίου άλλωστε είχε εκδηλωθεί η πρώτη καταδρομική επιχείρηση της ΕΟΚΑ Β’ εναντίον του Μακάριου, με τη βοήθεια στελεχών της Εθνοφρουράς ακόμη και μητροπολιτών (μεταξύ αυτών και της …Κυρήνειας, όπου έγινε η απόβαση των δυνάμεων του Αττίλα δύο χρόνια αργότερα) αξιώνοντας την παραίτηση του Μακάριου…

Την ίδια επίσης ημέρα στις 3 Μαρτίου, κατατίθεται στο αμερικανικό Κογκρέσο αίτημα του προέδρου Νίξον να ενεργοποιηθεί εκ νέου πλήρως η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια προς την Ελλάδα, και μάλιστα αυξημένη κατά 50%, λόγω των «απαιτήσεων εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ». Το χέρι βοήθειας του Νίξον προς τον Παπαδόπουλο είναι πιθανότατα η ανταμοιβή των ΗΠΑ προς τη χούντα για την προώθηση μιας νέας συμφωνίας για την παράταση της παραμονής των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα.

Την ίδια ακριβώς ημέρα, Παρασκευή 3 Μαρτίου, στο ξενοδοχείο Χίλτον, ο δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος συμμετέχει σε γεύμα που του παραθέτει η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ) «επ’ ευκαιρία των εγκαινίων του νέου επί της οδού Μητροπόλεως κτιρίου της ενώσεως. Εις το γεύμα παρεκάθησαν επίσης, ο αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως κ. Μακαρέζος, τα πλείστα των μελών του υπουργικού συμβουλίου, γενικοί γραμματείς υπουργείων, άλλοι επίσημοι και πολλοί παράγοντες του εφοπλιστικού κόσμου. Κατά τα επιδόρπια ωμίλησε, προσφωνών τον κ. πρωθυπουργόν, ο πρόεδρος της ενώσεως Ελλήνων εφοπλιστών κ. Στρατής Ανδρεάδης, εκφράσας την ευγνωμοσύνην του εφοπλιστικού κόσμου  δια την ναυτιλιακήν πολιτικήν της κυβερνήσεως, χάριν εις την οποία εθεμελιώθη και ενεπτύχθη αξιόλογος ναυτιλιακή υποδομή εις την χώραν. Κατά την ομιλία του ο κ. Ανδρεάδης ανέγνωσε ψήφισμα, δια του οποίου η τακτική συνέλευσις της ενώσεως Ελλήνων εφοπλιστών ανεκήρυξε τον κ. πρωθυπουργόν ισόβιον επίτιμον πρόεδρόν της, εις επίσημον αναγνώρισιν του αδιαλείπτου και θερμουργού ενδιαφέροντος και της αμερίστου ηθικής συμπαραστάσεως αυτού, μεθ’ ων στοργικώς περιβάλλει την ελληνικήν εμπορικήν ναυτιλία»[i].

Το ρεπορτάζ της εφημερίδας παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον γιατί φέρνει στην επιφάνεια πολύ παραστατικά το βάθος των σχέσεων που είχε αναπτυχθεί μεταξύ της χούντας και της ΕΕΕ, η οποία έκτοτε δεν είχε καν την ευθιξία να αλλάξει το όνομά της για να αποβάλλει από πάνω της το όνειδος που συνόδευε την πρόταση ανακήρυξης του Παπαδόπουλου ισόβιου πρόεδρου της. Χωρίς καμία αιδώ μάλιστα έχει δημόσια παρουσία, νουθετεί τις κυβερνήσεις, κ.λπ., κ.λπ. Στην αντιφώνησή του λοιπόν  ο δικτάτορας τονίζει ότι «είναι συμβολική η μέρα», χωρίς να εννοεί μια ακόμη κορύφωση που είχε το κυπριακό δράμα, λόγω των μεθοδεύσεων της χούντας και της ΕΟΚΑ Β’. «Είναι συμβολική, διότι το γεγονός επιτρέψατε μου να διερμηνεύσω εις την συνείδησιν όλων μας, ως τελικήν και οριστικήν αποκατάστασιν δια ριζών επαφής, του εφοπλιστικού κόσμου της χώρας με την εστίαν μητέρα – πατρίδα. Δεν μετράται κύριοι δια την χώραν ότι ενδεχομένως θα επέδιδε η οικονομικοτεχνική μελέτη, εις ό,τι αφορά την απόδοσιν σας, ως ενός κλάδου παραγωγικής της  χώρας. Δια την χώραν μετράται, ότι αποδίδεται δια την διατήρησιν της εννοίας Ελλάς επί της υδρογείου, ως υπάρξεως μιας μεγάλης οντότητας, εις τον κόσμο… Δεν χρειάζεται τα χρήματα σας η πατρίς. Χρειάζεται τους ιστούς δια να κυματίζη επ’ αυτών η κυανόλευκος ανά τας θαλάσσας και τα τέρματα των δρομολογίων των μεταφορών σας»!

Αν στους έλληνες εφοπλιστές και δη την ΕΕΕ κι όχι απλώς τον Στρ. Ανδρεάδη αξίζει ο χαρακτηρισμός δεκανίκια της χούντας, στον δικτάτορα Παπαδόπουλο πρέπει να αναγνωρίσουμε τουλάχιστον την …ειλικρίνεια. Γιατί ανέκαθεν τα προνόμια απέναντι σε τμήματα της αστικής τάξης συνοδεύονταν από υποσχέσεις για επενδύσεις, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αύξηση των δημοσίων επενδύσεων, κ.α. Ο Παπαδόπουλος τουλάχιστον ήταν ειλικρινής: «Δε χρειάζεται τα χρήματα σας η πατρίς»! Η συγκεκριμένη δήλωση από μια άλλη οπτική γωνία αποτελούσε και μια δημόσια ομολογία για τα αποτελέσματα που είχαν στα κρατικά ταμεία οι σκανδαλώδεις φοροαπαλλαγές που εφάρμοσε για χάρη της μεγάλης πλοιοκτησίας η χούντα.

Η ιστορία άλλωστε του ελληνικού εφοπλισμού είναι αξεδιάλυτη με την κρατική διαπλοκή. Από την εποχή των ελλήνων καραβοκυραίων που αμείβονταν αδρά για να θέσουν τα πλοία τους στην  υπηρεσία της επανάστασης του 1821, μέχρι τη βρόμικη ιστορία των πλοίων Λίμπερτι μετά την απελευθέρωση του 1944 όταν οι δοσίλογοι έγιναν πλοιοκτήτες, οι έλληνες εφοπλιστές δεν έπαυαν να εκβιάζουν το ελληνικό κράτος για φοροαπαλλαγές, μείωση των ελληνικών πληρωμάτων κ.α. την ίδια ώρα που θεωρούσαν αναφαίρετο δικαίωμά τους την (πειρατική) σημαία ευκαιρίας.

Σε ό,τι αφορά τον επίσημο γάμο των εφοπλιστών με τη χούντα δεν πρέπει να αποδοθεί σε ένα προσωπικό καπρίτσιο του προέδρου της Ένωσης, Στρ. Ανδρεάδη. Ο ίδιος στην προσφώνησή του τόνισε ότι η αναγόρευση του Παπαδόπουλου ως ισόβιου προέδρου της ΕΕΕ ήταν απόφαση της συνέλευσης. Οι δεσμοί μάλιστα του ίδιου με τη χούντα δεν ήταν στενά οικονομικοί, ώστε να του αναγνωριζόταν ως ελαφρυντικό ότι όλα αυτά τα έκανε για χάρη των εφοπλιστών. «Μετά το απριλιανό πραξικόπημα, η μεν σύντροφός του, η κ. Ντορέτ, ανέλαβε να εισαγάγει στην καλή κοινωνία τη Δέσποινα, ο ίδιος δε διαφήμιζε στο εσωτερικό και προπαντός στο εξωτερικό τους “καλούς” συνταγματάρχες που απήλλαξαν την Ελλάδα από τους διεφθαρμένους πολιτικούς και ο Γεώργιος Παπαδόπουλος έπαιζε μαζί του τάβλι δύο απογεύματα την εβδομάδα. Είναι ενδεικτικό ότι οι πιο στενοί του συνεργάτες (Κική Τσιτσιλιάνου, Παύλος Χατζηπαύλου, και Ευάγγ. Κατσαρός) τον συμβούλευαν να φύγει στο Παρίσι γιατί είχε εκτεθεί πολύ με τις σχέσεις του με τη χούντα»[ii].

