Ούτε καν να ανοίξουν οι κάλπες του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών στην Κύπρο δεν περιμένουν οι  Βρυξέλλες και άρχισαν να βλέπουν το φως της δημοσιότητας σενάρια που προμηνύονται επιτάχυνση των εξελίξεων οι οποίες, πρέπει να υπογραμμίσουμε, δρομολογήθηκαν από την στιγμή που ο πρόεδρος Δημ. Χριστόφιας διέπραξε την ολέθρια πολιτική επιλογή να δεχθεί την Τρόικα και να συναινέσει στο αντιλαϊκό Μνημόνιο. Με την εκλογή του νέου προέδρου ωστόσο, οι εξελίξεις θα λάβουν νέα τροπή.

Τροχιοδεικτική βολή των επερχόμενων εξελίξεων ενδέχεται να αποτελέσει άρθρο γνώμης που δημοσιεύθηκε στην International Herald Tribune, του αναλυτή Πολ Τέιλορ στη στήλη «Στα εσωτερικά της Ευρώπης» (Inside Europe) όπου πάντα δημοσιεύονται ενδιαφέρουσες πληροφορίες και προβληματισμοί που αντανακλούν σκέψεις των υψηλότερων κλιμακίων της ΕΕ. Το θέμα του στις 5 Φεβρουαρίου ήταν πως για πρώτη φορά οι Βρυξέλλες έχουν τον τρόπο να εκβιάσουν και να πετύχουν την επίλυση του Κυπριακού! Δεν πρόκειται για υπερβολή. Αναφέρει κατά λέξη το δημοσίευμα: «Η κυπριακή κυβέρνηση λέει πως χωρίς το κονδύλι διάσωσης θα ξεμείνει τον Απρίλιο από χρήματα. Χρειάζεται 17 δισ. ευρώ από τους εταίρους της στην ευρωζώνη, ένα ποσό που ισοδυναμεί με την ετήσια παραγωγή της. Αυτό θα έπρεπε να δώσει στις Βρυξέλλες το μέσο για να πιέσει τους Ελληνοκύπριους να συνεργαστούν με τους Τουρκοκύπριους στο βόρειο μέρος του νησιού σε μια χαλαρή συνομοσπονδία όπως αυτή που προτάθηκε το 2004 από τον τότε γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν». Χωρίς περιστροφές, δηλαδή, για πρώτη φορά ομολογείται δημόσια αυτό που από την πρώτη στιγμή διαφαινόταν: ότι η ΕΕ θα εκβιάσει την Κύπρο για να δεχθεί ένα νέο διχοτομικό σχέδιο που θα καταργεί την Κυπριακή Δημοκρατία. Ο αρθρογράφος μάλιστα εμφανίζει το νέο σχέδιο Ανάν ως αποκατάσταση μιας αδικίας ή το κρύο πιάτο της εκδίκησης που ζητά η ΕΕ για να τιμωρήσει τους Ελληνοκύπριους οι οποίοι απορρίπτοντας το σχέδιο Ανάν το 2004 εμφανίζονται να παραβίασαν έναν όρο που είχε τεθεί για την ένταξή τους στην ΕΕ. «Νιώθοντας ασφαλείς μιας και γνώριζαν ότι θα γίνουν δεκτοί στην Ένωση, ανεξαρτήτως του τι θα συνέβαινε, οι Ελληνοκύπριοι απέρριψαν το Σχέδιο Ανάν και μια εβδομάδα αργότερα η Κύπρος έγινε μέλος της ΕΕ. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και ειδικότερα ο Γκίντερ Φερχόιγκεν, ο τότε επίτροπος της ΕΕ για την διεύρυνση, ένιωσαν προδομένοι»!

Καμία καθυστέρηση

Ο αρθρογράφος καλεί τους ευρωπαίους αξιωματούχους να σφίξουν τη θηλιά γύρω από τον λαιμό της Κυπριακής Δημοκρατίας για έναν ακόμη λόγο: Επειδή ενδέχεται τα ενεργειακά κοιτάσματα να προσφέρουν στην Κύπρο τους αναγκαίους βαθμούς ελευθερίας που θα εξαφανίσουν τα μέσα πίεσης των Ευρωπαίων. Αναφέρεται συγκεκριμένα: «Οποιοδήποτε κίνητρο για να επιτευχθεί μια διευθέτηση με τους Τουρκοκύπριους μπορεί να εξανεμιστεί σε ένα νέφος φυσικού αερίου. Έτσι, αν οι Ευρωπαϊκές χώρες θέλουν να ασκήσουν κάποια επιρροή το κάνουν τώρα ή ποτέ!»

Στο ίδιο δημοσίευμα ωστόσο αναγνωρίζεται ότι το αδιέξοδο που υπάρχει στην επίλυση του Κυπριακού εξυπηρετεί τους Ευρωπαίους, μιας κι έτσι η μικροσκοπική Κύπρος κόβει τον δρόμο στην Τουρκία, την οποία δεν θέλουν στην ΕΕ οι πολιτικές δυνάμεις που ηγεμονεύουν σήμερα, με κυρίαρχη την γερμανική Δεξιά. Υπ’ αυτό το πρίσμα δεν επείγονται για την επίλυση του Κυπριακού, καθώς τα βέτο της Λευκωσίας τους βγάζουν από την άσχημη θέση να τα έθεταν οι ίδιοι τορπιλίζοντας τις διμερείς τους σχέσεις με την Άγκυρα. Αυτή όμως η πραγματικότητα δεν προσφέρει καμιά ασφάλεια ούτε για τώρα ούτε για το μέλλον. Σε ό,τι αφορά το μέλλον ποιος διασφαλίζει ότι η γερμανική Δεξιά θα συνεχίσει να θέλει την Γερμανία εκτός ΕΕ; Και σε ό,τι αφορά το τώρα ποιος διασφαλίζει ότι δεν θα πρυτανεύσουν άλλα κριτήρια που θα προκρίνουν ένα νέο σχέδιο Ανάν; Ειδικότερα, μια «χαλαρή συνομοσπονδία», όπως προτείνεται, μετά βεβαιότητας θα οδηγήσει σε ένα «χαλαρό κράτος» περιορισμένης κυριαρχίας. Το σχέδιο αυτό, που ήδη εφαρμόζεται στην Ελλάδα με τον διορισμό άτυπης κατοχικής διοίκησης όπως είναι η Τασκ Φορς, έχει φανεί ότι αποτελεί στρατηγική επιλογή του Βερολίνου, σε μια προσπάθεια να διευρύνει την σφαίρα επιρροής του στην Ευρώπη. Ξέροντας λοιπόν ότι ένα σχέδιο Ανάν θα δημιουργήσει ένα θνησιγενές και εύθραυστο Κυπριακό κράτος που θα έχει συνεχή ανάγκη τις ξένες παρεμβάσεις γιατί να μην το θέσει ως όρο μαζί με την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων επιχειρήσεων και τα μέτρα λιτότητας που ήδη έχουν εφαρμοστεί πλήττοντας εργαζόμενους και συνταξιούχους;

Σε ειδικό λογαριασμό τα έσοδα από το αέριο

Θα μπορούσε φυσικά κάποιος να αντιτείνει ότι μέχρι σήμερα δεν έχει τεθεί κάτι τέτοιο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η Τρόικα όμως κατ’ επανάληψη ανατρέπει τα συμφωνηθέντα! Αρκεί μια ματιά σε όσα αφορούν το φυσικό αέριο. Παρότι υπάρχει ως τώρα κοινή συμφωνία μεταξύ Λευκωσίας και Τρόικας να μη πειραχτούν τα μελλοντικά έσοδα από θαλάσσιο «οικόπεδο 12» (που υπολογίζονται σε 18 δισ. ευρώ όταν το αναμενόμενο δάνειο είναι 17 δισ. ευρώ) ο νέος πρόεδρος του Συμβουλίου υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης, ολλανδός Γιέρεν Ντίτζελμπλουμ, μιλώντας στην ολλανδική Βουλή στις 7 Φεβρουαρίου ζήτησε την δημιουργία ειδικού λογαριασμού στον οποίο θα καταλήγουν όλα τα έσοδα από την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου. Το ζητούμενο, παρότι δεν ανέφερε κάτι τέτοιο, θα είναι ο έλεγχος από τη μεριά της ΕΕ και του ΔΝΤ αυτών των πόρων, όπως ακριβώς συνέβη και στην Ελλάδα με την δημιουργία ειδικού λογαριασμού στο κεντρικό πιστωτικό ίδρυμα. Θα το απαιτήσουν μάλιστα επικαλούμενοι το μέγεθος των διακυβεύσεων, καθώς μπορεί τα 17 δισ. ευρώ που ζητά η Κύπρος να είναι σχεδόν ασήμαντα μπροστά στα 240 δισ. της Ελλάδας, ωστόσο ισοδυναμούν με ένα ΑΕΠ της. Ούτε στην Ελλάδα, ούτε στην Ιρλανδία, ούτε στην Πορτογαλία δόθηκε τόσο μεγάλο δάνειο σε σύγκριση πάντα με το ΑΕΠ της κάθε μίας χώρας. Ως δάνειο υψηλού ρίσκου επομένως θα ζητήσουν να συνοδευτεί από την Λευκωσία με εξ ίσου υψηλές εγγυήσεις. Τι άλλο έχει η Κύπρος αυτή τη στιγμή πέρα από τα αναμενόμενα έσοδα του φυσικού αερίου; Η αποικιοκρατικού χαρακτήρα απαίτηση του ολλανδού υπουργού Οικονομικών παρότι επισημοποιεί τις χειρότερες προθέσεις από την μεριά των δανειστών δεν βρήκε την δέουσα απάντηση ούτε από την Λευκωσία, ούτε από την Αθήνα που έκαναν σαν να μην τις αφορά…

