Τρίτωσε το κακό… (Επίκαιρα, 21-27 Αυγούστου 2015)
Φορολογία, συντάξεις, ιδιωτικοποιήσεις και άνοιγμα των αγορών οι βασικοί άξονες του νέου σκληρότερου προγράμματος
ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ
«Φτιάξαμε ένα προτεκτοράτο, δε βλέπω σ’ αυτό κάτι κακό», είχε δηλώσει ο σλοβάκος πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο, μετά το τέλος των διαπραγματεύσεων της Ελλάδας με τους πιστωτές. Οι ακριβείς όροι υπό τους οποίους η Ελλάδα μετατρέπεται σε προτεκτοράτο της ευρωζώνης και των πιστωτών αποτυπώθηκαν στο Μνημόνιο που ψήφισε η Βουλή στις 14 Αυγούστου, κάτω από διαδικασίες που ισοδυναμούσαν με ωμό εκβιασμό, μετατρέποντας τη Βουλή σε αυτόματο νομιμοποίησης γερμανικών τελεσιγράφων. Οι 118 ψήφοι, μόνο, που συγκέντρωσε το τρίτο, αριστερό μνημόνιο από ένα σύνολο 149 βουλευτών που εξελέγησαν με τα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ, είναι το αντίτιμο που πλήρωσε η κυβέρνηση για τη στροφή 180 μοιρών που πραγματοποίησε.
Τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο νέο Μνημόνιο θα φέρουν νέα φτώχεια στην ελληνική κοινωνία καθώς πλήττουν τους πιο φτωχούς, ακόμη μάλιστα κι όσους την είχαν γλιτώσει από τα προηγούμενα μνημόνια, ενώ στερεί την Ελλάδα από πολύτιμους πόρους που θα εκχωρηθούν όσο – όσο στους ιδιώτες, μέσω του νέου ταμείου ξεπουλήματος, με δικαιολογία την μείωση του χρέους. Γιατί, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η αντιμετώπιση της δημοσιονομικής κρίσης είναι μόνο η αφορμή. Στόχος παραμένει η βίαιη ακύρωση όλων εκείνων των κατακτήσεων που συνιστούν την ευρωπαϊκή εξαίρεση στον παγκόσμιο καπιταλισμό που ως αποτέλεσμα θα έχει μια κοινωνική πόλωση πρωτοφανή, τουλάχιστον για τα δεδομένα της Ευρώπης.
Οξεία κριτική στο νέο «πρόγραμμα διάσωσης» της Ελλάδας άσκησε ακόμη κι ο επικεφαλής του γερμανικού κόμματος Αριστερά, Γκρέγκορ Γκίζι, ο οποίος μιλώντας στη Βουλή στις 19 Αυγούστου για το νέο δάνειο των 86 δις. ευρώ, τόνισε πως δημιουργούνται νέα χρέη για να καλυφθούν τα παλιά. Την ίδια ώρα η Γερμανία που κέρδισε 100 δισ. ευρώ όλα αυτά τα χρόνια, λόγω των χαμηλών επιτοκίων με τα οποία δανειζόταν, συνεχίζει να μην πληρώνει ούτε ένα ευρώ για την κρίση, υπογράμμισε ο επικεφαλής της γερμανικής Αριστεράς.
Τα σημαντικότερα μέτρα του νέου Μνημονίου αφορούν τη φορολογία. Ειδικότερα προβλέπεται: Αύξηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης για το αγροτικό ντίζελ στα 200 ευρώ από την 1η Οκτωβρίου 2015 και στα 330 ευρώ από την 1η Οκτωβρίου 2016 (από 66 ευρώ). Επαναφορά της προκαταβολής φόρου στο 55% για τους αγρότες, από 27,5%. Σταδιακή αύξηση της προκαταβολής φόρου για ελεύθερους επαγγελματίες και μικρομεσαίους επιχειρηματίες στο 75% για τα εισοδήματα του 2015 και στο 100% για τα εισοδήματα του 2016 (από 55% για τα περσινά εισοδήματα). Κατάργηση της έκπτωσης 2% που απολάμβαναν όσοι εξοφλούσαν εφάπαξ το φόρο εισοδήματος. Μείωση των δόσεων του ΕΝΦΙΑ, που θα αρχίσει να καταβάλλεται τον Οκτώβριο του 2015, από 6-7 σε 5. Αύξηση φόρου στα ποτά με τον συντελεστή αιθυλικής αλκοόλης να αυξάνεται από 2.450 σε 2.548 ανά 100λιτρο άνυδρης αιθυλικής αλκοόλης. Αύξηση του επιτοκίου σε όσους έχουν ενταχθεί στη ρύθμιση των 100 δόσεων στο 5% από 3%. Μείωση του ακατάσχετου ορίου μισθών, συντάξεων και ασφαλιστικών βοηθημάτων από τα 1.500 ευρώ στα 1.000. Αύξηση του προστίμου στα οχήματα που δεν έχουν περάσει ΚΤΕΟ πάνω από έξη μήνες στα 150 ευρώ. Για εισοδήματα από ενοίκια έως 12.000 ευρώ αύξηση του συντελεστή φορολόγησης από 11% στο 15% και για εισοδήματα άνω των 12.000 αύξηση του συντελεστή στο 35% από 33%. Επιβολή ΦΠΑ 23% στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, με εξαίρεση την προσχολική αγωγή. Τέλος προβλέπεται η επανεξέταση των διατάξεων που αφορούν κληρονομιές και γονικές παροχές, όπως και τεκμήρια διαβίωσης, ενώ παρατείνει για τέσσερα χρόνια ακόμη την ειδική εισφορά στις ναυτιλιακές εταιρείες και περιορίζει τις φοροαπαλλαγές τους.