Σε αυτές τις σχέσεις πιθανότατα οφείλονται και οι κραυγαλέες παρανομίες που συνέβαιναν επί χρόνια στον όμιλο Ανδρεάδη και αποκαλύφθηκαν από τη έκθεση του υποδιοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας Νίκου Κυριαζίδη το 1974. Είχε προηγηθεί η έκθεση των επιτρόπων της κεντρικής τράπεζας Εμ. Κηπουρίδη και Δ. Καλοδούκα στην οποία αποκάλυπταν πώς ο Στρ. Ανδρεάδης χρηματοδοτούσε με χρήματα των καταθετών και προφανώς εν αγνοία τους τις επιχειρήσεις του στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν: οι τράπεζες Εμπορική, Ιονική, Λαϊκή, Πειραιώς, Επενδύσεων, τα ναυπηγεία Ελευσίνας, η Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων στην Καβάλα, οι ασφαλιστικές εταιρείες Φοίνιξ και Γενικαί Αποθήκαι, η Βιομηχανία Χυμών και Κονσερβών και φυσικά το ξενοδοχείο Χίλτον, όπου η ΕΕΕ στη οποία ήταν πρόεδρος παρέθεσε το επίμαχο γεύμα στον δικτάτορα Παπαδόπουλο… Τα όσα προηγήθηκαν της «σοσιαλμανίας» του Κ. Καραμανλή όταν εθνικοποίησε τον όμιλο του Ανδρεάδη έχουν ιδιαίτερη σημασία γιατί δείχνουν ότι τα κίνητρα του δεν ήταν ιδεολογικά. Απέρρεαν από τα πελάγη ασυδοσίας που έπλεαν επί χούντας οι έλληνες εφοπλιστές.

Η ευγνωμοσύνη των ελλήνων εφοπλιστών προς τη χούντα οφείλεται σε αυτό ακριβώς το καθεστώς ασυδοσίας που τους προσέφερε κι έκτοτε παραμένει εν πολλοίς απαράλλαχτο.

Η χούντα άλλωστε από τον πρώτο χρόνο που ανέλαβε αναγνώρισε στους εφοπλιστές έναν αναντικατάστατο κοινωνικό σύμμαχο. Από το 1968 κιόλας, ο Παπαδόπουλος είχε δηλώσει: «Ελθέτε προς ημάς και θέσατε τι θέλετε. Εκ προοιμίου σας βεβαιώ ότι η κυβέρνησις θα σας το δώσει. Συκγροτήσατεν επιτροπήν, προσλάβατε επιστήμονας, ζητήσατε να σας δώσουν αντιπροσώπους του κράτους επεξεργαστείτε τους θεσμούς και παν ό,τι άλλον απαιτείται. Πρέπει εν πάση περιπτώσει η μεγάλη Ελλάς σήμερον να εμφανιστεί εις τον διεθνήν στίβον»[iii].

Οι νόμοι με τους οποίους ανταμείφτηκαν οι έλληνες εφοπλιστές για τη στήριξη που προσέφεραν στη χούντα είναι: Πρώτο, ο Αναπτυξιακός Νόμος (ΑΝ) 378/1968 (ΦΕΚ 82,17/4/1968), βάσει του οποίου επεκτάθηκαν στη ναυτιλία τα προνόμια που απολάμβαναν οι ξένοι επενδυτές από τους νόμους 89/1967 και 2687/1953. Βάσει αυτού του νόμου «Πλοία υπό ξένη σημαίαν πάσης κατηγορίας, πρακτορευόμενα ή διαχειριζόμενα καθ’ οποιονδήποτε τρόπον… απαλλάσσονται του φόρου εισοδήματος, ως και παντός εν γένει τέλους, φόρου, δασμού, εισφοράς ή κρατήσεως». Δεύτερο, ο ΑΝ 465 (ΦΕΚ 148, 9/7/1968) μαζί με τις τροποποιήσεις του 1970 (ΝΔ 509 και ΒΔ 800) βάσει των οποίων ενσωματώθηκε στην ελληνική φορολογία το σύστημα της Λιβερίας το οποίο αποσυνδέει από τη φορολογία τον κύκλο εργασιών και την εξαρτά από το καθαρό τονάζ και την ηλικία των πλοίων. Με άρθρο του ίδιου νόμου (4.2) «η εκπρόθεσμη υποβολή ή η παράλειψη υποβολής δηλώσεως δεν συνιστά το εν άρθρω 1 του ΑΝ 185/67 αδίκημα»[iv]

Παρότι λοιπόν η χούντα επιδιδόταν σε συνεχή ρεσιτάλ πλειοδοσίας προς τους εφοπλιστές, τα αποτελέσματα, με κριτήριο την ελληνική σημαία, ήταν μηδαμινά! Ενώ το 1966 η χωρητικότητα των ελληνικών πλοίων αντιπροσώπευε το 11,52% της παγκόσμιας, το 1973 είχε φτάσει μόλις το …14,7%. Την ίδια περίοδο ωστόσο, συγκεκριμένα από το 1968 ως το 1974, όταν το ελληνικό κράτος δήλωσε δημόσια ότι δεν …καταδέχεται να εισπράττει φόρους από τους εφοπλιστές, τα κέρδη του στόλου της ελληνικής ιδιοκτησίας αυξήθηκαν περισσότερο από έξι φορές[v].

Η εξαίρεση των ελλήνων εφοπλιστών από τη φορολογία έγινε αντικείμενο σχολιασμού και στον Τύπο της εποχής, που μόνο από αντιχουντικά αισθήματα δεν εμφορούταν. Έγραφε χαρακτηριστικά ο συνεργάτης του περιοδικού «Οικονομικός Ταχυδρόμος» Κ. Κόλμερ, σε άρθρο με τίτλο «Η δυσμενής πλευρά της ευνοϊκής πολιτικής υπέρ των εφοπλιστών», την 1^η Φεβρουαρίου 1973, όταν δηλαδή η γενναιοδωρία της χούντας είχε αρχίσει να φαίνεται πλέον στα δημόσια ταμεία: «Οι πλουσιότατοι έλληνες εφοπλιστές συνεισφέρουν στα δημόσια οικονομικά όσον το ειδικό τέλος 3% οικοδομών Θεσσαλονίκης ή το 1/3 του φόρου εισοδήματος των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων». Στο ίδιο άρθρο μάλιστα φέρνει στην επιφάνεια κι ορισμένες ακόμη πλευρές των προνομίων που είχαν εξασφαλίσει οι εφοπλιστές από τη χούντα: «Η συνολική χρηματοδότηση τη ναυτιλίας φθάνει τα 6,8 δισ. δρχ. και μάλιστα στην περίπτωση των ναυπηγήσεων δεν παρέχεται στα ναυπηγεία, όπως είναι η ορθόδοξη αντίληψη, αλλά στον εφοπλιστή που ναυπηγεί. Ο ρυθμός αυξήσεως της χρηματοδοτήσεως αυτής, η οποία βεβαίως καλύπτει το 4% της συνολικής χρηματοδοτήσεως της ιδιωτικής οικονομίας, παρουσιάζει ένα εντυπωσιακό ποσοστό γύρω στα 42% κατά την τετραετία 1969-1972, δίχως να λάβουμε υπόψη τη χρηματοδότηση των ναυπηγείων για αγορές πρώτων υλών και πάγιες επενδύσεις»[vi].