Η πρόθεση της Γερμανίας να τσακίσει την Κυπριακή Δημοκρατία διαφαίνεται επίσης και πίσω από την εμμονή της να συρρικνωθεί ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου, ακόμη και με το κλείσιμο ορισμένων τραπεζών, με το σκεπτικό ότι αποτελεί «πλυντήριο» για το «μαύρο χρήμα» των ρώσων ολιγαρχών. Τη σκυτάλη των επιθέσεων μάλιστα τελευταίος πήρε ο επικεφαλής των σοσιαλδημοκρατών Πέερ Στάινμπρουκ, ο οποίος αν και δεν έχει σοβαρές ελπίδες νίκης στις εκλογές του ερχόμενου Οκτωβρίου (με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις να δίνουν στο κόμμα του 27% έναντι 40% για τον δεξιό κυβερνών συνασπισμό) επικρίνει από τα δεξιά την Μέρκελ, στο θέμα της διάσωσης της Κύπρου. Η στάση του μάλιστα και οι όροι που θα θέσει για να εγκρίνει την χρηματοδότηση της Κύπρου έχουν ξεχωριστή σημασία λόγω της απροθυμίας πολλών δεξιών βουλευτών να ψηφίσουν υπέρ της κυβερνητικής πρότασης και της στήριξης που θα ζητήσει η Μέρκελ από τους σοσιαλδημοκράτες. Υπ’ αυτό το πρίσμα, ένα νέο σχέδιο Ανάν ενδέχεται να λειτουργήσει καταλυτικά στην κατεύθυνση διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και μετατροπής της σε κράτος μερικής κυριαρχίας…

Με πτώση μισθών θα συνοδευτεί η οριακή αύξηση του ΑΕΠ για το 2014

Κανέναν δεν έπεισε η προσπάθεια της κυβέρνησης να εμφανίσει την επίσκεψη του γάλλου προέδρου Φρανσουά Ολλάντ ως προάγγελο θετικών εξελίξεων για την ελληνική οικονομία. Δεν είναι μόνο ότι πλέον τίθεται και η γαλλική οικονομία στο στόχαστρο της Γερμανίας, μετά από τις δηλητηριώδεις δηλώσεις του αντιπροέδρου της κοινοβουλευτικής ομάδας της γερμανικής Δεξιάς, ο οποίος χαρακτήρισε την Γαλλία ως το «προβληματικό παιδί της ευρωζώνης», δίνοντας έτσι την αφορμή για νέες πιέσεις στην κατεύθυνση υιοθέτησης αντιλαϊκών μέτρων, που θα επιδεινώσουν την ύφεση στη Γαλλία. Ούτε ο εντελώς ιδιοτελής χαρακτήρας της επίσκεψης του γάλλου προέδρου στην Αθήνα, μιας και ούτε και ο ίδιος δεν έκρυψε το κίνητρο του που εστιαζόταν στις ιδιωτικοποιήσεις. Να αποκτήσουν πρόκριμα δηλαδή οι γαλλικές εταιρείες στο μεγάλο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας που είναι ήδη σε εξέλιξη. Κυρίως ήταν ο καταιγισμός αρνητικών ειδήσεων για την ελληνική οικονομία, που προεξοφλούν την επιδείνωση της θέσης των εργαζομένων.

Χαρακτηριστικός είναι ο τίτλος από το τελευταίο οικονομικό δελτίο της τράπεζας Γιούρομπανκ, που τονίζει πως «τα δύσκολα είναι μπροστά για την ελληνική κυβέρνηση». Ενώ, επιδείνωση των σημαντικότερων οικονομικών μεγεθών περιλαμβάνουν και οι νεώτερες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πορεία της οικονομίας. Στο κείμενο μάλιστα της Επιτροπής, που δόθηκε στη δημοσιότητα την Παρασκευή, υπάρχει κι ένα ακόμη στοιχείο που είναι εξόχως αποκαλυπτικό για το περιεχόμενο της οικονομικής πολιτικής και τα οφέλη που υποτίθεται πως θα έχει για τους εργαζόμενους η ανάπτυξη της οικονομίας. Σε ό,τι αφορά το τρέχον έτος προβλέπεται (όπως συμβαίνει πάντα) μεγαλύτερη ύφεση απ’ αυτήν που είχε προβλέψει η ίδια η Επιτροπή πριν λίγους μήνες: 4,4% θα είναι η συρρίκνωση του ΑΕΠ που θα καταγραφεί φέτος (έναντι 4,2% που ήταν η προηγούμενη πρόβλεψη) μένοντας φυσικά να αποδειχθεί κατά πόσο θα ισχύσει κι αυτή η πρόβλεψη μιας και είμαστε μόνο στον Φεβρουάριο και δεν θα έχουμε ακόμη μεγαλύτερη συρρίκνωση του προϊόντος… «Ναι, αλλά από το 2014 έρχεται η πολυπόθητη ανάπτυξη της οικονομίας, με προβλεπόμενους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ κατά 0,6%» θα αντιτείνει ένας κυβερνητικός ή απολογητής των Μνημονίων και φερέφωνο της Τρόικας, υπονοώντας ότι η περίοδος συρρίκνωσης των εισοδημάτων φτάνει στο τέρμα της. Μόνο που η πραγματικότητα αποδεικνύεται από τώρα τελείως διαφορετική, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι το προϊόν θα αυξηθεί. Ενδεχόμενο σχεδόν αδύνατο, μιας ακόμη κι αυτό το μηδενικό που είναι μπροστά μάς κάνει να υποψιαζόμαστε ότι οι αποδεδειγμένοι απατεώνες της Γιούροστατ, εκτελώντας πολιτικές εντολές για λόγους σκοπιμότητας τάζουν έξοδο από την ύφεση το 2014: μόνο και μόνο για να γίνει δεκτή χωρίς αντιδράσεις η πολιτική τους. Όπως έκαναν άλλωστε κι όλα τα προηγούμενα χρόνια. Αξίζει ωστόσο να δούμε πως ακόμη κι αυτή η προβλεπόμενη άνοδος του ΑΕΠ, στο …δυσθεώρητο ύψος του 0,6%, μόνο κακά προμηνύεται για την Ελλάδα, καθώς η αποζημίωση ανά εργαζόμενο θα συνεχίσει να συρρικνώνεται. Στις προβλέψεις της Επιτροπής αναφέρεται συγκεκριμένα ότι ενώ η μείωση για φέτος θα φτάσει το 7%, θα συνεχιστεί και το επόμενο έτος φθάνοντας το 2%. Κατά συνέπεια ακόμη κι αυτή η ανάπτυξη θα είναι εχθρική για την εργατική τάξη μιας και η αύξηση του παραγόμενου προϊόντος θα συνοδευτεί από συρρίκνωση του μεριδίου της εργασίας, δηλαδή επιδείνωση της θέσης της, που είναι ήδη δραματική όπως μαρτυρά το γεγονός ότι μέχρι το 2012 τα εργατικά εισοδήματα έχουν μειωθεί κατά 30%-40%. Επομένως καμία υπόσχεση για ανάπτυξη δεν μπορεί να θεωρείται ότι αυτόματα θα βελτιώσει τη θέση των εργαζομένων. Αυτός ο στόχος μόνο αυτοτελώς μπορεί να υλοποιηθεί, κατόπιν διεκδικήσεων κι εκβιασμών που ως ζητούμενο θα έχουν την χορήγηση αυξήσεων σε μισθούς, μεροκάματα, συντάξεις κι επιδόματα ανεργίας, σε σύγκρουση με την κυβέρνηση, την εργοδοσία και την Τρόικα, που ως μοναδικό τους μέλημα έχουν την αύξηση του μεριδίου των κερδών. Και φυσικά του δημόσιου χρέους, αντίθετα με τα κροκοδείλια δάκρυα που χύνουν. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί η αύξησή του στο 175% για φέτος και το 2014 από 162% το 2012, όπως προβλέπεται στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Από 1,1 δις. ευρώ που καταβλήθηκαν μέσω φορολογικών δηλώσεων το 2011, το 2012 πληρώθηκαν 6,8 δισ.