Ενώ το τρίτο Μνημόνιο αυξάνει όλους του φόρους που αφορούν το λαό καταργεί και τυπικά ένα νόμο που αν και ψηφίστηκε ουδέποτε εφαρμόστηκε κι υποσχόταν να περιορίσει την θεσμοθετημένη φοροαποφυγή των μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων. Το νόμο συγκεκριμένα που επέβαλε προληπτικό φόρο ύψους 26% σε συναλλαγές με χώρες με προνομιακό φορολογικό καθεστώς, όπως η Κύπρος κι η Βουλγαρία. Αν παρέμενε κι εφαρμοζόταν αυτός ο νόμος θα ήταν πιθανότατα περιττές οι περικοπές στο επίδομα θέρμανσης που προβλέπονται στο μνημόνιο με στόχο να μειωθούν στο μισό οι σχετικές δαπάνες στον προϋπολογισμό του 2016.
Το δεύτερο μέτωπο που ανοίγει το τρίτο Μνημόνιο αφορά το ασφαλιστικό, με τη σταδιακή αύξηση των ορίων ηλικίας στα 67 έτη, ή 62 με 40 χρόνια εργασίας να αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου. Εξ ίσου σημαντική ωστόσο ήταν κι η μείωση της κατώτατης σύνταξης (που αφορά όσους συνταξιοδοτήθηκαν μετά από 15 χρόνια εργασίας, λόγω αναπηρίας ή εργατικού ατυχήματος) από τα 486 ευρώ στα 392,7, κατ’ εφαρμογή του αντι-ασφαλιστικού νόμου Κουτρουμάνη – Λοβέρδου. Ξεχωριστής σημασίας είναι κι η ένταξη όλων των επικουρικών στο Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ) που από κοινού με την πρόβλεψη ότι οι συντάξεις του θα καταβάλλονται αποκλειστικά από τις εισφορές εργοδοτών κι εργαζομένων ισοδυναμεί με την ενεργοποίηση της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος!
Το τρίτο μέτωπο σχετίζεται με τις ιδιωτικοποιήσεις κι ως προμετωπίδα έχει το νέο σουπερ ταμείο ιδιωτικοποιήσεων, που φιλοδοξεί να ξεπουλήσει περιουσιακά στοιχεία ύψους 50 δισ. ευρώ, ενώ ως το 2017 υπολογίζονται έσοδα ύψους 6,4 δισ. ευρώ. Η αρχή ήδη έγινε με το ξεπούλημα των 14 περιφερειακών αεροδρομίων, όπως αποφάσισε το κυβερνητικό συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής στην κοινοπραξία της γερμανικής Φράπορτ με την Σλεντέλ (συμφερόντων Κοπελούζου) έναντι τιμήματος 1,234 δισ. ευρώ, που παραμένει αβέβαιο κατά πόσο θα εισπραχθεί.
Μεγάλη πολιτική σημασία έχει κι η υιοθέτηση από την κυβέρνηση της νεοφιλελεύθερης άποψης για το άνοιγμα των αγορών (καθώς σηματοδοτεί την αποδοχή των πιο ακραίων και αποτυχημένων ιδεολογημάτων της αντίπερας όχθης που αποδίδουν την οικονομική στασιμότητα στην ύπαρξη εμποδίων στον ανταγωνισμό), μέσα από την εφαρμογή των προτάσεων του ΟΟΣΑ, όπως είχαν διατυπωθεί στην περίφημη εργαλειοθήκη. Σε αυτό το πλαίσιο εκπτώσεις πλέον θα γίνονται όλο το χρόνο προς όφελος των μεγάλων επώνυμων επιχειρήσεων και των εμπορικών κέντρων, άδειες σε φορτηγά ΙΧ θα χορηγούνται χωρίς περιορισμούς, κ.α. Ωστόσο, η περιβόητη απελευθέρωση μόνο πλήγματα σηματοδοτεί στα συμφέροντα των καταναλωτών. Προς επίρρωση η απελευθέρωση της διάρκειας ζωής στο γάλα που διευκολύνει τη γερμανική και ολλανδική εξαγωγική κτηνοτροφία συρρικνώνοντας τις ομοειδείς ελληνικές επιχειρήσεις. Επίσης, η κατάργηση της διάκρισης μεταξύ αρτοποιείων και πρατηρίων που διευκολύνει κάθε είδους επιχειρήσεις τροφίμων και ποτών να πουλούν ψωμί, διεκδικώντας το ίδιο στάτους με τους φούρνους. Και, τέλος, η δυνατότητα να ανοίγουν φαρμακείο ακόμη κι όσοι δεν έχουν πτυχίο φαρμακοποιού που μετατρέπει τα φαρμακεία σε εμπορικά…
Εν κατακλείδι πρόκειται για ένα Μνημόνιο πολύ χειρότερο των προηγούμενων που συνόδευσαν τις δύο δανειακές συμβάσεις του 2010 και 2012, καθώς θα σημάνει την φτωχοποίηση του λαού και την αποικιοποίηση της χώρας.