Πλάι στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί και η αγαστή συνεργασία της χούντας και των μηχανισμών της στο υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και τα Λιμεναρχεία με την ΕΕΕ, όπως τονίζει ο πρόεδρος της ΠΕΝΕΝ, «προκειμένου να χτυπηθεί και να εξοντωθεί οποιαδήποτε αγωνιστική διεκδίκηση και αντιδικτατορική δράση. Ήταν τότε από κοινού εφοπλιστές, το ΥΕΝ και οι υπηρεσίες του σε επιφυλακή – επαγρύπνηση για να εντοπιστούν στα πλοία όποιοι θύλακες αντίστασης και πάλης και αυτοί να εξολοθρευτούν για να περάσει ο φασιστικός οδοστρωτήρας για να καμφθεί οποιαδήποτε αντίδραση του ναυτεργατικού κινήματος. Για τον σκοπό αυτό είχαν εξασφαλίσει μαζί με τις υπηρεσίες του ΥΕΝ και τη συμπόρευση των χουντοθρεμμένων ηγεσιών της ΠΝΟ και στα ναυτεργατικά σωματεία στα οποία οι διοικήσεις αποτελούσαν αναπόσπαστο τμήμα των υπηρεσιών ασφαλείας παρακολούθησης και πληροφόρησης των χουντικών υπηρεσιών. Μέσα από αυτό χαφιέδικο μηχανισμό εκατοντάδες ναυτεργάτες φακελώθηκαν, συνελήφθηκαν και εξορίστηκαν ενώ πολλοί απολύθηκαν, τους στερήθηκε το ναυτικό φυλλάδιο και αναγκάστηκαν να δουλέψουν σε ευρωπαϊκά και άλλων χωρών πλοία»[vii].

Σε αντάλλαγμα όλων των παραπάνω ο ελληνικός εφοπλισμός δεν πρόσφερε στους χουνταίους μόνο οικονομικές διευκολύνσεις, όπως έκανε ο Αριστοτέλης Ωνάσης με τη βίλα του στο Λαγονήσι, όπου ζούσε ο Παπαδόπουλος. Προσέφερε επίσης επίσης διεθνή στήριξη και αναγνώριση, την οποία είχαν μεγάλη ανάγκη οι χουνταίοι, επειδή εκείνη την περίοδο οξύνονταν οι αντιδράσεις των λαών και διανοουμένων εναντίον της δικτατορίας[viii]. Ενδεικτικά, δύο μόλις εβδομάδες μετά την αναγόρευση του Παπαδόπουλου σε ισόβιο πρόεδρο της ΕΕΕ, ο γερμανός λογοτέχνης Γκίντερ Γκρας « σε ομιλία του στην Αθήνα αντιτάσσεται εντόνως εις το κρατούν εν Ελλάδι καθεστώς” προκαλώντας την αγανάκτηση της χούντας, η οποία τον καλεί σε δημόσια συζήτηση με τον υφυπουργώ παρά τω πρωθυπουργώ, Β. Σταματόπουλο. Ο Γκρας αρνείται την πρόσκληση»[ix].

Πολλοί άλλοι ωστόσο εντός της Ελλάδας, όπως οι εφοπλιστές, και μέσω διθυράμβων μάλιστα για την δόξα της πατρίδας και την τιμή του έθνους συναλλάσσονταν δημόσια και ιδιωτικά με τη χούντα χτίζοντας αυτοκρατορίες που αντέχουν μέχρι σήμερα κι απλώνοντας τα πλοκάμια τους μέχρι τη στεριά. «Η ναυτιλιακή δραστηριότητα επιπλέον, συνδέθηκε στενότερα με την εγχώρια οικονομία. Ενθαρρυμένοι από τις ευνοϊκές περιστάσεις στις θαλάσσιες μεταφορές στην περίοδο 1950-1970 αλλά και στα υπερβολικά προνόμια που τους παρείχαν οι ελληνικές κυβερνήσεις και ιδίως η δικτατορία μετά το 1967, αρκετοί εφοπλιστές μετέφεραν τι δραστηριότητες τους από τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο στον Πειραιά, αναδεικνύοντάς το σε μεγάλο ναυτιλιακό κέντρο. Επίσης συνδύασαν την επιτόπου παρουσία τους με σημαντικές επενδύσεις, τόσο στη βιομηχανία (ναυπηγεία, διυλιστήρια) όσο στον τριτογενή τομέα (τράπεζες, ξενοδοχεία)»[x]. Έχοντας τις ρίζες του στη χούντα, μόνο εντύπωση επομένως δεν προκαλεί ο βαθύς πολιτικός συντηρητισμός του εφοπλιστικού κεφαλαίου ακόμη και σήμερα…

---

[i] Εφημερίδα Μακεδονία, (1972) «Ο πρωθυπουργός καλεί τους εφοπλιστάς να φέρουν όλα τα πλοία», 4 Μαρτίου, σελ. 1 & 7.

[ii] Νικολάου, Ν. (2007), «Αφηγήσεις: Η βεντέτα Καραμανλή – Παπαληγούρα με τον Ανδρεάδη», Καθημερινή.

[iii] Δελτίον Ναυτικού Επιμελητηρίου, Μάρτιος 1968.

[iv] Ελευθεράτος, Δ. (2015), Λαμόγια στο χακί, εκδ. Τόπος.

[v] Χαρλαύτη, Τζ. (2015) «Κράτος και εφοπλιστές στην Ελλάδα (1945-1975). Μια άρρηκτη σχέση», περιλαμβάνεται σε: Οικονομία και Πολιτική στη σύγχρονη Ελλάδα, εκδ. Διόνικος.

[vi] Το απόσπασμα περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Δ. Ελευθεράτου. 

[vii] Νταλακογεώργος, Αντ. (2019) Με αφορμή τα 51 χρόνια από το χουντικό πραξικόπημα: Η λαομίσητη φασιστική δικτατορία, οι σχέσεις, οι δεσμοί και η συνεργασία με το εφοπλιστικό κεφάλαιο, https://bit.ly/2Q1PGLK 

[viii] Στιγμιότυπα των θερμών σχέσεων των ελλήνων εφοπλιστών με τη χούντα και στη συνέχεια μέχρι τη Χρυσή Αυγή παρατίθενται στο ντοκιμαντέρ του Άρη Χατζηστεφάνου Φασισμός ΑΕ (2014).

[ix] Ιστορικό Λεύκωμα 1972, Καθημερινή, σελ. 14.

[x] Πατρώνης, Β. (2015), Ελληνική οικονομική ιστορία – Οικονομία, κοινωνία και κράτος στην Ελλάδα (18^ος-20^ος αιώνας) Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.

Απάτη μεγατόνων της Τράπεζας Πειραιώς σε βάρος του ελληνικού δημοσίου

Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Το ελληνικό δημόσιο, όπως έχουν κατ’ επανάληψη δηλώσει στελέχη πρώτης γραμμής από τον Άδωνη Γεωργιάδη μέχρι τον Άκη Σκέρτσο και την Μενδώνη, δεν έχει λεφτά για Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Ούτε για την ενίσχυση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, ούτε για την επιδότηση των καλλιτεχνών και των ανθρώπων του πολιτισμού. Το ελληνικό δημόσιο όμως έχει δισεκατομμύρια να χαρίζει στους τραπεζίτες που εδώ και δώδεκα χρόνια, αρχής γενομένης από τα 28 δισ. ευρώ του 2008, απομυζούν τον κρατικό κορβανά. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν εξελιχθεί σε μαύρη τρύπα, που ανεξαρτήτως κυβερνήσεως και οικονομικής συγκυρίας είναι με το χέρι απλωμένο και ζητούν συνεχώς λεφτά. Τις περισσότερες δε φορές, δεν είναι καν ανάγκη να ζητήσουν. Κάθε κυβέρνηση τους παρέχει τα αναγκαία πριν καν το αιτηθούν ακόμη κι εν κρυπτώ, όπως ακριβώς έκανε τώρα η κυβέρνηση της ΝΔ.