Νέο πλήγμα ωστόσο  ενδέχεται να δεχθεί και το διαθέσιμο εισόδημα, ό,τι απομένει δηλαδή μετά την φορολογική λεηλασία, καθώς είναι προ των πυλών νέα μέτρα για την τόνωση των δημόσιων εσόδων. Ο λόγος που έχουν βγει πάλι από τα συρτάρια τα κιτάπια επάνω στα γραφεία του υπουργείου Οικονομικών είναι ότι τα δημόσια έσοδα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του Φεβρουαρίου, όπως συνέβη και τον Ιανουάριο (με τις υστερήσεις στο ΦΠΑ όλων των κατηγοριών να κρατούν τα σκήπτρα), υπολείπονται σημαντικά των προβλέψεων, κάτι που οφείλεται στην φτώχεια, η οποία οδηγεί την φοροδοτική ικανότητα της κοινωνίας στα όρια της. Ενδεικτικό είναι πως αν το 2011 οι φορολογούμενοι κλήθηκαν να πληρώσουν φόρους της τάξης 1,1 δισ. ευρώ μέσω των φορολογικών δηλώσεων τους, το 2012 όταν τα εργατικά εισοδήματα μειώθηκαν σχεδόν στο μισό κλήθηκαν να καταβάλουν φόρους ύψους 6,8 δισ. ευρώ, με βάση ανακοίνωση της ομοσπονδίας εφοριακών. Πού να βρεθούν; Οι πιέσεις που θα ασκηθούν (ως συνήθως κι αυτές) στους φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς γρήγορα θα δώσουν τη θέση τους σε νέα φορολογικά μέτρα που θα αυξήσουν τη φτώχεια και τη δυστυχία, αυξάνοντας με αποτελεσματικό τρόπο τα έσοδα μιας και θα στοχεύουν σε πηγές που δεν μπορούν na διαφύγουν: τα εναπομείναντα μισθιακά εισοδήματα και την περιουσία, την μικρή εννοείται κι όχι φυσικά την μεγάλη που εξακολουθεί να βρίσκεται στο απυρόβλητο.

Με το πρώτο άκουσμα το σχέδιο κατασκευής εντός του 2013 δέκα μονάδων διαχείρισης απορριμμάτων από την μια άκρη της Ελλάδας ως την άλλη μόνο αισθήματα ανακούφισης και θετικές αντιδράσεις μπορεί να προκαλεί σε όποιον τουλάχιστον είναι γνωστές οι πολλαπλές παθογένειες του ελληνικού συστήματος διαχείρισης σκουπιδιών. Η πραγματικότητα ωστόσο απογοητεύει. Οι διαγωνισμοί που είναι σε εξέλιξη μόνο επιπλέον δεινά θα προκαλέσουν μιας και αργά ή γρήγορα θα οδηγήσουν σε νέες επιπλοκές στη διαχείριση των σκουπιδιών καθώς (ενδεικτικά μόνο) δεν υφίσταται καμιά πρόβλεψη για προώθηση της ανακύκλωσης ενώ είναι θέμα χρόνου και μια γενναία αύξηση στα δημοτικά τέλη, που πολλοί γνώστες του χώρου εικάζουν ότι σύντομα θα αυξηθούν 2 ακόμη και 3 φορές από τα σημερινά επίπεδα! Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή…

Πολλά τα λεφτά…

Ό,τι κάτι σημαντικό, πέραν του τετριμμένου, είναι σε εξέλιξη – σε επιχειρηματικό πάντα επίπεδο – στο χώρο των σκουπιδιών έγινε σαφές κατά την διάρκεια της ολιγόωρης επίσκεψης της γερμανίδας καγκελαρίου στην Αθήνα στις 9 Οκτωβρίου 2012. Τότε, χωρίς περιστροφές, η Άνγκελα Μέρκελ έκανε γνωστό και δημοσίως πως οι γερμανικές επιχειρήσεις ενδιαφέρονται για την προώθηση επενδύσεων στην διαχείριση απορριμμάτων, όπως επίσης στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κ.α. Στον τομέα των απορριμμάτων οι γερμανικές πολυεθνικές έχουν ήδη προχωρήσει σε επιλεκτικές συνεργασίες με αντίστοιχες μεγάλες ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες που αναμένουν σαν μάννα εξ ουρανού τους εν εξελίξει διαγωνισμούς για την κατασκευή και διαχείριση δέκα μονάδων διαχείρισης απορριμμάτων, που όλοι τους θα ολοκληρωθούν εντός του τρέχοντος έτους. Οι ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες που έχουν ήδη κάνει γνωστό το ενδιαφέρον τους είναι οι εξής: Ελλάκτωρ (του ομίλου Μπόμπολα μέσω της θυγατρικής Ηλέκτωρ, που συνεργάζεται με γερμανικές εταιρείες εξειδικευμένες στην διαχείριση αποβλήτων), Ιντρακάτ (του Ομίλου Κόκκαλη, που συνεργάζεται με γαλλικές εταιρείες επεξεργασίας απορριμμάτων), ΓΕΚ – ΤΕΡΝΑ, J&P Άβαξ, Όμιλος Κοπελούζου, Όμιλος Λάτση και Μεσόγειος. Με άλλα λόγια η …dream team του πάλαι ποτέ ακμαίου ελληνικού κατασκευαστικού τομέα, που τώρα κατά κοινή ομολογία τρώει τις σάρκες του χωρίς έργα, χωρίς τζίρους και με ανοιχτές θέσεις παντού… Σε αυτό λοιπόν το τέλμα οι διαγωνισμοί για την διαχείριση των απορριμμάτων αποτελούν μια χρυσή ευκαιρία γιατί δεν πρόκειται για δουλειές που θα γίνουν «μία κι έξω», αλλά θα προσφέρουν στους ανάδοχους, μέσω της μετέπειτα διαχείρισης που θα διαρκέσει από 20 έως 27 χρόνια, μια σταθερή πηγή εσόδων και φυσικά κερδών, σε τακτική βάση. Οι δέκα διαγωνισμοί που θα προχωρήσουν με την μορφή των Συγχρηματοδοτούμενων Έργων Δημόσιου και ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) αφορούν τις εξής περιοχές: Δυτική Μακεδονία (όπου την Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου 2012 υποβλήθηκαν οι δεσμευτικές προσφορές) με στόχο τη διαχείριση 120.000 τόνων απορριμμάτων και χρονικό ορίζοντα 27 έτη, Πελοπόννησος με σκοπό τη διαχείριση 200.000 τόνων ετησίως για διάστημα 28 ετών, Αχαΐα, Ηλεία, Αιτωλοακαρνανία, Σέρρες και φυσικά τα τέσσερα έργα στην Αττική, που θεωρούνται το φιλέτο. Γραμματικό, Κερατέα, Άνω Λιόσια και Φυλή, με τους συγκεκριμένους διαγωνισμούς να έχουν ολοκληρωθεί βάσει υπουργικού σχεδιασμού στις 5 Φεβρουαρίου. Το συνολικό, μέχρι στιγμής, κόστος ανέρχεται σε 430 εκ. ευρώ εκ των οποίων τα 140 θα προέλθουν από χρηματοδοτήσεις της ΕΕ ενώ αναμένεται πως οι εγκαταστάσεις θα αρχίσουν να λειτουργούν μέχρι το 2014 και στην συνολική περίοδο 27 ετών που θα διαρκέσει το πρότζεκτ (με τις ποσότητες των προς επεξεργασία απορριμμάτων να υπολογίζονται ετησίως σε 1,35 εκ. τόνους) θα κριθούν τζίροι ύψους 1-1,5 δισ. ευρώ. Πολλά τα λεφτά… Και μιλάμε μόνο για προ-επεξεργασία κι όχι ένα ολοκληρωμένο σύστημα επεξεργασίας.

Από δω και πέρα όμως αρχίζουν τα μεγαλεπήβολα σχέδια να έρχονται αντιμέτωπα με την σκληρή πραγματικότητα, που προμηνύεται κοινωνικές εντάσεις ανάλογες αυτών που είδαμε στην Κερατέα, ανατροπές στους σχεδιασμούς κι επίσης ανεξέλεγκτες υπερβάσεις του αρχικού κόστους – η χρόνια πληγή των αναθέσεων δημοσίων έργων στην Ελλάδα, που αυτή τη στιγμή όμως είναι απόλυτα προβλέψιμη. Οπότε μετά από δύο ή τρία χρόνια ας μην πει κάποιος ότι δεν ήξερε…