Η τριμηνιαία …πολιτική ανάλυση του Γραφείο Προϋπολογισμού (Επίκαιρα)
Μόνο με την παρακολούθηση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού του κράτους δεν ασχολείται η τριμηνιαία έκθεση που εξέδωσε το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή των Ελλήνων, για την περίοδο Απριλίου – Ιουνίου 2015. (Εδώ το πλήρες κείμενο). Για πολλοστή φορά και κατά παράβαση των όσων προβλέπουν οι σχετικοί νόμοι, το Γραφείο Προϋπολογισμού εξέδωσε ένα πολιτικό ντοκουμέντο, που από την αρχή μέχρι το τέλος υμνεί την πολιτική των πιστωτών και καταφέρεται ενάντια σε οποιαδήποτε εναλλακτική διατυπώθηκε ή ακολουθήθηκε ενάντια στην πλήρη παράδοση στους πιστωτές.
ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ
Οι πρώτες σελίδες, με τίτλο Σύνοψη και συμπεράσματα, που αναφέρονται σε θέματα τα οποία ούτε καν θίγονται στην υπόλοιπη έκθεση, αποτελούν ύμνο στα Μνημόνια και την πολιτική της λιτότητας. Οι συντάκτες της έκθεσης μάλιστα αποδίδουν όλες σχεδόν τις ευθύνες για την ύφεση στην πολιτική που ακολούθησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ η οποία, μέχρι και το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου, πρόβαλλε αντιστάσεις απέναντι στις απαιτήσεις των δανειστών, τιμώντας την εντολή που έλαβε από το εκλογικό σώμα. «Η αποχώρηση από τις διαπραγματεύσεις, η λήξη του προγράμματος προσαρμογής (τέλος Ιουνίου 2015), η διακοπή της αποπληρωμής δανείων στο ΔΝΤ και η προκήρυξη του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου επιδείνωσαν την οικονομική κατάσταση», αναφέρει από την πρώτη κιόλας σελίδα, αποφεύγοντας να αποδώσει τις ευθύνες που αναλογούν στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα η οποία προκάλεσε την ασφυξία στην ελληνική οικονομία περιορίζοντας τη ρευστότητα. Στη συνέχεια, αναφέρει: «Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή (ΓΠΚΒ) είχε εξ αρχής υποστηρίξει (πριν και μετά από τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015) ότι έπρεπε να επιτευχθεί το ταχύτερο δυνατό συμφωνία με τους θεσμούς». Στην επόμενη μάλιστα σελίδα το Γραφείο Προϋπολογισμού, σε μια προκλητική υπέρβαση των αρμοδιοτήτων του επικρίνει το «Όχι» του ελληνικού λαού, λες και είναι γραφείο Τύπου του «Ναι». Παρακάτω, το Γραφείο Προϋπολογισμού που δεν διστάζει να χρησιμοποιεί στην έκθεση του αποσπάσματα από ομιλίες της Μέρκελ, όπως τη φράση της πως «η εμπιστοσύνη αποτελεί το πιο σημαντικό νόμισμα» (την οποία προφανώς μετέφεραν μόνο και μόνο για να εκφράσουν την ιδεολογική τους προσήλωση στο Τέταρτο Ράιχ), επικρίνει τον πρώην υπουργό Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη με αφορμή σχόλια και δηλώσεις του για την συμφωνία με τους πιστωτές. Φτάνουν μάλιστα στο σημείο να γράψουν πως ο χαρακτηρισμός της δήλωσης της Συνόδου Κορυφής ως «πραξικόπημα» είναι «παραπλανητικός και δεν διευκολύνει τις πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης καθώς εμποδίζει την ορθολογική συζήτηση για συγκεκριμένα μέτρα και μεταρρυθμίσεις». Το Γραφείο Προϋπολογισμού της ελληνικής Βουλής λοιπόν, ενάντια στον νομπελίστα οικονομολόγο Πολ Κρούγκμαν που πρώτος εισήγαγε τον όρο πραξικόπημα, για να εξελιχθεί σε λίγη ώρα και τουλάχιστον όσο διαρκούσαν οι δραματικές διαβουλεύσεις της κυβέρνησης με τους δανειστές τη μακρά νύχτα της 12ης Ιουλίου στο πιο δημοφιλές hashtag στον τόπο κοινωνικής δικτύωσης twitter.
Μίσος κατά του «εχθρού λαού»
Το πρόβλημα ξεκινάει από την τεράστια απόσταση που χωρίζει το Γραφείο Προϋπολογισμού από την ελληνική κοινωνία. Ζήλωσαν δόξα Μαρίας Αντουανέτας ουδέποτε συμπεριέλαβε με οργανικό τρόπο στην ανάλυσή του την έκρηξη της ανεργίας στο 26% ή της μετανάστευσης λόγω των μνημονίων. Ουδέποτε επίσης σεβάστηκε την λαϊκή βούληση! Ωθώντας στα άκρα την περιώνυμη ανεξαρτησία που περιβάλλει τη δράση αντίστοιχων οργανισμών και υπηρεσιών (από την κεντρική τράπεζα και τη στατιστική υπηρεσία μέχρι τη γενική γραμματεία δημοσίων εσόδων), την μετασχηματίζει σε ασυδοσία. Ως αποτέλεσμα έχει συγκροτηθεί ένας μηχανισμός αργυρώνητων μανδαρίνων που όσο γελοία υποτελείς αποδεικνύονται σε κάθε δοτό μηχανισμό (Τρόικα, Ευρωομάδα, Τασκ Φορς, κ.α.) τόσο αδυσώπητα εχθρικοί εμφανίζονται κατά του «εχθρού λαού». Ακόμη κι απέναντι στη βούλησή του όπως αυτή εκφράζεται σε κοινοβουλευτικές εκλογές ή σε δημοψηφίσματα… Τεκμήριο κι αυτό του ασύμμετρου κινδύνου που αποτελούν για τη σύγχρονη δημοκρατία!