Οι ακαθαρσίες του τραπεζικού συστήματος ξεχείλισαν για μια ακόμη φορά την προηγούμενη εβδομάδα, μεταξύ Δευτέρας 15 και Παρασκευής 19 Μαρτίου, όταν η τιμή της μετοχής της Τράπεζας Πειραιώς, την μια μέρα (Τρίτη 16/3) κατέγραψε μια ασυνήθιστη άνοδο  (+26% στα 0,94% ευρώ) και την άλλη (Παρασκευή 19/3) καταποντίστηκε (-43% στα 0,53 ευρώ). Αυτό που προηγήθηκε και μεσολάβησε μεταξύ των δύο γεγονότων δεν ήταν η ανακοίνωση των οικονομικών αποτελεσμάτων του 2020 που έδειχναν ζημιά της τάξης των 520 εκ. ευρώ. Ήταν ένα σχέδιο αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου της τράπεζας που ισοδυναμεί με λεηλασία τόσο του ελληνικού δημοσίου όσο και πολλών μικρομετόχων της Τράπεζας Πειραιώς. Κι αν οι αντιδράσεις μετά την ανακοίνωση μπορούν να θεωρηθούν φυσιολογικές κι αναμενόμενες, βάσει των ανακοινώσεων, όσες προηγήθηκαν παραπέμπουν σε εσωτερική πληροφόρηση για τα επικείμενα σχέδια και χειραγώγηση μετοχών προς όφελος όσων ήξεραν κι έγκαιρα προέβησαν στις απαραίτητες αγοραπωλησίες, σε βάρος των υπόλοιπων μετόχων!

Το σχέδιο αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου ύψους 1 δισ. ευρώ είναι μια άσκηση στην προηγμένη χρηματοοικονομική μηχανική, ένας λαβύρινθος ακόμη και για επαγγελματίες τραπεζίτες, που ακόμη κι όταν αποσαφηνιστεί στις λεπτομέρειες του, γίνεται καθαρό ότι σφύζει από πλήθος αδιαφανών σημείων που φωτογραφίζουν σκοτεινές συμφωνίες στα παρασκήνια. Σε αδρές γραμμές το σχέδιο αύξησης μετοχικού κεφαλαίου της Πειραιώς, που θα υποβληθεί στη γενική συνέλευση των μετόχων της 7^ης Απριλίου, βάσει της επίσημης ανακοίνωσης που εκδόθηκε την Τρίτη 16/3 έχει ως εξής: «Λευκή επιταγή» στο Διοικητικό Συμβούλιο της τράπεζας να περιορίσει ή να καταργήσει το προτιμησιακό δικαίωμα των υφιστάμενων μετόχων στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου. Αύξηση της ονομαστικής αξίας κάθε μετοχής με ταυτόχρονη μείωση του αριθμού τους, μέσω της συνένωσής τους (reverse split), με στόχο 1 νέα μετοχή να αντιστοιχεί σε 16,5 παλιές (στην τιμή των 6 ευρώ ανά μετοχή) και κεφαλαιοποίηση μέρους του αποθεματικού. Τέλος, μείωση του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας, μέσω μείωσης της ονομαστικής αξίας κάθε μετοχής, με σκοπό τη δημιουργία ειδικού αποθεματικού, που αναμένεται να φτάσει τα 4,93 δισ. ευρώ. Και, το …καλύτερο: Παροχή εξουσιοδότησης στο Διοικητικό Συμβούλιο να θεσπίσει πρόγραμμα διάθεσης μετοχών σε στελέχη της διοίκησης, με την μορφή δικαιωμάτων προαίρεσης για απόκτηση μετοχών (stock options). Όρος που ισοδυναμεί με σκάνδαλο, μιας και δεν υπάρχει στον κόσμο άλλος κλάδος που να είναι χρεοκοπημένος εδώ και μια δεκαετία, να σιτίζεται από τον κρατικό κορβανά και τα στελέχη του να μοιράζουν μεταξύ τους μπόνους εκατομμυρίων, προς επιβράβευση προφανώς της  επινοητικότητάς τους να υφαρπάζουν δημόσιο χρήμα.

Το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω «ασκήσεων» θα είναι η ραγδαία υποτίμηση της αξίας του χαρτοφυλακίου των σημερινών μετόχων της τράπεζας, που θα αποκλειστούν από τη νέα μετοχική σύνθεση κι οι επενδύσεις τους θα αποδειχθούν απλώς …προσάναμμα. Αυτό το «άδειασμα» ακόμη κι αν αποδεικνύει πόσο κενές περιεχομένου και παραπλανητικές είναι έννοιες όπως «λαϊκός καπιταλισμός», «εταιρική διακυβέρνηση» και «λογοδοσία των διοικήσεων», ελάχιστη σημασία θα είχε για την κοινωνία αν δεν συνοδευόταν από το ξάφρισμα των δικών μας «αποθεματικών». Γιατί, στην περίπτωση της Πειραιώς όταν αναφερόμαστε σε μετόχους ο λόγος γίνεται για το ελληνικό δημόσιο που κατέχει, μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το 61,34% των μετοχών της τράπεζας κι είναι κατά συνέπεια ο μεγαλύτερος μέτοχος.

Οι απάτες της Τράπεζας Πειραιώς ποτέ δε θα υλοποιούνταν αν δεν είχαν τουλάχιστον την έγκριση της κυβέρνησης Μητσοτάκη, των αρμόδιων υπουργών Χρ. Σταϊκούρα και Γ. Ζαβού και φυσικά του κεντρικού τραπεζίτη Γ. Στουρνάρα, δηλαδή όλων αυτών που …κηρύσσουν την λιτότητα, θεωρούν αχρείαστη σπατάλη τις επενδύσεις στην υγεία και κίνδυνο για την μακροοικονομική σταθερότητα την αύξηση του κατώτατου μισθού για εκατοντάδες χιλιάδες μισθωτούς που αναγκάζονται να επιβιώνουν με 534 ευρώ τον μήνα. Όλοι αυτοί τώρα εν χορώ και κυρίως εν κρυπτώ θα χαρίσουν εκατοντάδες εκατομμύρια στην Τράπεζα Πειραιώς, τα οποία θα προστεθούν στα 1,1 δισ. ευρώ ζημιάς που υπέστη το ελληνικό δημόσιο από την Τράπεζα Πειραιώς, όταν το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας αποφάσισε την μη αποπληρωμή για το 2020 του τοκομεριδίου των μετατρέψιμων ομολογιών (CoCos) της Πειραιώς. Την πρόταση αυτή στήριξαν επίσης τα μέλη της Διοίκησης του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, που υποτίθεται ότι μεριμνούν για τα συμφέροντα του δημοσίου, ξέροντας ότι διαθέτουν νομική ασυλία και απαλλάσσονται κάθε ποινικής ευθύνης για τις αποφάσεις τους. Μπορούν επομένως να ψηφίζουν άφοβα υπέρ της τραπεζικής ολιγαρχίας, κατ’ εντολή προφανώς του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη, υλοποιώντας πίσω από τις κουρτίνες μια σκανδαλώδη μεταβίβαση πλούτου από τους εργαζόμενους στους τραπεζίτες.