Αντιδρούν οι δήμοι

Τα πρώτα υπαρκτά εμπόδια μέχρι στιγμής σχετίζονται με την απορριπτική στάση των δήμων που θα κληθούν να φιλοξενήσουν τις σχετικές και εξαιρετικά ρυπαρές επενδύσεις, παρότι αυτή τη φορά δεν βρήκαν συμπαραστάτη το Συμβούλιο Επικρατείας που σε δύο μάλιστα περιπτώσεις (Σέρρες και Ηλεία) δεν έδειξε την ευαισθησία που συνήθιζε να επιδεικνύει στο παρελθόν σε ανάλογες προσφυγές. Παρόλα αυτά το δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Φυλής, με ομόφωνη απόφασή του μάλιστα, τάχθηκε ενάντια στην εγκατάσταση των δύο μονάδων στη Φυλή και τα Άνω Λιόσια. Το ίδιο θεωρείται βέβαιο ότι θα γίνει επίσης σε Κερατέα και Γραμματικό, μιας και δεν έχει αλλάξει τίποτε από την τελευταία φορά που τέθηκε το θέμα δηλαδή πριν 1-2 χρόνια. Δεν υπάρχει λοιπόν καμία συναίνεση από την μεριά των τοπικών κοινωνιών, παρότι τα ανταλλάγματα που θα πάρουν δεν είναι καθόλου αμελητέα. Από τα 45 ευρώ που κοστίζει ο τόνος επεξεργασίας και ταφής των σκουπιδιών (από 1^η Απριλίου 2011, με βάση απόφαση της Ένωσης Συνδέσμων Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής) τα 20 ευρώ πάνε στους δήμους οι οποίοι επιβαρύνονται από τις σχετικές δραστηριότητες (Φυλή, Ασπρόπυργος, Πέραμα, Κερατσίνι, κ.α.) υπό την μορφή αντισταθμιστικών ωφελειών για να επιστρέψουν στους δημότες και μόνο τα 25 ευρώ καταλήγουν στον φορέα διαχείρισης των απορριμμάτων. Υπολογίζεται μάλιστα ενδεικτικά ότι οι δήμοι Φυλής και Ασπροπύργου εισπράττουν κάθε χρόνο 43,7 εκ. ευρώ ως αντισταθμιστικά οφέλη για την λειτουργία του ΧΥΤΑ Φυλής και του Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων στο Σχιστό, αντίστοιχα. Για ποιόν λόγο λοιπόν απορρίπτουν τώρα ένα τόσο μεγάλο και μακροχρόνιο έσοδο;

Οι δήμοι, όπως και οι ειδικοί του θέματος (συμπεριλαμβανομένων και διευθύνσεων του υπουργείου Περιβάλλοντος και του Εσωτερικών!), αντιδρούν με σφοδρότητα γιατί ξέρουν τις ασυνήθιστες αβεβαιότητες που συνοδεύουν το σχέδιο, με ορατό τον κίνδυνο να μετατραπούν σε δημιουργικές ασάφειες (για να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο της διπλωματίας) προς όφελος όμως των εργολάβων. Όχι των κατοίκων, ούτε των δήμων!

Για το θέμα μιλήσαμε με τον Γιώργο Χάρδα, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΠΟΕ-ΟΤΑ) και γενικό γραμματέα του σωματείου εργαζομένων στον Ενιαίο Διαβαθμιδικό Σύνδεσμο Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ), ο οποίος σύνδεσμος ενέκρινε στα μέσα Νοεμβρίου του 2012 τα τεύχη δημοπράτησης για την πρώτη φάση του διαγωνισμού των τεσσάρων εγκαταστάσεων επεξεργασίας απορριμμάτων στην Αττική: «Ο περιφερειάρχης Αττικής Γιάννης Σγουρός (που στα μέσα Δεκεμβρίου έθεσε την θεατρική κατά κοινή εκτίμηση παραίτησή του στη διάθεση του πρωθυπουργού με αφορμή τις επικρίσεις που δέχτηκε για το θέμα των σκουπιδιών) αρνείται να δεσμευθεί σε ορισμένα πολύ συγκεκριμένα και τεράστιας σημασίας ζητήματα με αφορμή τις τέσσερις εγκαταστάσεις επεξεργασίας απορριμμάτων που θα γίνουν στην Αττική. Πρώτο, δεσμεύεται ότι για όσο καιρό θα διαρκεί η σύμβαση το καθαρό κόστος των απορριμμάτων ανά τόνο, χωρίς τα αντισταθμιστικά οφέλη, δεν πρόκειται να υπερβεί τα 25 ευρώ, πλέον των αυξήσεων του πληθωρισμού; Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμιά δέσμευση! Επομένως ποιός αποκλείει μια εκρηκτική αύξηση της τιμής μετά από λίγα χρόνια; Το ερώτημα που θέτουμε και το αίτημα μας να γίνει από τώρα γνωστή η τιμή δεν τίθεται σε κενό αέρα και σχετίζεται με τις υποψίες που γεννά ένα άλλο σκοτεινό σημείο: η τύχη που θα έχουν τα υπολείμματα της επεξεργασίας. Τι θα γίνουν τα παράγωγα της; Είναι γνωστό ότι υπάρχουν τρεις διαφορετικές επιλογές: ανακύκλωση (που παράγει RDF), βιοξήρανση (που παράγει SRF) και καύση. Ποια μέθοδος θα επιλεγεί για κάθε επένδυση και τι θα γίνουν τα παράγωγά της; Θα επιστρέφουν στις χωματερές; Αν πρόκειται να τα καίμε γιατί δεν προκρίνεται κατ’ ευθείαν αυτή η μέθοδος; Ο κίνδυνος εδώ είναι σαφής: Αφού θα ολοκληρωθεί η επένδυση, δηλαδή εκ των υστέρων, να μάθουμε ότι χρειάζεται κι άλλη επένδυση που θα σχετίζεται με την τύχη των παραγώγων! Το αποτέλεσμα θα είναι ο πολλαπλασιασμός του κόστους, το οποίο θα μεταφερθεί φυσικά αυτούσιο στους δημότες. Μάλιστα, πρέπει να επισημάνουμε τις κακές υπηρεσίες που προσφέρουν απέναντι στο γενικό δημόσιο συμφέρον σήμερα οι δήμαρχοι, αρνούμενοι να πάρουν θέση και να αναδείξουν τους κινδύνους που ήδη διακρίνουν λόγω εμπειρίας».

Η απροθυμία της Περιφέρειας Αττικής να ορίσει τις τεχνολογίες και τις μεθόδους που θα χρησιμοποιηθούν είναι εμφανές ότι δημιουργεί τεράστια περιθώρια κέρδους για τις εταιρείες που θα συμμετάσχουν στους διαγωνισμούς, καθώς δεν θα υπόκεινται σε κανένα περιορισμό. Πρόκειται για μια ακραία μορφή του πολυδιαφημισμένου «λιγότερου κράτους» που σημαίνει τεράστια οικονομικά και περιβαλλοντικά κόστη, τα οποία θα μετακυλισθούν στον κρατικό προϋπολογισμό και τις τσέπες των δημοτών… Λιγότερο κράτος επομένως σημαίνει περισσότερη ασυδοσία, σπατάλη και ανατιμήσεις δημοτικών τελών…

Φαραωνικές επενδύσεις

Τεράστιας ωστόσο σημασίας είναι και μία ακόμη πλευρά: Ότι η λύση που επιλέγεται βρίσκεται σε σύγκρουση με μια βιώσιμη και οικολογική διαχείριση του προβλήματος των σκουπιδιών. Κατ’ αρχάς, ακόμη κι η δυναμικότητα των επενδύσεων δεν λαβαίνει υπ’ όψη της τα νέα δεδομένα που έχει δημιουργήσει η οικονομική κρίση μειώνοντας σημαντικά τον όγκο των οικιακών απορριμμάτων. Όταν συρρικνώνεται το διαθέσιμο εισόδημα λόγω μείωσης μισθών, συντάξεων κι επιπλέον φόρων ποιος θα αγοράσει τα πολυτελή αγαθά που συνήθως συνοδεύονται από ογκώδεις και βαριές συσκευασίες; Έτσι, αντί των 1,35 εκ. τόνων εγγυημένης δυναμικότητας των τεσσάρων επενδύσεων, υπολογίζεται ότι τα τελευταία χρόνια ο όγκος των σκουπιδιών έχει μειωθεί κατά 30%. Δεν χρειαζόμαστε δηλαδή τέτοιες δυναμικότητες. Πρόκειται ωστόσο για πλευρά την οποία προτιμά να παραβλέπει ο ιδιωτικός τομέας που έχει κάθε συμφέρον να επαυξάνει τις ανάγκες, προβαίνοντας ακόμη και σε άχρηστες επενδύσεις μιας κι απ’ αυτές θα πληρωθεί. Το δημόσιο όμως τι συμφέρον έχει από τέτοιες φαραωνικές επενδύσεις;

Σύσταση απορριμμάτων στην Αττική (2010)

Υλικά                           Συμμετοχή

Οργανικά                       43,8%

Χαρτί                            28%

Πλαστικά                       13%

Ηλεκτρολ. Ηλεκτρ. Εξοπλ.          4%

Γυαλί                            3,5%

Μέταλλο                        3,5%

Άλλα                             4,2%

Συσκευασίες                  23%

Σύνολο απορριμμάτων                100%

Πηγή: Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, 2011

Επίσης, παρότι θα ξοδευτούν δισ. δεν υπάρχει καμιά πρόβλεψη για σφαιρική διαχείριση του θέματος και ανακύκλωση των υλικών συσκευασιών, παρότι σήμερα μια ορθολογική πολιτική διαχείρισης των απορριμμάτων ακολουθεί την εξής ιεραρχική διάταξη: πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων – επαναχρησιμοποίηση του προϊόντος – ανακύκλωση ή λιπασματοποίηση του προϊόντος – ανάκτηση της ενέργειας μέσω αποτέφρωσης – διάθεση σε χώροι υγειονομικής ταφής. Τίποτε όμως απ’ αυτά δεν εφαρμόζεται στην Ελλάδα, ούτε και τώρα που τίθενται οι βάσεις της διαχείρισης των απορριμμάτων για τα επόμενα 30 χρόνια! «Στόχος έπρεπε να είναι να μη καταλήγουν όλα στις χωματερές ή έστω πριν καταλήξουν να μεσολαβεί μια δεύτερη ή και τρίτη χρήση τους. Στην Ελλάδα όμως, με ευθύνη των εργολάβων, δεν υπάρχει ακόμη και τώρα καμιά πρόβλεψη για διαχωρισμό στην πηγή, στο νοικοκυριό δηλαδή, των σκουπιδιών με την απόσπαση για παράδειγμα των ζυμώσιμων υλικών (τα υπολείμματα τροφών) που είναι τα πιο επικίνδυνα και έπρεπε να οδεύουν για κομποστοποίηση, γιατί με την αύξηση των σύμμεικτων αυξάνει και το κόστος διαχείρισης και επεξεργασίας ανά τόνο σκουπιδιών», τονίζει ο Γιώργος Χάρδας. Υπογραμμίζεται έτσι όμως ότι ο ιδιωτικός τομέας δεν έχει κανένα συμφέρον να προωθήσει μια φιλοπεριβαλλοντική διαχείριση του προβλήματος των απορριμμάτων.