Πραγματοποιήσεις και προβλέψεις για το ρυθμό μεγέθυνσης του πραγματικού ΑΕΠ της Ελλάδας και η αποδοτικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής
Η εμμονική και δογματική προσήλωση των συντακτών της τριμηνιαίας έκθεσης στις οδηγίες των πιστωτών οδηγεί το Γραφείο Προϋπολογισμού να υποτιμάει ακόμη και την αποτελεσματικότητα που θα έχουν τα νέα μέτρα λιτότητας, με κριτήριο πάντα τους ονομαστικούς τους στόχους, δηλαδή την εξισορρόπηση των δημόσιων οικονομικών. Γιατί, κανείς δεν αμφιβάλλει πώς το ζητούμενο δεν είναι η δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά η διάλυση του κράτους πρόνοιας και του ασφαλιστικού συστήματος, η μείωση των μισθών, η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας κ.α. Με άλλα λόγια, η προώθηση του νεοφιλελεύθερου προγράμματος! Ωστόσο, σε ό,τι αφορά τους ονομαστικούς στόχους η ίδια η έκθεση διαπιστώνει πως «μία άμεση συνέπεια της ύφεσης, αλλά και της αλληλεπίδρασης της ύφεσης με τη δημοσιονομική προσαρμογή ήταν η κατακόρυφη πτώση της αποδοτικότητας των δημοσιονομικών παρεμβάσεων για τη βελτίωση του πρωτογενούς αποτελέσματος. Με άλλα λόγια, η επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων, όπως δείχνουν και τα στοιχεία από την Τράπεζα της Ελλάδας στο σχετικό διάγραμμα, γινόταν ολοένα και πιο δύσκολη. Συγκεκριμένα, ενώ το 2010 για κάθε 100 ευρώ μέτρων, το πρωτογενές έλλειμμα μειωνόταν κατά 66 ευρώ, το επόμενο έτος μειώθηκε στο ήμισυ (33 ευρώ) και το 2012 η αποδοτικότητα μειώθηκε εκ νέου δραματικά στα 14 ευρώ. Αρχικά, το 2013 αναμενόταν να ανακάμψει, παραμένοντας όμως πολύ χαμηλά (27 ευρώ) και όπως επισημαίνεται στην έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας, αυτή η βελτίωση οφείλεται στο γεγονός ότι οι παρεμβάσεις ήταν κατά 70% στο σκέλος των δαπανών, που βάσει της διεθνούς βιβλιογραφίας, επιτυγχάνουν περισσότερο διατηρήσιμα και λιγότερο υφεσιακά αποτελέσματα όσον αφορά τη δημοσιονομική προσαρμογή». Ακόμη κι έτσι όμως, το Γραφείο Προϋπολογισμού δεν προτείνει τον τερματισμό των μέτρων λιτότητας που αναφέρονται στο σκέλος των εσόδων. Παρότι περιγράφει την αναποτελεσματικότητά τους σταματάει εκεί, απρόθυμο να παρέμβει στη χάραξη πολιτικής, όπως με …περισσή παρρησία πράττει όταν διαβάλλει την πολιτική αντίστασης στις απαιτήσεις των πιστωτών.
Κινδυνολογία για τη δραχμή
Το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής καταστρέφει και τα τελευταία ίχνη αξιοπιστίας και επιστημονικού του κύρους όταν επαναλαμβάνει την κινδυνολογία περί εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ. Αντί για μια σε βάθος διερεύνηση και μεταφορά των επιχειρημάτων και των δύο πλευρών για πολλοστή φορά ξαναδιαβάζουμε περί «φαύλου κύκλου υποτιμήσεων και πληθωρισμού», λες και δεν μπορεί το νέο νόμισμα να συνδεθεί με το ευρώ για ένα χρονικό διάστημα, ή εντελώς αστήριχτες και κενές περιεχομένου, αν και πομπώδεις διαπιστώσεις του τύπου: «σε τέτοιες διεργασίες πληρώνουν τον λογαριασμό οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες». Ενώ σε «διεργασίες» όπως αυτή που εφαρμόζεται σήμερα ο λογαριασμός πληρώνεται από τις ανώτερες κοινωνικές ομάδες κι οι πιο ευάλωτες βελτιώνουν την κοινωνική τους θέση, να υποθέσουμε…
Εν κατακλείδι, η τριμηνιαία έκθεση του γραφείου προϋπολογισμού το μόνο που προσθέτει είναι αλλεπάλληλες και κακόηχες επαναλήψεις κινδυνολογιών και απειλών, που πέντε χρόνια μετά το πρώτο σοκ ακούγονται γραφικές…
Η απέραντη ένδεια των ευρωλαγνικών επιχειρημάτων (Unfollow 43, Ιούλιος 2015)
Η αλήθεια είναι πώς ανέκαθεν οι οπαδοί του ευρώ δεν τα πήγαιναν καλά στην προσπάθειά τους να δώσουν σχήμα και μορφή με έναν πειστικό τρόπο στο όραμά τους. Ακόμη και στα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν τίποτε ορατό δεν σκίαζε τον κοινό ευρωπαϊκό ουρανό, το περίβλημα με το οποίο έντυναν το κοινό νόμισμα ήταν η σύγκλιση με την υπόλοιπη Ευρώπη, που υποτίθεται ότι αυτομάτως θα ερχόταν και αυτομάτως θα βελτίωνε τα εισοδήματά μας, και τα χαμηλά επιτόκια, που πράγματι ήρθαν διευκολύνοντας όμως την υπερχρέωση των ιδιωτικών νοικοκυριών και αδυνατώντας να αποτρέψουν την δημοσιονομική κρίση των περιφερειακών κρατών της ευρωζώνης.