Η υποταγή της κυβέρνησης Μητσοτάκη στους αργυρώνητους απατεώνες των τραπεζών είναι τόσο ολοκληρωτική ώστε πριν δώσουν το πράσινο φως στη λεηλασία των δημοσίων ταμείων από την Τράπεζα Πειραιώς, η οποία μάλιστα θα πληρώσει αδρά τα στελέχη της γι’ αυτή την αγυρτεία μέσω stock options, έδωσε  το πράσινο φως για μια άλλη απάτη υπό τον διακριτικό τίτλο «hive down». Η διακριτικότητα επιβλήθηκε ώστε να μη γίνει γνωστή στην κοινωνία η σκανδαλώδης αυθαιρεσία τους, που για μια ακόμη φορά οδήγησε να γράφονται νόμοι κατ’ εντολήν των τραπεζιτών. Συγκεκριμένα, όπως είναι γνωστό, οι τράπεζες επιβιώνουν επειδή δεν πληρώνουν φόρους. Πρόκειται για τους γνωστούς «αναβαλλόμενους φόρους», όπως αποκαλούνται οι φόροι που δεν καταβάλλουν οι τράπεζες. Με βάση εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδας, που περιλαμβάνονται στην πρόσφατη έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, οι αναβαλλόμενοι φόροι τον Σεπτέμβριο του 2020 ανέρχονταν σε 15 δισ. ευρώ ή το 54% των εποπτικών κεφαλαίων. Μάλιστα βάσει των προβλέψεων για αύξηση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων λόγω πανδημίας (που εκτιμώνται σε 8-10 δισ. ευρώ επιπλέον) αναμένεται ότι το 2021 το ύψος των αναβαλλόμενων φόρων θα ανέλθει στο 75% των εποπτικών κεφαλαίων. Με άλλα λόγια, αν οι τράπεζες έπρεπε να πληρώνουν φόρους, όπως κάνουν όλα τα φυσικά και νομικά πρόσωπα στην Ελλάδα και όλο τον κόσμο, θα είχαν κλείσει προ πολλού.

Το δικαίωμα της χρηματιστηριακής ολιγαρχίας να μην πληρώνει φόρους ψηφίσθηκε, υπό την αίρεση ότι αν ακόμη και τότε, που θα έχει απολαύσει αυτό το σκανδαλώδες προνόμιο, η τράπεζα εμφανίσει ζημιά, θα είναι υποχρεωμένη να εκδώσει μετοχές υπέρ του δημοσίου. Να κρατικοποιηθεί με άλλα λόγια. Όταν ωστόσο οι τράπεζες εμφάνισαν ζημιές εφαρμόστηκε το τρικ του hive-down: Μια μορφή εταιρικού μετασχηματισμού που ακύρωσε τις προβλέψεις του νόμου, μεταφέροντας τα δικαιώματα της τράπεζας σε μια νέα εταιρία κι αφήνοντας την υποχρέωση για αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου υπέρ του δημοσίου, που απέρρεε από το νόμο Χαρδούβελη, στο κουφάρι της παλιάς τράπεζας. Πρόκειται για ένα ακόμη σκάνδαλο, το οποίο αξιοποίησαν ως τώρα Εθνική, Alpha και Πειραιώς, που γίνεται καλύτερα εμφανές αν σκεφτούμε τι θα πάθαινε κάθε κοινός θνητός αν την ώρα που έπρεπε να ενεργοποιηθεί ένα δικαίωμα του δημοσίου επί της περιουσίας του, έστηνε μια νέα εταιρεία για να ξεγλιστρήσει από την υποχρέωση που με νόμο (!) είχε αναλάβει, ως αντιστάθμισμα για να αποκτήσει ένα σκανδαλώδες προνόμιο.

Το ακόμη καλύτερο είναι πώς δεν αποκλείεται να ακολουθήσουν κι άλλα hive-down! Η πρόθεση των τραπεζών να εκμεταλλευτούν το σκανδαλώδες πλαίσιο του «Ηρακλή» για να ξεφορτωθούν από το χαρτοφυλάκιο τους (πράσινα και κόκκινα) δάνεια  θα γεννήσει ζημιές, που θα καταστήσουν επιτακτική την εφαρμογή του νόμου για έκδοση μετοχών υπέρ του δημοσίου. Και τότε θα δημιουργήσουν νέες θυγατρικές, και νέες ζημιές αποδεικνύοντας για πολλοστή φορά αυτό που ξέρουμε πάνω από δέκα χρόνια: ότι αποτελούν μαύρη τρύπα όχι μόνο για την ίδια την οικονομία, όπως δείχνει η απροθυμία τους να δανείσουν με ανεκτούς, δηλαδή μη τοκογλυφικούς, όρους ακόμη και σε ένα περιβάλλον αρνητικών επιτοκίων, αλλά και για τα δημόσια οικονομικά και την τσέπη των φορολογουμένων.

Γι’ αυτό το λόγο η εθνικοποίησή τους, ακόμη και τώρα, είναι μονόδρομος για να πάψουν να λειτουργούν σαν βδέλλες…

Το facebook θερμοκήπιο της άκρας Δεξιάς

Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Την τελευταία εβδομάδα του Φεβρουαρίου γίναμε μάρτυρες αλλεπάλληλων περιπτώσεων λογοκρισίας από το δημοφιλέστερο τόπο κοινωνικής δικτύωσης, το facebook. Όλες οι απαγορεύσεις αφορούσαν αναρτήσεις αλληλεγγύης στον απεργό πείνας και δίψας Δημήτρη Κουφοντίνα. Κορυφή του παγόβουνου ήταν οι απαγορεύσεις σε αναρτήσεις των δημοσιογράφων Άρη Χατζηστεφάνου και Μαρίας Λούκα και στη συνέχεια σε δική μου ανάρτηση…

Η αιτιολόγηση του facebook ότι «η δημοσίευση παραβιάζει τους όρους μας σε ό,τι αφορά τα επικίνδυνα άτομα και επικίνδυνες οργανώσεις» υπονοεί μια αμφίδρομη πολιτική απαγορεύσεων, τόσο προς τα δεξιά όσο και προς τα αριστερά. Κι ίσως αυτό να είναι το λιγότερο ανόητο υπονοούμενο, μιας και το κυριότερο είναι το υπονοούμενο πώς όποιος τάσσεται με την εφαρμογή του νόμου υποθάλπει την τρομοκρατία…

Ας μείνουμε ωστόσο στην προσπάθεια του facebook, να εμφανιστεί ως ο μεγάλος ισορροπιστής. Η πραγματικότητα διαψεύδει το facebook. Μια σύντομη αναδρομή σε ορισμένα από τα πεπραγμένα του όπως καταγράφηκαν από εκτενή ρεπορτάζ του διεθνούς Τύπου βεβαιώνει ότι η ευαισθησία του facebook εξαντλείται  σε όσους επικαλούνται τα δημοκρατικά δικαιώματα και στην Αριστερά. Απεναντίας, φιλοξένησε κι ενθάρρυνε το λόγο μίσους της Alt Right για να αποδειχθεί ιδανικό θερμοκήπιο της άκρας Δεξιάς. Όλα αυτά προφανώς μέχρι τις 6 Ιανουαρίου, όταν εισέβαλε ο όχλος του Τραμπ στο Καπιτώλιο κι έγινε σαφές ότι το εκλογικό αποτέλεσμα έχει πλέον κριθεί υπέρ του Τζο Μπάιντεν. Κι έτσι τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης άλλαξαν πολιτικό προσανατολισμό επιδιώκοντας να έχουν λόγο στις αλλαγές που δρομολογούνται. Ας μείνουμε λοιπόν στη θητεία Τραμπ.

Ακόμη και το 2020, όταν η πολιτική αντιμετώπισης της πανδημίας είχε αποδειχθεί δολοφονική, προκαλώντας χιλιάδες νεκρούς, το facebook δούλευε για τον Τραμπ κι οι Δημοκρατικοί το κατήγγειλαν ως όργανο των Ρεπουμπλικανών που, εν όψει των εκλογών του Νοεμβρίου, έδινε με την μεροληψία του στον Τραμπ ένα  ισχυρό προβάδισμα. Ως αποτέλεσμα το δεξιό κοινό χρησιμοποιούσε το facebook ως πλατφόρμα διάδοσης θεωριών συνομωσίας και ρατσιστικών συνθημάτων, δίνοντας ώθηση σε αναρτήσεις αντίστοιχου περιεχομένου. Αξιωματούχοι του facebook σε δήλωσή τους στο Politico (σε άρθρο με τίτλο «Γιατί η Δεξιά έχει μαζικό πλεονέκτημα στο facebook») δικαιολογούσαν την επιρροή των ακροδεξιών θεωριών υποστηρίζοντας ότι ο δεξιός λαϊκισμός προκαλεί περισσότερες αλληλεπιδράσεις. Αντίθετα με αριστερόστροφες αναρτήσεις που σπανίως περιλαμβάνονται στις πιο προβεβλημένες.  