Αποτυχία η ιδιωτικοποιημένη ανακύκλωση

Στο χώρο των απορριμμάτων ωστόσο ο ιδιωτικός τομέας έχει ήδη δώσει δείγματα γραφής κι έχει αποτύχει παταγωδώς, χωρίς αυτό το φιάσκο να οδηγεί στα αναγκαία συμπεράσματα ούτε την κυβέρνηση, ούτε την τοπική αυτοδιοίκηση και τις περιφέρειες που επιλέγουν την ιδιωτικοποίηση. Το εμβληματικό παράδειγμα της αποτυχίας ακούει στον τίτλο ΕΕΑΑ: Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης  Ανακύκλωσης. Είναι η εταιρεία που διαχειρίζεται τους μπλε κάδους. Ιδρύθηκε το 2001, με απόφαση της αρμόδιας υπουργού της Βάσως Παπανδρέου, ενώ μόλις πρόσφατα επί υπουργίας Τίνας Μπιρμπίλη ανανεώθηκε η άδεια της εταιρείας για δέκα ακόμη χρόνια, παρότι η ανεπάρκειά της να προάγει με έναν αποτελεσματικό τρόπο την ανακύκλωση είναι πανθομολογούμενη. Οι πόροι της ΕΕΑΑ προέρχονται από βιομηχανίες και κάθε είδους παραγωγούς οι οποίοι ενσωματώνουν στο κόστος κάθε προϊόντος κι ένα τέλος ανακύκλωσης. Επομένως η ΕΕΑΑ χρηματοδοτείται από τον καταναλωτή και παρότι έχει εγγυημένα έσοδα η συνεισφορά της είναι αρνητική. Το ένα τέταρτο της χώρας δεν έχει καν μπλε κάδους. Στα Δωδεκάνησα για παράδειγμα δεν υπάρχουν ούτε για δείγμα, ούτε σε χωριά με λιγότερους από 2.000 κατοίκους, που σημαίνει ότι 2,5 εκ. καταναλωτές θα μπορούσαν να απαιτήσουν τα χρήματα τους πίσω καθώς για ανακύκλωση πληρώνουν και ανακύκλωση δεν βλέπουν! Επίσης μετά από τόσα χρόνια κανένας περαιτέρω διαχωρισμός δεν έχει προχωρήσει με την τοποθέτηση επιπλέον κάδων όπου θα συγκεντρώνεται ξεχωριστά το χαρτί από το γυαλί και το αλουμίνιο, για παράδειγμα. Έχει παρατηρηθεί μάλιστα και το εξής φαιδρό: Δήμοι που είχαν τοποθετήσει καφέ κάδους (για να μαζεύουν ξεχωριστά χαρτί) να αναγκάζονται να τους αποσύρουν κατ’ εντολή της ΕΕΑΑ. Τέλος είναι πολύ συνηθισμένη εικόνα οι μπλε κάδοι να ξεχειλίζουν από ανακυκλώσιμα απορρίμματα… Κι αφού δεν μαζεύονται επί μέρες, στο τέλος τα παίρνουν τα απορριμματοφόρα των δήμων, προκαλώντας τα γέλια της γειτονιάς…

Πέραν του διασυρμού της έννοιας της ανακύκλωσης και της οργής που νιώθουν χιλιάδες άνθρωποι καθημερινά από την ανυπαρξία σχετικών υποδομών, ξεχωριστών κάδων δηλαδή που να υπάρχουν παντού και να μαζεύονται έγκαιρα, υπάρχει και μια άλλη σκοτεινή πλευρά, που σχετίζεται με την οικονομική διαχείριση κι έχει προκαλέσει την επέμβαση του οικονομικού εισαγγελέα Γρηγόρη Πεπόνη και επίσης μήνυση εναντίον του πρώην υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Γιώργου Παπακωνσταντίνου.

Ολοκληρωμένη μελέτη και αντι-πρόταση

Σημασία ωστόσο έχει ότι το παραπάνω μοντέλο σχεδιασμού της επένδυσης ακόμη και του τρόπου χρηματοδότησης της δεν αποτελεί μονόδρομο. Έγκαιρα, από τον Ιούλιο του 2011, ολοκληρωμένη και εμπεριστατωμένη μελέτη που εκπονήθηκε από το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης, με ευθύνη του καθηγητή Αλέξανδρου Οικονομόπουλου, απέδειξε πόσο λάθος ήταν η συγκεκριμένη μέθοδος, υποδεικνύοντας άλλη αποτελεσματικότερη, πιο φιλική προς το περιβάλλον και πολύ πιο οικονομική. Κανείς όμως δεν την ανέδειξε, με εξαίρεση την ΠΟΕ – ΟΤΑ. Από τα αποτελέσματα της ανάλυσης του Πανεπιστημίου Κρήτης ξεχωρίζουμε τις εξής επικρίσεις για το προωθούμενο σύστημα επεξεργασίας: Πρώτο, «έχει πρόβλημα συμβατότητας με την οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2008/98». (Είναι εντυπωσιακό: Προωθούν άρον – άρον ένα επιχειρησιακό σχέδιο επικαλούμενοι τα πρόστιμα από την ΕΕ για τις παράνομες χωματερές και σε λίγο καιρό πάλι οι νέες μονάδες θα κριθούν ότι δεν συμβαδίζουν με τις οδηγίες της ΕΕ!). Δεύτερο, «είναι εξαιρετικά δαπανηρό σε σύγκριση με το σύστημα επεξεργασίας που προκύπτει από τις μελέτες του Πανεπιστημίου Κρήτης μια και απαιτεί 5,6 φορές μεγαλύτερες επενδύσεις (επιπλέον 886 εκ. ευρώ) και επιβαρύνει τους ΟΤΑ 8 φορές περισσότερο (με 169 εκ. ευρώ ετησίως)». Τρίτο, «δεν είναι περιβαλλοντικά φιλικό και σίγουρα δεν είναι κοινωνικά αποδεκτό». Τέταρτο, «απαιτεί αυξημένο χρόνο ολοκληρωμένης εφαρμογής μια και το εργοστάσιο καύσης SRF και RDF ούτε υπάρχει στην Ελλάδα, ούτε περιλαμβάνεται στα προωθούμενα έργα». Πέμπτο, «καθιστά μονόδρομο τη χρήση ΣΔΙΤ, αποκλείοντας τη δυνατότητα υλοποίησης από την τοπική αυτοδιοίκηση».

Εναλλακτικές επιλογές επομένως για την διαχείριση των απορριμμάτων υπάρχουν: Πολύ πιο οικονομικές και προς το συμφέρον τόσο του περιβάλλοντος όσο και της τσέπης των δημοτών! Φαίνεται όμως ότι άλλα συμφέροντα δεσπόζουν…

15 Ιανουαρίου 2013

Άρον – άρον επιχειρεί να κλείσει η κυβέρνηση το θέμα των περίφημων «πολλαπλασιαστών» του ΔΝΤ, όπως φάνηκε από τη συζήτηση στη Βουλή την Παρασκευή φθάνοντας να υποσχεθεί ακόμη κι ότι δεν πρόκειται να επιβάλει νέα αντιλαϊκά μέτρα, σύμφωνα με τα όσα είπε ο υπουργός Οικονομικών Γ. Στουρνάρας. Η αλήθεια ωστόσο είναι διαμετρικά αντίθετη, καθώς κυβέρνηση και Τρόικα το προσεχές διάστημα θα εντείνουν την αντιλαϊκή επίθεση.