Του Λεωνίδα Βατικιώτη
Η δυσκολία τους σήμερα να πείσουν θετικά για τα πλεονεκτήματα της παραμονής στο ευρώ ή ακόμη και για τις ζημιές που θα υποστούμε αν ανακτήσουμε την νομισματική μας κυριαρχία έχει κορυφωθεί. Αναμενόμενο, προφανώς, από την στιγμή που όλα εκείνα που υποτίθεται ότι θα παθαίναμε αν βγαίναμε από το μαντρί (πχ όρια στις τραπεζικές αναλήψεις) συνέβησαν εξ αιτίας της παραμονής μας. Έτσι, στις περισσότερες περιπτώσεις οι εκκλήσεις «μένουμε Ευρώπη» των ευρωλιγούρηδων συνοδεύονται από κενολογίες για την «ευρωπαϊκή πορεία που έχτισε ο ελληνικός λαός επί 40 χρόνια με θυσίες και συντριπτική πολιτική βούληση» (υιός Ψυχάρη, Βήμα 28 Ιουνίου 2015). Εδώ η κουτοπονηριά είναι εμφανής: ο,τιδήποτε κατάφερε ο εργαζόμενος άνθρωπος, με την εργασία του, να αποδοθεί στην «Ευρώπη των λαών» και το κοινό νόμισμα.
Κι η καταστροφή που εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια, η οποία αποδεδειγμένα (λόγω του συγχρονισμού της σε όλη της ευρω-περιφέρεια) δεν θα είχε προσλάβει αυτή την μορφή αν δεν υπήρχε το κοινό νόμισμα, πως μπορεί να δικαιολογηθεί; Η καταστροφή, που είναι το κόστος της παραμονής στην ευρωζώνη φαίνεται παραστατικά σε δύο δείκτες. Πρώτο, από την καθίζηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας (σε μονάδες αγοραστικής δύναμης) μεταξύ 2009 και 2014. Μετά δηλαδή από 5 έτη εφαρμογής των μνημονίων, όπως πολύ εύστοχα έδειξε ο Μανόλης Δρεττάκης στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 24 Ιουνίου (εδώ το σχετικό άρθρο), το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μειώθηκε κατά 24,1% στη χώρα μας, η οποία κατρακύλησε στην 22η θέση από την 15η που κατείχε. Στην άλλη άκρη της κλίμακας το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Γερμανίας αυξήθηκε κατά 8,1%. Η απόσταση επομένως μεγάλωσε όχι μόνο λόγω των ζημιών της Ελλάδας αλλά και των κερδών της Γερμανία. Που είναι λοιπόν η πολυαναμενόμενη «σύγκλιση με την Ευρώπη»;
Η ζημιά που υπέστη το παραγωγικό κεφάλαιο στην Ελλάδα, κι αυτός είναι ο δεύτερος δείκτης των υπαρκτών ζημιών της παραμονής στην ευρωζώνη, όλα αυτά τα χρόνια προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία γιατί προεξοφλεί συρρίκνωση του προϊόντος και σταθεροποίηση της ανεργίας σε μεσοπρόθεσμο χρόνο. Ως αποτέλεσμα του γεγονότος ότι οι ακαθάριστες επενδύσεις στη βιομηχανία μεταξύ 2008-2012 έχουν μειωθεί κατά 41%, το καθαρό απόθεμα κεφαλαίου στην Ελλάδα το 2014 (σε τιμές του 2010 κι όπως παρουσιάζεται στη βάση στατιστικών δεδομένων της Γιουροστάτ, Ameco) είχε κατρακυλήσει σχεδόν στα επίπεδα του 2007. Μέσα σε μια οκταετία έμεινε δηλαδή στάσιμο. Την ίδια ακριβώς περίοδο το απόθεμα κεφαλαίου στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 8% και στην Γερμανία κατά 10,5%! Η συμμετοχή στην ευρωζώνη επομένως δεν βοήθησε ούτε καν την συσσώρευση του κεφαλαίου που, λόγω της τάσης της ανισόμετρης ανάπτυξης, σε κάθε χώρα της ΕΕ ακολούθησε διαφορετική και αποκλίνουσα κατεύθυνση.