Το facebook ωστόσο δεν έγινε τυχαία προμαχώνας της αμερικανικής Δεξιάς. Για την μετατροπή του σε θερμοκήπιο της άκρας Δεξιάς συνέβαλε καθοριστικά το ίδιο το …facebook. Ήταν επιλογή του!

Τον Οκτώβριο του 2019 το facebook για να αντιμετωπίσει, καλύτερα να διασκεδάσει, την κριτική ότι λειτουργεί σε βάρος του Τύπου και διαδίδει πλαστές ειδήσεις εγκαινίασε μια νέα δημοσιογραφική ενότητα. Με βάση τις δικές του διακηρύξεις θέση σε αυτό το τμήμα θα είχε το καλά τεκμηριωμένο ρεπορτάζ. Τη νέα ενότητα μάλιστα την παρουσίασε ο ίδιος ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ με άρθρο γνώμης στους New York Times, ως ένα εργαλείο υποστήριξης της ποιοτικής, ερευνητικής δημοσιογραφίας. Ωστόσο, μαζί με Μέσα όπως Washington Post, New York Times, Wall Street Journal, BussFeed, Bloomberg κ.α. το facebook πρόσθεσε και το Breitbart News! Το συγκεκριμένο δίκτυο ιδρύθηκε το 2005 και πιο πρόσφατα είχε στην διεύθυνσή του τον Στιβ Μπανόν, σύμβουλο στρατηγικής του Τραμπ και αρχιτέκτονα της ακροδεξιάς ρητορικής και πολιτικής του. Το Breitbart για χρόνια αποτελούσε τη ναυαρχίδα των φιλικών Μέσων με τα οποία ο Ντόναλντ Τραμπ επιχείρησε να χτίσει (και σε ένα βαθμό τα κατάφερε) την ιδεολογική του ηγεμονία από την μια άκρη των ΗΠΑ ως την άλλη. Τα άρθρα του βρίθουν ρατσιστικών ύβρεων, προσβολών σε μουσουλμάνους και ύμνων στην ανωτερότητα της λευκής φυλής. Ο Στιβ Μπανόν είχε δηλώσει δημόσια το 2016 σε δημοσιογράφο ότι «είμαστε η πλατφόρμα της Alti Right». Φιλοξενώντας πέρα από ρατσιστικά άρθρα και θεωρίες συνομωσίας οδήγησε εκατοντάδες μεγάλες εταιρείες να το αποκλείσουν από τα διαφημιστικά τους προγράμματα. Εν ολίγοις το Breitbart News έγινε σύμβολο των πλαστών ειδήσεων! Αυτό λοιπόν το Μέσο πρόσθεσε το facebook στα προτεινόμενα Μέσα, προκαλώντας προφανώς την  οργή δημοσιογράφων και πολιτικών που πίσω από αυτή την κίνηση  του Ζούκερμπεργκ διέκριναν ένα κλείσιμο του ματιού του προς τον Τραμπ, εν όψει των προεδρικών εκλογών.

Το Breitbart News δεν ήταν το μοναδικό Μέσο της αμερικανικής Άκρας Δεξιάς που φιλοξενήθηκε στο facebook. Ανάλογης …θερμής φιλοξενίας έτυχε και το Daily Wire. Προμαχώνας κι αυτή η ιστοσελίδα του μισογυνισμού, του αντι-εμβολιαστικού κινήματος, της ομοφοβίας και των αρνητών της κλιματικής αλλαγής. Συνάντηση μάλιστα που πραγματοποίησε ο ιδρυτής του facebook με τον ισχυρό άνδρα του Daily Wire, Μπεν Σαπίρο, προκάλεσε σοβαρές αντιδράσεις στον Τύπο και το πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ, ενώ ερμηνεύθηκε ως (μία ακόμη) χειρονομία καλής θέλησης του Ζούκερμπεργκ απέναντι στον Τραμπ.

Οι διακριτικές σχέσεις του facebook με το ανερχόμενο ακροδεξιό ρεύμα στις ΗΠΑ οδήγησαν το πιο δυναμικό και νεανικό κοινό, με υψηλή εκπαίδευση που κατοικεί στην ανατολική ακτή και εργάζεται σε διανοητικά επαγγέλματα να σβήνει μαζικά τους λογαριασμούς του. «Η κυρίαρχη θεωρία στους τεχνολογικούς κύκλους ήταν πώς το facebook ήταν γεμάτο από ηλικιωμένους και ανιαρές αναρτήσεις, ενώ άλλες πλατφόρμες όπως το Instagram, το Twitter και το Snapchat ήταν πιο νεανικές και αστείες. Αλλά τις τελευταίες εβδομάδες έχει γίνει σαφές ότι η έξοδος ήταν μάλλον κάτι ευρύτερο. Το facebook έχει γίνει το σπίτι της δεξιάς Αμερικής, ενώ το Twitter και το Snap είναι το σπίτι της αριστερής», έγραφε πρόσφατα το Vanity Fair σε σχετικό ρεπορτάζ του.

Η αλήθεια είναι πως το facebook δεν έμεινε αδιάφορο απέναντι στην απειλητική άνοδο της άκρας Δεξιάς στις ΗΠΑ, ειδικά μετά τα γεγονότα στο Τσάρλοτσβιλ των ΗΠΑ τον Αύγουστο του 2017. Ωστόσο όλες οι αντιδράσεις του είχαν τρία χαρακτηριστικά: γίνονταν πολύ αργά, δηλαδή εκ των υστέρων, ήταν πολύ λίγες και στρέφονταν κατά δικαίων και αδίκων. Έτσι, ενώ το facebook άφηνε ανενόχλητες τις σβάστικες να κυκλοφορούν στις αναρτήσεις, όταν  αποφάσισε να απαγορεύσει τα σχετικά ποστ τα κυρίως θύματα ήταν αντιφασιστικές οργανώσεις κι εκδηλώσεις, που είχαν στο σήμα τη σβάστικα. Το γεγονός ότι τη σβάστικα την έσπαγε μια γροθιά ή ένα χέρι την έριχνε στο καλάθι των αχρήστων ήταν αδιάφορο για τον αλγόριθμο του  facebook που αποδείχθηκε πιο αφελής, άκαμπτος κι αργόστροφος ακόμη κι από τα αριθμητήρια που είχαν εν είδει ταμειακών στη Σοβιετική Ένωση τη δεκαετία του ‘80.

Εν κατακλείδι, η προσπάθεια του facebook να εμφανιστεί ως εγγυητής του πολιτικού κέντρου και τιμωρός των ακραίων φωνών δεν επιβεβαιώνεται από τα γεγονότα. Το facebook αποδείχτηκε θερμοκήπιο της άκρας Δεξιάς. Επέλεξε να συμπλεύσει και να υπηρετήσει την ατζέντα της είτε για λόγους πολιτικούς, αντιλαμβανόμενο έγκαιρα δηλαδή τη δεξιά στροφή της πολιτικής ελίτ όπως εκφράστηκε με την εκλογή του Τραμπ οπότε θέλησε να γίνει μέρος των σχεδίων της, είτε για λόγους οικονομικούς διακρίνοντας ότι ο ακροδεξιός όχλος του QAnon και του δικαιώματος στην οπλοφορία ευνοεί τα κλικ και αυξάνει τα διαφημιστικά έσοδα. Μικρή σημασία έχει τι από τα δύο λειτούργησε καταλυτικά. Το σημαντικότερο είναι ότι η «ευαισθησία» που έδειξε το facebook να κατεβάσει στην Ελλάδα αναρτήσεις που ζητούσαν να γίνουν σεβαστά τα αιτήματα του απεργού Κουφοντίνα, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι έγινε χωρίς την μεσολάβηση της νεοδημοκρατικής Ομάδας Αλήθειας, ήταν μία ακόμη ένδειξη για την δεξιά ως ακροδεξιά, σίγουρα πάντως αντι-δημοκρατική, πολιτική προκατάληψη που διαπερνά τη λειτουργία του μεγαλύτερου ιστότοπου κοινωνικής δικτύωσης.