Η ιστορία δε με τους πολλαπλασιαστές θα κλείσει όπως συνέβη στο παρελθόν και με άλλα αντίστοιχα «λάθη» του ΔΝΤ (από την Νοτιοανατολική Ασία το 1998 μέχρι την Αργεντινή το 2001) αποδεικνύοντας πόσο άνευ σημασίας είναι τα κάθε λογής οικονομετρικά μοντέλα, οι εμπειρικές μετρήσεις κι οι προβλέψεις που συνοδεύουν την εφαρμογή αυτής της κτηνώδους οικονομικής πολιτικής, επιχειρώντας να την καθαγιάσουν ή να της προσδώσουν ένα φωτοστέφανο αντικειμενικότητας. Το μόνο που ήθελαν ήταν να ξεπεράσει την κρίση το κεφάλαιο, μετακυλίοντας το κόστος στην εργατική τάξη και την κοινωνία. Όλα τα υπόλοιπα, για την υποτιθέμενη περιορισμένη ή ακόμη και εξυγιαντική επίδραση των μέτρων στην λεγόμενη πραγματική οικονομία αποσκοπούσαν να χρυσώσουν το χάπι. Κι όποιος τα πίστεψε, κακό του κεφαλιού του… Ο δε ΣΥΡΙΖΑ που αναζητά ευθύνες από την κυβέρνηση ας πάψει να δηλώνει τη νομιμοφροσύνη του απέναντι στο ΔΝΤ, όπως έκανε με την επίσκεψή του Α. Τσίπρα στην έδρα του μισητού ιμπεριαλιστικού οργανισμού στη Νέα Υόρκη, κι έστω και τώρα που αποκαλύφθηκε ο καταστροφικός ρόλος του ΔΝΤ ας ζητήσει την αποχώρησή του από την Ελλάδα, ή ας δηλώσει ότι το τίμημα του λάθους θα είναι η Ελλάδα να μην αποπληρώσει όσα οφείλει στο ΔΝΤ. Τα λάθη δεν πρέπει να πληρώνονται;

Αυτό που ωστόσο θα συμβεί θα είναι μια νέα επίθεση στην κοινωνία με την εφαρμογή επιπλέον αντιλαϊκών μέτρων που θα οξύνουν την ήδη δραματική κατάσταση, όπως βεβαιώνεται από την έκρηξη της ανεργίας στο 27% το Νοέμβριο του 2012, πλήττοντας περισσότερους από 1.350.000 εργαζόμενους, και τη νέα βύθιση της οικονομίας που καταγράφηκε το τέταρτο τρίμηνο του 2012, στέλνοντας το ΑΕΠ στο επίπεδο του 2001.

Αιχμή του δόρατος της νέας επίθεσης θα είναι τα εργασιακά, με αφορμή άμεσα την κατάργηση πλήθους συλλογικών συμβάσεων εργασίας που θα μειώσει απότομα μισθούς και ημερομίσθια. Πιο μακροπρόθεσμα,εργαλείο στην επίθεση θα αποδειχθεί η περαιτέρω μείωση του κατώτατου μισθού το 2014 με βάση τις προβλέψεις του Μνημονίου για επανακαθορισμό του, όπως έσπευσε να προαναγγείλει από τις Βρυξέλλες ο Όλι Ρεν, επιβεβαιώνοντας τον γενικό γραμματέα του υπουργείου Οικονομικών, Γ. Μέργο (κρατικοδίαιτος και γκόλντεν μπόι ωστόσο ο ίδιος) που ζήτησε μείωση των κατώτατων αμοιβών κι επίσης τερματίζοντας τη συζήτηση για επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου. «Σκάστε και σκάβετε» ήτα το μήνυμα του Όλι Ρεν.

Πέραν των εργασιακών, αιχμή του δόρατος θα αποδειχθεί επίσης η φοροεπιδρομή, που θα επιτρέψει την δημιουργία πλεονασμάτων με κάθε κόστος (δηλαδή ακόμη και με την δραματική συρρίκνωση των κοινωνικών δαπανών  ή των δημοσίων επενδύσεων) ώστε μετά τις γερμανικές εκλογές να ανοίξει ο δρόμος για ένα νέο κούρεμα του δημόσιου χρέους. Ειδικότερα, η εντολή που έδωσε ο γενικό γραμματέας φορολογικών εσόδων, Χ. Θεοχάρης για κατάσχεση μισθών, συντάξεων, καταθέσεων, ενοικίων και κάθε άλλου εισοδήματος 2,5 εκ. οφειλετών (ο 1 στους 4 κατοίκους της χώρας ή το 1 στ 2 νοικοκυριά!) σηματοδοτεί μια ληστρική επιδρομή και θα επιφέρει νέα φτώχεια στους ήδη εξαθλιωμένους. Η άνιση κατανομή των οφειλών μεταξύ των οφειλετών είναι άλλωστε κραυγαλέα προδικάζοντας την εισπρακτική αποτυχία της επίδειξης του κυβερνητικού αυταρχισμού. Είναι χαρακτηριστικό από τα 2,5 εκ. οφειλετών, τα 2,3 εκ. έχουν χρέη έως 3.000 ευρώ. Σε αυτή την κατηγορία μπορούμε να εικάσουμε πως θα συμπεριλαμβάνονται κι οι 550.000 ιδιοκτήτες ακινήτων που δεν έχουν μπορέσει να πληρώσουν το χαράτσι τη ΔΕΗ. Το πιο σίγουρο στοίχημα λοιπόν είναι ότι η επίδειξη πυγμής του κράτους θα εξαντληθεί σε αυτή την κατηγορία οφειλετών, όταν το άλλο άκρο της κλίμακας, οι 1.500 οφειλέτες που χρωστά ο καθένας τους άνω του 1 εκ. ευρώ θα μείνει στο απυρόβλητο. Όπως άλλωστε συμβαίνει σταθερά τα τελευταία χρόνια που η αύξηση των φορολογικών βαρών προέρχεται από τους μισθωτούς οι οποίοι από 6,5 δισ. ευρώ ή το 47,9% των φορολογικών βαρών το 2009 κατέβαλαν δύο χρόνια αργότερα, το 2011, το 55,5% ή 7,1 δισ. ευρώ, όταν οι επιχειρήσεις από 4,7 δισ. ευρώ ή 35,1% το 2009, δύο χρόνια αργότερα, το 2011, κατέβαλαν 3,6 δισ. ευρώ ή το 28,7% της φορολογίας. Αυτοίοι«πολλαπλασιαστές» ωστόσο δεν χαρακτηρίζονται λάθος κι ας αποτελούν την πιο τρανταχτή απόδειξη του γεγονότος ότι η κρίση δεν δημιουργεί μόνο χαμένους, αλλά και κερδισμένους, επιτυγχάνοντας μια ιστορικών διαστάσεων αλλαγή των ταξικών συσχετισμών στην Ελλάδα.

Η απεργία της Τετάρτης 20 Φεβρουαρίου, με την μαζικότητα και την μαχητικότητά της  μπορεί να αποτελέσει ένα ανάχωμα σε αυτή την προσπάθεια της αστικής τάξης.

Τη γνωστή ρήση ποδοσφαιρικού παράγοντα της προηγούμενης δεκαετίας για «μια τριμελή επιτροπή που θα αποτελείται από 4-5 άτομα» θύμισε η ανακοίνωση του Ταμείου ξεπουλήματος δημόσιας περιουσίας – και κατά κόσμον ΤΑΙΠΕΔ – για την «διαγωνιστική διαδικασία αξιοποίησης της Κασσιόπης στην Κέρκυρα» στην οποία όμως συμμετείχε μόνο …ένας επίδοξος αγοραστής, το αμερικάνικο επενδυτικό κεφάλαιο NCH Capital, στο οποίο τελικά και κατοχυρώθηκε η πώληση. Δεν είναι όμως μόνο «η διαγωνιστική διαδικασία στην οποία συμμετείχε μόνο ένας ενδιαφερόμενος», κάτι που λέγεται …απ’ ευθείας ανάθεση κι όχι διαγωνισμός. Όλοι οι όροι υπό τους οποίους προωθήθηκε η πώληση της Κασσιόπης εγείρουν πλήθος ερωτηματικών και ήδη προκαλούν σοβαρές αντιδράσεις στο νησί των Φαιάκων και όχι μόνο.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Και το πρώτο υπό αμφισβήτηση θέμα αφορά το τίμημα, που ανέρχεται σε 23 εκ. ευρώ. Επίσης 2,3 εκ. ευρώ επιπλέον τα οποία, σύμφωνα με το δελτίο Τύπου της 31^ης Ιανουαρίου, αφορούν «πιθανή συμμετοχή του ΤΑΙΠΕΔ σε μελλοντική υπεραξία ακινήτων μετά από 6 χρόνια». Ή, «ζήσε Μάη μου»… Το μόνο σίγουρο λοιπόν είναι τα 23 εκ. ευρώ και όχι 100 εκ., όπως επιμόνως επαναλαμβανόταν, μιας και σε αυτό το ποσό συμπεριλαμβάνεται το ύψος της επένδυσης (75 εκ. ευρώ) και είναι κάτι που φυσικά μένει να αποδειχθεί. Τα 23 εκ. ευρώ αν τα επιμερίσουμε στα 490 στρέμματα που θα πάρει υπό την κατοχή του ο «αμερικάνος φίλος» προκύπτει ότι το ΤΑΙΠΕΔ πούλησε το κάθε στρέμμα γης έναντι 470.000 ευρώ ή 470 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο! Πρόκειται για τιμή – χάρισμα. Ακόμη και ιστοσελίδες που εξειδικεύονται στην αγοραπωλησία γης αν επισκεφθεί κάποιος θα δει ότι οικόπεδα που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή αλλά σε πολύ λιγότερη προνομιούχα θέση από το φιλέτο που πήρε υπό την κατοχή του το ΤΑΙΠΕΔ, χωρίς την έγκριση της τοπικής κοινωνίας και των τοπικών αρχών, πουλιούνται σε πολύ μεγαλύτερη, ακόμη και πολλαπλάσια αξία. Το ΤΑΙΠΕΔ επομένως δεν πούλησε, ξεπούλησε! Το γεγονός δε ότι δεν υπήρχε ανταγωνιστής, παρά τους ύμνους του ΤΑΙΠΕΔ στον ελεύθερο ανταγωνισμό, δεν θα μας επιτρέψει ποτέ να μάθουμε πόσα εκατομμύρια ακριβώς έχασε το ελληνικό δημόσιο από αυτή την πώληση, αν ολοκληρωθεί…

Θεσμός επιφάνειας: λεόντειος συμφωνία!