Οι καταστροφικές επιπτώσεις της παραμονής της Ελλάδας στο ευρώ αποτυπώνονται επίσης και στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας, όπου το έλλειμμα μπορεί να μειώθηκε θεαματικά από 43 δισ. ευρώ το 2008 σε 20 δισ. το 2014, αυτό ωστόσο συνέβη κυρίως λόγω της μείωσης των εισαγωγών (κατά 17 δισ. ευρώ) και δευτερευόντως λόγω της αύξησης των εξαγωγών (κατά 6 δισ. ευρώ). Οι δομικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας δηλαδή παρέμειναν, παρά την εσωτερική υποτίμηση, όπως αποκαλείται η μείωση των μισθών, που τροφοδότησε τα κέρδη των εξαγωγέων χωρίς να αυξήσει σημαντικά τις ίδιες τις εξαγωγές. Η δομική υστέρηση εκφράζεται στα δεκάδες δισ. ευρώ που έχουν όλα αυτά τα χρόνια ξοδευτεί για εισαγωγές χοιρινού και βόειου κρέατος και γάλακτος κυρίως από την Γερμανία και την Ολλανδία ακόμη και ζάχαρης από την Γαλλία! Η ολοκλήρωση επομένως της αγοράς στο πλαίσιο της ευρωζώνης δεν παρήγαγε συμμετρικά, ισόρροπα αποτελέσματα, είχε χαμένους και κερδισμένους, καταδικάζοντας χώρες όπως η Ελλάδα να γίνουν καθαροί εισαγωγείς ακόμη και σε διατροφικά προϊόντα που ανέκαθεν ήταν καθαροί εξαγωγείς, εισφέροντας μέσω αυτών των εξαγωγών στο παρελθόν τεράστια συναλλαγματικά οφέλη στην οικονομία. Στον «παράδεισο του ευρώ» όμως οι εισαγωγές ζάχαρης από τη Γαλλία μόνο το 2014 στοίχησαν 142 εκ. ευρώ (με βάση πρόσφατη έκθεση του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων) και χιλιάδες θέσεις εργασίας στην μεταποίηση και την γεωργία χαμένες λόγω του κλεισίματος των εργοστασίων της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης. (Εδώ σχετικό ρεπορτάζ)
Ο ίδιος «αιματηρός» απολογισμός μπορεί να γίνει σε πολλούς ακόμη κλάδους, πολύ πιο στρατηγικής σημασίας, όπως για παράδειγμα η ναυπηγική βιομηχανία, που κάλλιστα μπορούσε να λύσει όχι μόνο το πρόβλημα της ακτοπλοϊκής σύνδεσης των δεκάδων ελληνικών νησιών, αλλά και της επέκτασης της σιδηροδρομικής κάλυψης στην ηπειρωτική Ελλάδα. Στόχος με πολλαπλά οφέλη που δεν περιορίζονται μόνο στην διευκόλυνση της καθημερινότητας των πολιτών. Επεκτείνονται και στην ίδια την οικονομία, καθώς θα διευκολυνόταν το εμπόριο, εντός κι εκτός Ελλάδας.
Τούτων δοθέντων οι πιο επιστημονικοφανείς αναλύσεις για τα οφέλη από την παραμονή στο ευρώ ξεκινούν και τελειώνουν υπενθυμίζοντας την ανάγκη των διαρθρωτικών αλλαγών: μια εύσχημη μετονομασία της μείωσης των μισθών, της ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων και της κατάργησης των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Ένα επιχείρημα, που μπορεί να φάνταζε δύσκολο να ανασκευαστεί πριν πέντε χρόνια, όταν ο ΣΕΒ ζητούσε επιμόνως τη φιλελευθεροποίηση των αγορών, υποσχόμενος μείωση της ανεργίας και ευημερία. Πλέον όμως όταν οι διαρθρωτικές αλλαγές που έγιναν στην Ελλάδα έχουν χτυπήσει κόκκινο, ξεπερνώντας κάθε ρεκόρ, ποιος μπορεί πειστικά να υποστηρίξει ότι ακόμη κι η μείωση των μισθών στα «βαλκανικά επίπεδα» των 300 ευρώ, όπως κατ’ επανάληψη έχει ζητήσει η τρόικα, μπορεί να οδηγήσει σε επανεκκίνηση την παραγωγή και στο ξεπέρασμα των δομικών αδυναμιών, που έχουν οξυνθεί εξ αιτίας του ανταγωνισμού στην ευρωζώνη;
Ελλείψει επομένως οποιουδήποτε σοβαρού επιχειρήματος ανθούν οι άναρθρες κραυγές περί Αρμαγεδδώνα, σεισμών, λοιμών και καταποντισμών που θα ακολουθήσουν αν η Ελλάδα βγει από το ευρώ και εισαγάγει το δικό της, εθνικό νόμισμα. Ανθούν ακόμη και ανοησίες, όπως το συμπέρασμα που κατέληγε το Βήμα στις 14 Ιουνίου (σε άρθρο με τίτλο Πώς θα ήταν η Ελλάδα με εθνικό νόμισμα) βάσει του οποίου σε περίπτωση εξόδου από το ευρώ «το σουβλάκι θα γίνει είδος πολυτελείας». Ο συντάκτης του άρθρου ξεχνάει ωστόσο πως επί δραχμών το σουβλάκι έκανε 100 ή 150 δραχμές και σήμερα φτάνει ακόμη και τα 2 ευρώ, έχει αυξηθεί δηλαδή η τιμή του ακόμη και 7 φορές! Αυτός ήταν ο παράδεισος του ευρώ…
Ιδεολογική διαπάλη γύρω από την Ελλάδα (Επίκαιρα, 31/7-6/8/2015)
Τέλος δεν έχουν οι παρεμβάσεις σοβαρών διανοουμένων από Αμερική και Ευρώπη, με αφορμή τις πρόσφατες και ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα.
ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ
Οικονομολόγοι, φιλόσοφοι, πολιτικοί επιστήμονες και βετεράνοι πολιτικοί έστησαν μια άτυπη ιδεολογική διαμάχη γύρω από την Ελλάδα, με επίκεντρο τις περισσότερες φορές τη λιτότητα, το δημόσιο χρέος, το ευρώ, το ρόλο της Γερμανίας και της ΕΕ.