Μέσο Κοινωνικής Λογοκρισίας το facebook, συνέντευξη στον Π. Τσαρτσιανίδη

Μια συζήτηση με τον Παναγιώτη Τσαρτσιανίδη, από το Kozani.tv, για το δικαίωμα λόγου στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και τις απαγορεύσεις που επιβάλει το facebook, με αφορμή την απεργία πείνας του Δημήτρη Κουφοντίνα.

Περιμένοντας τη νέα κρίση χρέους

Tου Λεωνίδα Βατικιώτη

Ρεκόρ ύφεσης κατέγραψε η ευρωζώνη το 2020, σε σχέση με τους κυριότερους ανταγωνιστές της, από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία μέχρι την Κίνα και σύσσωμη τη λέσχη των BRICS  (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίονα και Νότια Αφρική) όπως φαίνεται στον συνημμένο Πίνακα 1. Η πτώση του ΑΕΠ κατά 7,4% στην ευρωζώνη θα σημάνει νέα ώθηση στην ανεργία και την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, που θα γίνει εμφανής όταν τερματιστούν τα διάφορα μέτρα ενίσχυσης της εργασίας που ήδη εφαρμόζονται από την μια άκρη της Ευρώπης ως την άλλη, μεταθέτοντας για το μέλλον ένα μαζικό κύμα χρεοκοπιών μικρομεσαίων επιχειρήσεων και απολύσεων.

Πίνακας 1. Εξέλιξη ΑΕΠ
	2018	2019	2020
Κίνα	6,60%	6,10%	2%
BRICS	5,40%	4,70%	-1,10%
ΗΠΑ	3%	2,20%	-3,60%
Ρωσία	3%	1,30%	-4,00%
Ευρωζώνη	1,90%	1,30%	-7,40%
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα

Το ρεκός της ευρωζώνης μοιάζει με χρονικό προαναγγελθέντος οικονομικού θανάτου. Εύκολα μπορούσε να προβλεφθεί από το ύψος και το χαρακτήρα των οικονομικών μέτρων ενίσχυσης που εξήγγειλε η κάθε χώρα. Επικεντρώνοντας τη σύγκριση μόνο με τις ΗΠΑ και την Κίνα εύκολα διαπιστώνουμε πώς η νεοφιλελεύθερη αγκύλωση της ευρωζώνης την οδήγησε να εξασφαλίσει τις χειρότερες επιδόσεις τόσο στα οικονομικά μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης, όσο και στα υγειονομικά μέτρα διαχείρισης της πανδημίας.

Σε ό,τι αφορά τα υγειονομικά μέτρα η παταγώδη αποτυχία της ευρωζώνης φαίνεται στην ανικανότητά της να εξασφαλίσει τον αναγκαίο αριθμό εμβολίων. Με βάση τους Financial Times στις 10 Φεβρουαρίου ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση ως εκείνη την ημέρα είχε εξασφαλίσει μόλις 3,9 δόσεις εμβολίου ανά 100 κατοίκους, οι ΗΠΑ εξασφάλισαν 12,8 και η Αγγλία 19,2 δόσεις! Το ευρωπαϊκό φιάσκο γίνεται ακόμη μεγαλύτερο αν λάβουμε υπ’ ‘όψη μας ότι και στις δυό χώρες, που τις ενώνουν τόσα πολλά και τις χωρίζει η γλώσσα κατά την ρήση του Τσόρτσιλ, επικράτησε σε επίπεδο διακηρύξεων ή πράξεων η δαρβινική λογική της ανοσίας της αγέλης. Η Ευρώπη αντίθετα έδειξε εξ αρχής να ευαισθητοποιείται προτάσσοντας ένα κοινωνικό προσωπείο, δίνοντας όρκους πίστης στο δημόσιο σύστημα υγείας, την εξασφάλιση των αναγκαίων θεραπειών για κάθε πολίτη, κοκ. Όταν έφτασε ωστόσο η ώρα να συντονιστούν οι πολιτικές υγείας και τα λόγια να γίνουν πράξη ακόμη και στα πιο υψηλά κλιμάκια της ΕΕ ο ένας άρχισε να βρίζει τον άλλον κι όλοι μαζί τη νέα πρόεδρο Ούρσουλα φον ντερ Λέιεν που οι ικανότητες της αποδεικνύονται αντιστρόφως ανάλογες των αριστοκρατικών τίτλων τιμής που την περιβάλλουν. Επί της ουσίας, για την αποτυχία της ΕΕ ευθύνεται η νεοφιλελεύθερης προέλευσης αδιαφορία απέναντι σε ό,τιδήποτε δημόσιο και κοινωνικό. Στον αντίποδα, ας σκεφτούμε τα αντανακλαστικά που θα επιδείκνυαν Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη αν έπρεπε να σώσουν κάποια τράπεζα. Τέλος, σε ό,τι αφορά την Κίνα το πάρτι που έστησαν τον Αύγουστο του 2020 οι κάτοικοι της επαρχίας Γουχάν στην πισίνα της πόλης, κολλώντας ο ένας δίπλα στον άλλον σα να μην πέρασε ποτέ από κει ο κορονοϊός, σηματοδότησε το τέλος της πανδημίας, ενώ επίσης συμβόλισε την απαράμιλλη ικανότητα του κινέζικου καπιταλισμού να δρα συγκεντρωτικά και αποτελεσματικά.

Κι ας μη τεθεί το δίλημμα ελευθερία ή πανδημία, υπονοώντας ότι τα κατορθώματα της Κίνας οφείλονται στον αδιαμφισβήτητα αυταρχικό χαρακτήρα του καθεστώτος της. Γιατί, τα ίδια θεαματικά αποτελέσματα πέτυχε και η Νέα Ζηλανδία όπου εκλογές διεξάγονται κάθε τέσσερα χρόνια. Επιπλέον, το δίλημμα ελευθερία ή πανδημία είναι πλαστό επειδή ειδικά στην Ευρώπη το επίπεδο των πολιτικών ελευθεριών έχει ήδη σημαντικά συρρικνωθεί με αφορμή την πανδημία, χωρίς να έχει καταφέρει η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία να εξασφαλίσει ακόμη και τις σωστές δόσεις των εμβολίων… Κινεζοποιηθήκαμε δηλαδή στο επίπεδο των ελευθεριών απέχοντας παράλληλα έτη φωτός από την αποτελεσματικότητά τους…

Το σημαντικότερο πλήγμα ωστόσο η Ευρώπη το δέχτηκε στην οικονομία. Παρότι η κρίση της πανδημίας διέφερε από οποιαδήποτε άλλη πρόσφατη οικονομική κρίση (αγοράς ακινήτων στις ΗΠΑ, δημοσίου χρέους και ευρώ στην Ευρώπη) η διαχείρισή τους, είχε διδάξει άπαντες ότι το μέγεθος της κρατικής παρέμβασης ορίζει το μέγεθος της ύφεσης: Μεγάλη παρέμβαση οδηγεί σε μικρή ύφεση, μικρή παρέμβαση οδηγεί σε μεγάλη ύφεση.