Ο αντίλογος φυσικά από την μεριά του ΤΑΙΠΕΔ θα είναι πως οποιαδήποτε σύγκριση με τις προς πώληση τιμές γης είναι άστοχη μιας και η Κασσιόπη δεν πουλήθηκε, αλλά εκχωρήθηκε για 99 χρόνια, με την χρησιμοποίηση για πρώτη φορά του εξαιρετικά αμφιλεγόμενου «θεσμού της επιφάνειας». Το δικαίωμα της επιφάνειας, εξαιρετικά διαδεδομένο στο Βρετανικό δίκαιο επανεισήχθη στο ελληνικό δίκαιο (μετά το 1946 οπότε καταργήθηκε) με το νόμο 3986/2011. Είναι ο νόμος του Μεσοπρόθεσμου, που περιλαμβάνει επίσης και την ίδρυση του ΤΑΙΠΕΔ και ψηφίσθηκε πριν δύο χρόνια στη Βουλή όταν στους δρόμους της Αθήνας διαδήλωναν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι εκφράζοντας την κατηγορηματική τους άρνηση. Αντίθετη τότε ήταν και η ΝΔ… Μιλώντας επί της ουσίας, τα 99 χρόνια που παραχωρείται η Κασσιόπη σημαίνουν πως ούτε και τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα πρόκειται να δουν ξανά την συγκεκριμένη περιοχή να περνάει υπό δημόσιο έλεγχο. Ισοδυναμεί επομένως, ουσιαστικά μιλώντας, με πώληση μιας και στο ορατό μέλλον θα πρόκειται για ιδιωτική περιουσία. Το εξωφρενικό ωστόσο είναι ότι αυτό το υβριδικό καθεστώς συνιστά μια λεόντειος συμφωνία υπέρ των ιδιωτών «επιφανειούχων» και σε βάρος του δημοσίου – πωλητή μιας και δεν επιτρέπει μόνο το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας σε τιμές πολύ χαμηλότερες της αγοράς, αλλά επιφυλάσσει κι άλλα προνόμια αγοραστή. Συγκεκριμένα, ευνοϊκή φορολογία μιας και το δικαίωμα στην πλήρη κυριότητα συνοδεύεται από φορολόγηση επικαρπίας (βάση του άρθρου 26, παρ. 2 του νόμου), σημαντικά δηλαδή χαμηλότερη. Το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς συνιστά πρόκληση γιατί, ταυτόχρονα, σε περίπτωση προσβολής του δικαιώματος του «επιφανειούχου» με βάση το άρθρο 24 του ίδιου νόμου εφαρμόζονται οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα (1173) για την προστασία της κυριότητας! Πρόκειται επομένως για ένα νόθο καθεστώς που ευνοεί μόνο το νέο αγοραστή.

Η αξία χρήσης του θεσμού της επιφάνειας, ωστόσο, υπογραμμίζεται κι από άλλη μια πλευρά, που στην περίπτωση των ακινήτων που έχει πάρει υπό τον έλεγχό του το ΤΑΙΠΕΔ θα λειτουργήσει σαν μάννα εξ ουρανού. Το «ενδιάμεσο» καθεστώς της επιφάνειας, βάσει του νόμου που εισήχθη – μαζί με την ασυλία από κάθε μελλοντική δίωξη όσων θα πάρουν τις σχετικές αποφάσεις για ευνόητους λόγους – επιτρέπει να ξεπερνιέται νομικά το «εμπόδιο» της ύπαρξης ενδεχόμενου όρου για μη εκποίηση του ακινήτου. Δηλαδή, στην (πολύ συχνή) εκείνη περίπτωση που ένας ιδιώτης δώρισε στο ελληνικό δημόσιο την περιουσία του προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για κοινωφελείς σκοπούς, με τον αυστηρό όμως όρο αυτή η περιουσία να μην πουληθεί, έρχεται τώρα το ΤΑΙΠΕΔ και μέσω αυτού φυσικά το ελληνικό κράτος και τού δηλώνει πως τον έπιασε …κορόιδο, πώς του «έφαγε την περιουσία», γιατί περί αυτού πρόκειται καθώς την δωρεά του την εκποιεί. Κι αν αυτός προσφύγει εναντίον του δημοσίου, τότε το επιχείρημα του θα είναι «δεν την εκποιώ αλλά την αξιοποιώ με τον θεσμό της επιφάνειας». Και, «πάλι με χρόνους και καιρούς, δηλαδή σε 99 χρόνια, πάλι δικιά μας θα είναι η δωρεά σου». Κι αυτό θα συμβεί αν εντωμεταξύ ο «επιφανειούχος» δεν προτιμήσει να ανανεώσει την σύμβαση για άλλα 99 χρόνια… Είναι στη διακριτική του ευχέρεια, βάσει του νόμου!

Αν μαζί με την εξαπάτηση όσων είχαν την ανιδιοτέλεια να δωρίσουν στο ελληνικό δημόσιο, θυμηθούμε και τις ζημιές που υπέστησαν όσοι δάνεισαν το ελληνικό δημόσιο αγοράζοντας ομόλογα, δεν μπορεί να διαφύγει της προσοχής μας το πόσο απαξιώνεται το ελληνικό δημόσιο στο πλαίσιο του καθεστώτος κατοχής που έχουν επιβάλει οι πιστωτές.

Απείχαν οι ξενοδοχειακές πολυεθνικές

Ερωτηματικά ωστόσο δημιούργησε κι η ταυτότητα του νέου αγοραστή, μιας και δεν πρόκειται για κάποια γνωστή πολυεθνική εταιρεία διαχείρισης ξενοδοχειακών μονάδων όπως θα περίμενε κανείς (αυτές απείχαν!) αλλά για ένα πολυπλόκαμο επενδυτικό κεφάλαιο. Για να εμφανίσει το ΤΑΙΠΕΔ την πώληση της Κασσιόπης ως επιτυχία και να μπορεί η κυβέρνηση να ισχυρίζεται ότι η Ελλάδα γίνεται πόλος έλξης διεθνών επενδυτών (αποσιωπώντας έτσι την μείωση του ΑΕΠ κατά 25%!) η ανακοίνωση έγραφε ότι ο επίδοξος κάτοχος της Κασσιόπης «έχει έδρα την Νέα Υόρκη των ΗΠΑ και διαχειρίζεται κεφάλαια ύψους 3,5 δισ. δολαρίων µε έµφαση στο real estate, την πρωτογενή παραγωγή και το private equity και λειτουργεί 21 επενδυτικά κεφάλαια». Ξέχασε ωστόσο να αναφέρει πως τα private equity παντού στον κόσμο έχουν ταυτιστεί με τις πιο αμφιλεγόμενες και βραχυχρόνιες επενδύσεις, που στόχο δηλαδή έχουν το γρήγορο κέρδος, αδιαφορώντας για τις κοινωνικές επιπτώσεις των τοποθετήσεων τους.

Η εκτίμηση πως η συγκεκριμένη επένδυση δεν θα έχει κανένα ευρύτερο κοινωνικό αποτέλεσμα επιβεβαιώνεται κι από το είδος του τουρισμού που αναπτύσσεται σε τέτοιες εγκαταστάσεις: «all inclusive» ή «όλα πληρωμένα»! Έτσι, χιλιάδες τουρίστες με ένα βραχιολάκι στο χέρι απολαμβάνουν τις διακοπές τους και κάθε λογής υπηρεσίες εντός του ξενοδοχειακού συγκροτήματος χωρίς να αφήνουν ούτε ένα ευρώ στο νησί. Πρόκειται για επενδύσεις που χαρακτηρίζονται από μηδενικό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα και στη σύγχρονη βιβλιογραφία των τουριστικών σπουδών δεν θεωρούνται κι ό,τι καλύτερο για τον τόπο που της φιλοξενεί, μιας και τα ευεργετήματα δεν διαχέονται. Μοναδική εξαίρεση πιθανά να αποτελούν τα σκουπίδια που θα αφήνουν και η μόλυνση που θα προκαλούν… Όφελος για την ελληνική οικονομία και κοινωνία δεν θα προκύψει ούτε καν κι απ’ αυτό το υποτυπώδες τίμημα που ισοδυναμεί με ξεπούλημα μιας και όλο το ποσό θα κατατεθεί στον ειδικό λογαριασμό που έχει δημιουργηθεί στην Τράπεζα Ελλάδας, κατ’ απαίτηση της Γερμανίας. Θα πάει δηλαδή στους πιστωτές για να αποπληρωθεί ένα δημόσιο χρέος που βρίθει αντισυνταγματικοτήτων, παρανομιών και παραβάσεων του διεθνούς δικαίου!