Κριτική στη Γερμανία
Αυστηρή κριτική στο Βερολίνο για την επίδειξη δύναμης κατά της Ελλάδας άσκησε ο Γιόσκα Φίσερ, υπουργός Εξωτερικών και αντι-καγκελάριος της Γερμανίας από το 1998 ως το 2005 (που έμεινε στην ιστορία ως διαπρύσιος υποστηρικτής της επέμβασης του ΝΑΤΟ στο Κόσοβο το 1999) με άρθρο του που δημοσιεύτηκε στις 23 Ιουλίου, υπό τον τίτλο «Η επιστροφή του άσχημου Γερμανού». (Εδώ το πλήρες άρθρο) Για τον Φίσερ, «κατά τη διάρκεια της μακράς νύχτας των διαπραγματεύσεων για την Ελλάδα στις 12-13 Ιουλίου ράγισε κάτι θεμελιώδες στην ΕΕ. Έκτοτε οι Ευρωπαίοι ζουν σε μια άλλους είδους ΕΕ. Αυτό που άλλαξε εκείνη τη νύχτα ήταν η Γερμανία που οι Ευρωπαίοι γνώρισαν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Επιφανειακά, οι διαπραγματεύσεις αφορούσαν την αποτροπή της εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη… Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, αυτό που διακυβευόταν ήταν ο ρόλος στην Ευρώπη της πιο πολυπληθούς και οικονομικά ισχυρότερης χώρας της». Στη συνέχεια, ο ιδρυτής των Πρασίνων και αρχιτέκτονας της πλήρους ενσωμάτωσής τους γίνεται πολύ πιο αυστηρός κατά της Γερμανίας από πολλούς Έλληνες πολιτικούς που δε χάνουν ευκαιρία να εξυμνούν το ρόλο της. «Ο δρόμος που θα ακολουθήσει η Γερμανία τον 21ο αιώνα – προς μια Ευρωπαϊκή Γερμανία ή μια Γερμανική Ευρώπη – ήταν το θεμελιώδες, ιστορικό ερώτημα που βρισκόταν στο επίκεντρο της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής για δύο αιώνες. Κι αυτό το ερώτημα απαντήθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της μακράς νύχτας στις Βρυξέλλες, με τη Γερμανική Ευρώπη να κυριαρχεί επί της Ευρωπαϊκής Γερμανίας. Ήταν μια μοιραία απόφαση και για τη Γερμανία και για την Ευρώπη». Ο Φίσερ δεν κρύβει την έκπληξή του για τις αποφάσεις που λάμβαναν οι δύο κορυφαίοι πολιτικοί της Γερμανίας γράφοντας: «Απορεί κάποιος αν η καγκελάριος Άντζελα Μέρκελ και ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ήξεραν τι έκαναν»… Επομένως τα ερωτηματικά και η αγανάκτηση για το ρόλο της Γερμανίας δεν προέρχονταν μόνο από το εξωτερικό…
Διαγραφή του χρέους
Οι περισσότεροι διανοούμενοι επέκριναν τη συμφωνία και την τακτική των δανειστών ζητώντας την άμεση διαγραφή μέρους τουλάχιστον του ελληνικού δημόσιου χρέους. Ο Γάλλος φιλόσοφος Αλέν Μπαντιού, με άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 7 Ιουλίου στην εφημερίδα Λιμπερασιόν υπό τον τίτλο «11 σημεία εμπνευσμένα από την κατάσταση στην Ελλάδα» ερμήνευσε το «Όχι» του ελληνικού λαού στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου ως «απόρριψη της Ευρώπης των τραπεζιτών, του αιώνιου χρέους και του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού». (Εδώ ολόκληρο το άρθρο) Στο έβδομο σημείο της ανάλυσής του αναφέρει πως «το βαρύτερο ιδεολογικό πλήγμα που θα μπορούσε να επιτευχθεί ενάντια στο τρέχον ευρωπαϊκό σύστημα σχετίζεται με το αίτημα της πλήρους διαγραφής του ελληνικού χρέους – ένα τοκογλυφικό χρέος για το οποίο ο ελληνικός λαός δε φέρει καμιά ευθύνη». Στη συνέχεια ο Γάλλος συγγραφέας τονίζει πως τα τραπεζικά λόμπι προτιμούν να τιμωρήσουν το ΣΥΡΙΖΑ και τον ελληνικό λαό, παρά να λύσουν το πρόβλημα του χρέους. Τελειώνει δε την αναφορά του ως εξής: «Ο καλύτερος τρόπος να τιμωρηθούν αυτοί οι τιμωροί θα ήταν μια στάση πληρωμών επί του χρέους, ανεξαρτήτως των συνεπειών. Η Αργεντινή το έκανε πριν μερικά χρόνια και δεν πέθανε – το αντίθετο».