Το δίδαγμα αυτό επαναλήφθηκε και το 2020. Η Κίνα, με βάση τον Economist στις 24 Οκτωβρίου 2020, οδήγησε για άλλη μια φορά το δημόσιο χρέος της στα ύψη, αυξάνοντας τον τραπεζικό δανεισμό προς την οικονομία, και το λόγο χρέους προς ΑΕΠ σε νέο επίπεδο ρεκόρ: 275%! Από το 2009 είχε να παρατηρηθεί μια τόσο μεγάλη αύξηση του λόγου του ΑΕΠ, ύψους 25%. Περίπου στο 20% του αμερικανικού ΑΕΠ θα φτάσουν και τα τρία προγράμματα οικονομικής στήριξης που ενέκριναν Τραμπ (3,5 τρισ. δολ.) και Μπάιντεν (1,9 τρισ. δολ.). Η διαφορά είναι ότι στις ΗΠΑ τα ποσά αυτά (κι ιδιαίτερα το πακέτο του Μπάιντεν) ακόμη τελούν υπό διαπραγμάτευση. Στην Ευρώπη είναι ακόμη χειρότερα μιας κι ένα σχετικά εφάμιλλο ποσό θα δοθεί υπό την μορφή ρευστού και δανείων, αντίθετα με ό,τι συνέβη σε Κίνα και ΗΠΑ ενώ η εκταμίευσή του θα διαρκέσει τρία χρόνια…

Τα αποτελέσματα για την Ευρώπη είναι ήδη δραματικά! Το χρέος της θα αυξηθεί σε δυσθεώρητα επίπεδα όχι μόνο λόγω της ύφεσης επειδή δηλαδή θα μειωθεί ο παρανομαστής του λόγου χρέους προς ΑΕΠ, αλλά επειδή θα αυξηθεί και ο δανεισμός, δηλαδή ο αριθμητής, για πραγματικούς επομένως λόγους. Η Κίνα αντίθετα εφαρμόζοντας εμπροσθοβαρή μέτρα βλέπει το δημόσιο χρέος της να αυξάνεται αποκλειστικά και μόνο λόγω του δανεισμού, επειδή αυξάνεται ο δανεισμός. Αυξάνοντας έγκαιρα την ποσότητα χρήματος που κυκλοφορεί στην οικονομία δεν επέτρεψε να οδηγηθεί στην  ύφεση, όπως συνέβη κυρίως στην ευρωζώνη, αλλά και στις ΗΠΑ. Φαίνεται έτσι ότι η ευρωζώνη παρά τις μεγαλοστομίες αποτελεί το τελευταίο «απόρθητο κάστρο» του νεοφιλελευθερισμού σε όλο τον κόσμο, έστω με τις απαραίτητες δόσεις νεοκεϋνσιανής προσαρμογής, εφαρμόζοντας απαρέγκλιτα, παρά τα μικρά διαλείμματα, τις πιο δρακόντειες δημοσιονομικές πολιτικές. Και τούτη, η αδιαχώριστη με το ευρώ επιλογή οδήγησε στην ύφεση – ρεκόρ!

Σε αυτό το πλαίσιο αποκτά ξεχωριστή σημασία η έκκληση οικονομολόγων από όλη την Ευρώπη για διαγραφή του δημόσιου χρέους που παρακρατά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα των κρατών που συμμετέχουν στο ευρώ. Την έκκληση υπογράφουν οικονομολόγοι όπως ο Τομά Πικετί, ενώ από έλληνες υπογράφουν ο Κώστας Λαπαβίτσας και ο Νίκος Θεοδοσίου.

Οι ευρωπαίοι οικονομολόγοι, μεταξύ άλλων τονίζουν τα εξής: Πρώτο, το εξόχως αντιφατικό φαινόμενο να χρωστάμε το 25% του δημόσιου χρέους μας στην ΕΚΤ, «με άλλα λόγια χρωστούμε στον εαυτό μας το 25% του χρέους μας». Δεύτερο, πώς τα 300 δισ. ευρώ που θα δοθούν σε τρία χρόνια για την ανάκαμψη υπολείπονται σημαντικά των 2 τρισ. ευρώ που ζήτησε το Ευρωκοινοβούλιο και των 300-400 δισ. που πρότεινε το Ελεγκτικό Συνέδριο να δίνονται ετησίως μόνο για να χρηματοδοτηθεί η ενεργειακή μετάβαση. Τρίτο, τη διαγραφή των δύο τρίτων του χρέους της Γερμανίας το 1953 που της επέτρεψε στη συνέχεια να ευημερήσει. Τέταρτο, τη δυνατότητα που έχει η ΕΚΤ να εκτυπώσει χρήμα για να καλύψει τις απώλειες βάσει του Πρωτοκόλλου 4 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ και πέμπτο, ότι τα χαμηλά και αρνητικά επιτόκια δεν κατάφεραν να ωθήσουν σε επενδύσεις.

Αν υπάρχει ένα κράτος που έχει συμφέρον από την υιοθέτηση ενός τέτοιου σχεδίου είναι η Ελλάδα. Αν στην ΕΕ και την Ευρωζώνη κατά μέσο όρο ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες το 2020 για να φτάσει το 95% και 102% αντίστοιχα (ενώ το 2021 και 2022 θα συνεχίσει να αυξάνεται κατά 1-2 ποσοστιαίες μονάδες) στην Ελλάδα έφτασε το 207%. Στο τέλος του 2021, βάσει των πιο αισιόδοξων σεναρίων, θα ανέρχεται σε 200%, το 2022 σε 193%, κοκ. Σε πρόσφατη έκθεση βιωσιμότητας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζεται ότι οι μεσοπρόθεσμοι κίνδυνοι για τη βιωσιμότητα του χρέους έχουν επιδεινωθεί σε σχέση με την περυσινή αντίστοιχη μελέτη, παρότι οι παραδοχές από τις οποίες ξεκινά είναι εντελώς ανεδαφικές, δηλαδή φουσκωμένες, μόνο και μόνο για να εμφανίζεται μια μαγική εικόνα που χωνεύεται σχετικά εύκολα και δε γεννά ανησυχίες, φτάνοντας το 2030 το χρέος να ανέρχεται στο 160,4% του ΑΕΠ, όπως φαίνεται στον συνημμένο πίνακα. Για παράδειγμα, πέραν της υπόθεσης για πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 2,2% ως το 2060 βάσει όσων συμφωνήθηκαν στο Γιούρογκρουπ του Ιουνίου του 2018, θεωρεί δεδομένους ρυθμούς μεγέθυνσης ύψους 5,5% για φέτος, 4,5% για το 2022 και 3,5% μέσο όρο από το 2030 ως το 2060. Είναι μια υπόθεση εντελώς αυθαίρετη, στα όρια της απάτης, που δεν έχει καμιά σχέση με τα ιστορικά δεδομένα της ελληνικής οικονομίας! Οι συντάκτες της έκθεσης ξεκίνησαν προφανώς ανάποδα: Πρώτα έβαλαν το ποσοστό του χρέους που ήθελαν να προκύψει για να χαϊδέψουν τα αφτιά αγορών και διαμορφωτών πολιτικής και μετά γέμιζαν τα «κελιά» με τις παραδοχές.

Μια νέα δημοσιονομική κρίση επομένως είναι θέμα χρόνου όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για όλες τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου που, λόγω της έκθεσής τους στον τουρισμό και των ανεπαρκών δημοσιονομικών μέτρων το 2020, υπέστησαν μεγάλη πτώση του ΑΕΠ και κατ’ επέκταση αύξηση του λόγου του χρέους προς το ΑΕΠ. Η παρακράτηση του 75% σχεδόν του ελληνικού δημόσιου χρέους από άλλες ευρωπαϊκές χώρες και θεσμούς όπως ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, κι όχι από τις αγορές, διευκολύνει την πολιτική διαπραγμάτευση στην κατεύθυνση της διαγραφής τουλάχιστον ενός μέρους του χρέους.