Υπέρ μιας πιο γενναίας πολιτικής για την μείωση του χρέους τάσσεται και ο Τζέφρεϋ Σακς, καθηγητής Βιώσιμης Ανάπτυξης, ειδικός σύμβουλος του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας και κατά το παρελθόν απεσταλμένος διεθνών οργανισμών στην Ανατολική Ευρώπη. (Εδώ το πλήρες άρθρο) «Το χρέος της Ελλάδας είναι μη βιώσιμο. Οι πιστωτές της χώρας θα πρέπει τώρα να διαπραγματευτούν μια συναινετική μείωση του χρέους μέσω ενός συνδυασμού χαμηλότερων (και σταθερών) επιτοκίων, μειωμένης ονομαστικής αξίας του χρέους και πολύ μακρών λήξεων. Υπάρχουν πολλά αντίστοιχα προηγούμενα παραδείγματα. Τα δημόσια χρέη έχουν αναδιαρθρωθεί εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες φορές, συμπεριλαμβανομένου και του χρέους της Γερμανίας. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ωστόσο, η Γερμανία ήταν ο αποδέκτης πολύ πιο σοφών συμβιβασμών από την αμερικανική κυβέρνηση, που κορυφώθηκαν με τη συναινετική διαγραφή χρέους του 1953, μια κίνηση που ωφέλησε σημαντικά τη Γερμανία και τον κόσμο. Η Γερμανία ακόμη έχει αποτύχει να μάθει τα μαθήματα από την ιστορία της», καταλήγει ο Αμερικανός οικονομολόγος, στο άρθρο του που δημοσιεύθηκε στις 3 Ιουλίου, με τίτλο «Μια διέξοδος για την Ελλάδα».
Φυλακή των πιστωτών
Κάθετα αντίθετος με την συμφωνία που υπογράφτηκε με τους δανειστές δηλώνει κι ο βραβευμένος με Νόμπελ, Αμερικανός οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς, σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στις 25 Ιουλίου. (Εδώ το πλήρες άρθρο) «Είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι οι επιβαλλόμενες πολιτικές δε θα δουλέψουν, ότι θα καταλήξουν σε μια κρίση χωρίς τέλος και απαράδεκτα επίπεδα ανεργίας και συνεχώς αυξανόμενης ανισότητας», τονίζει. Σε ό,τι αφορά το δημόσιο χρέος, ο Τζόζεφ Στίγκλιτς, αποκλείει κάθε πιθανότητα να μπορέσει να αποπληρωθεί στο σημερινό του ύψος: «Ανεξαρτήτως αν θα εφαρμοστεί το πρόγραμμα, θα οδηγήσει το χρέος σε μη βιώσιμα επίπεδα, όπως ακριβώς συνέβη στην Αργεντινή: Οι μακρο-οικονομικές πολιτικές που ζητούνται από την Τρόικα θα οδηγήσουν σε μια βαθύτερη ύφεση. Γι’ αυτό το λόγο η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, είπε ότι πρέπει να υπάρξει αυτό που κατ’ ευφημισμό αποκάλεσε “αναδιάρθρωση του χρέους” – που είναι με τον ένα τρόπο ή τον άλλο μια διαγραφή ενός σημαντικού τμήματος του χρέους». Σε αντίθεση με την κυρίαρχη άποψη που αποδίδει στην ελλιπή εφαρμογή των προγραμμάτων την ευθύνη για την ύφεση, ο Αμερικανός οικονομολόγος καταδεικνύει την ίδια τη λιτότητα ως αιτία των δεινών: «Η λιτότητα ευθύνεται κατά μεγάλο μέρος για την τρέχουσα ύφεση της Ελλάδας – μια μείωση του ΑΕΠ κατά 25 μονάδες από το 2008, ανεργία στο 25% και διπλάσια επίπεδα νεανικής ανεργίας. Αυτό όμως το πρόγραμμακλιμακώνει ακόμη περαιτέρω την πίεση, με ένα στόχο 3,5% πρωτογενούς πλεονάσματος μέχρι το 2018 (πάνω από περίπου 1% γι’ αυτό το χρόνο)». Σχολιάζοντας ο Στίγκλιτς τις αυτόματες περικοπές που θα ενεργοποιούνται σε περίπτωση δημοσιονομικής απόκλισης τις χαρακτηρίζει «ενσωματωμένους αποσταθεροποιητές» και καταλήγει: «Μοιάζει με τις φυλακές των πιστωτών του 19ου αιώνα. Όπως ακριβώς οι φυλακισμένοι χρεώστες δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν το εισόδημα για να αποπληρώσουν, η βαθύνουσα ύφεση στην Ελλάδα θα το κάνει όλο και λιγότερο δυνατό να πληρωθεί.
Τέλος οξύτατη κριτική στους πιστωτές και στο ΣΥΡΙΖΑ άσκησε ο Πέρι Άντερσον (εδώ το άρθρο του), που συμμετέχει στη συντακτική ομάδα του βρετανικού μαρξιστικού περιοδικού Νιου Λεφτ Ριβιού. Ο Π. Άντερσον επικρίνει την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ για επαρχιωτισμό με αφορμή την πολιτική ατολμία που χειρίστηκε το θέμα του ευρώ. Για τον ίδιο τον Άντερσον, μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας κρίσης, «το ευρώ έχει αποδειχθεί καταστροφικό για τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου που μετέχουν στο ευρώ και συμφέρων για τη Γερμανία, όπου η καθήλωση των μισθών – που συγκαλύπτει την πολύ χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας – εξασφάλισε στη γερμανική βιομηχανία το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα έναντι της υπόλοιπης ΕΕ». Κι όσο για την ίδια την ΕΕ, «αντιμετωπίζεται ευρύτατα ως αυτό που έχει γίνει: μια ολιγαρχική δομή, γεμάτη διαφθορά, θεμελιωμένη στην άρνηση κάθε είδους λαϊκής κυριαρχίας, επιβάλλοντας ένα πικρό καθεστώς προνομίων για τους λίγους και καταπίεσης για τους πολλούς»…