Όλα αυτά λειτούργησαν σαν λάδι στη φωτιά που ήδη καίει στην Κέρκυρα, όπου για να αποτραπεί το ξεπούλημα της Κασσιόπης έχει συσταθεί ειδική επιτροπή από κατοίκους που προέρχονται από όλο το πολιτικό φάσμα. «Περισσότεροι από 70 σύλλογοι και φορείς της Κέρκυρας έχουν πάρει απόφαση ενάντια στην ιδιωτικοποίηση και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συμμετέχουν στη δραστηριότητά μας», δήλωσε στα Επίκαιρα ο Διονύσης Μοσχόπουλος, μηχανολόγος – μηχανικός. «Χαρακτηριστικό στοιχείο για την απροθυμία των Κερκυραίων να συναινέσουν στο ξεπούλημα είναι ότι ήδη το περιφερειακό συμβούλιο όπως και το δημοτικό συμβούλιο, με ομόφωνες αποφάσεις τους έχουν υπογραμμίσει τα φυσικά πλεονεκτήματα της περιοχής ζητώντας να παραχωρηθεί στον Δήμο Κέρκυρας με απώτερο στόχο να μετατραπεί σε κέντρο περιπατητικού τουρισμού. Υπάρχουν ήδη δηλαδή προτάσεις στα συρτάρια των αρμοδίων που στοχεύουν στην τουριστική αξιοποίηση της περιοχής». «Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι αν σήμερα πουλιέται η Κέρκυρα, πολύ σύντομα θα ακολουθήσει όλη η Ελλάδα. Κατ’ αρχάς επιτρέψτε μου να σας αναφέρω την ιστορία των 490 στρεμμάτων που σήμερα πουλιούνται έναντι 23 εκ. ευρώ για 99 χρόνια. Η έκταση αυτή ανήκε σε ένα Κερκυραίο, ονόματι Χαρίλαο Βλάχο, ο οποίος την δώρισε στο ελληνικό δημόσιο. Κατά συνέπεια το ελληνικό δημόσιο δεν έχει το ηθικό δικαίωμα να την ξεπουλήσει. Επίσης η έκταση που συνολικά θα περάσει σε ιδιωτικό έλεγχο δεν είναι μόνο 490 στρέμματα, αλλά 2.000, καθώς πρέπει να συμπεριλάβουμε και τις γειτονικές εκτάσεις που έχουν αγοράσει οι Παπαδημητρίου και Λαιμός, αξιοποιώντας κάποια κατοχικά συμβόλαια! Η δυνατότητα που είχαμε ως Κοινότητα Σινιών να προσφύγουμε στο Συμβούλιο της Επικρατείας δεν αξιοποιήθηκε λόγω έλλειψης χρημάτων. Φαίνεται έτσι πόσο απελπιστικά στενεύει ο δημόσιος χώρος στην Κέρκυρα»!

Περιβαλλοντική καταστροφή

«Στην Κασσιόπη έχει παραμείνει ανέγγιχτο ένα οικοσύστημα απαράμιλλου φυσικού κάλους», τονίζει στη συνέχεια ο Διονύσης Μοσχόπουλος. «Τρεις λίμνες, τρία παράκτια υγροτοπικά οικοσυστήματα, ένα θαλάσσιο θηλαστικό (βίδρα) που ομοιάζει με τη φώκια και δε συναντιέται πουθενά αλλού, 18 σπάνια είδη ορχιδέας και αναρίθμητα άλλα είδη πανίδας και χλωρίδας κινδυνεύουν να χαθούν οριστικά όταν θα καλυφθούν από τσιμέντο 32 στρέμματα γης. Οι επιπτώσεις δεν σταματούν μόνο στο περιβάλλον. Στην περιοχή της βορειοανατολικής Κέρκυρας, όπου βρίσκεται η Κασσιόπη, ήδη υπάρχουν εκατοντάδες βίλες οι οποίες νοικιάζονται σε τουρίστες κι όπου απασχολούνται πολλές εκατοντάδες εργαζόμενοι. Το εργασιακό και ασφαλιστικό τους καθεστώς μάλιστα δεν είναι “γαλέρας” μιας και το εγγυώνται οι έλεγχοι των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών, όπως το Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας, η Εφορία, κ.λπ. Στη νέα επένδυση μπορούμε να φανταστούμε τι εργασιακό καθεστώς θα επικρατήσει αν πάρουμε υπόψη μας ότι οι συγκεκριμένοι επενδυτές έχουν επιλέξει επίσης χώρες όπως Λιθουανία, Λετονία, Κροατία και Αλβανία. Δηλαδή κατεστραμμένες οικονομίες, φθηνού εργατικού δυναμικού. Υπάρχει άλλωστε και το προηγούμενο του συγκροτήματος του Κωνσταντακόπουλου στην Πύλο, το Κόστα Ναβαρίνο, όπου από τους 1.300 εργαζόμενους οι 890 είναι Λιθουανοί».

Τέλος, για τον συνομιλητή μας από την πώληση της Κασσιόπης εγείρονται και λόγοι εθνικής ασφάλειας μιας και το συγκεκριμένο σημείο έχει ξεχωριστή στρατηγική σημασία επειδή εποπτεύει μια στενή λωρίδα θάλασσας που χωρίζει την Κέρκυρα από την Αλβανία. «Στην συγκεκριμένη έκταση, υπάρχει ένα φυλάκιο του Ναυτικού το οποίο δεν έχει μόνο ιστορική σημασία μιας και κτίσθηκε επί Φραγκοκρατίας, αλλά πάνω απ’ όλα έχει τεράστια σημασία για την άμυνα της Ελλάδας και τη δυνατότητά της να εποπτεύει αποτελεσματικά τα σύνορα της. Να σας αναφέρω πως γι’ αυτό το λόγο ανέκαθεν το συγκεκριμένο σημείο αποτελούσε απαγορευμένη στρατιωτική ζώνη. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως όταν ρωτήθηκε το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού να υποδείξει άλλο σημείο για να μετακινηθεί το φυλάκιο αρνήθηκε να το κάνει. Αυτό συνέβη για τον απλό λόγο πως δεν υπάρχει κανένα άλλο σημείο στην Κέρκυρα που να προσφέρει τέτοια πανοραμική θέα προς την Αλβανία. Αυτή η θέα πλέον θα ανήκει στους τουρίστες…».

Για το θέμα μιλήσαμε μεταξύ άλλων και με την πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Κέρκυρας, Σοφία Λιβέρη, που δουλεύει ως ξενοδοχοϋπάλληλος. «Το Εργατικό Κέντρο του νησιού έχει πάρει καθαρή θέση ενάντια σε κάθε μορφή ιδιωτικοποίησης και ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας είτε πρόκειται για γη είτε για επιχειρήσεις. Πολύ περισσότερο δε, αν πρόκειται για στρατηγικού χαρακτήρα επιχειρήσεις όπως ενέργειας, ύδρευσης, κ.α.». Ακόμη κι έτσι όμως δεν θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας που θα αυξήσουν την απασχόληση στο νησί; ρωτήσαμε την πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου. «Δεν έχουμε αυταπάτες. Ξέρουμε ότι οι θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν από την επένδυση στην Κασσιόπη θα αμείβονται με 300-400 ευρώ τον μήνα, δηλαδή σε επίπεδο επιδόματος ανεργίας. Πώς θα ζήσουν αυτοί οι άνθρωποι; Οι ξένοι επενδυτές έτσι έχουν μάθει και με τα μέτρα μείωσης των μισθών που περιλαμβάνονται στα Μνημόνια έχουν αποθρασυνθεί». Τι άλλο θα μπορούσε να γίνει; ρωτήσαμε την πρόεδρο. «Υπάρχουν εναλλακτικές προτάσεις και είναι σε γνώση των αρμοδίων. Θα μπορούσε για παράδειγμα να δημιουργηθεί σε αυτό το σημείο ένα καταφύγιο μικρών σκαφών με δημόσιους πόρους κι έτσι τα έσοδα να πάνε στο δημόσιο, συμβάλλοντας  στην αντιμετώπιση της κρίσης, κι όχι στους ιδιώτες». Ναι αλλά κι αυτοί οι πόροι που θα βρεθούν δεδομένης της κρίσης; ήταν η τελευταία μας ερώτηση στην πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου. «Θα μπορούσαν να βρεθούν από το ΕΣΠΑ που τώρα ανοίγει, κανείς όμως δεν ενδιαφέρθηκε όλα αυτά τα χρόνια, ή από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Η εμπλοκή μάλιστα του κράτους είναι επιβεβλημένη από τη στιγμή που οι Έλληνες ιδιώτες έχουν παραιτηθεί από κάθε επενδυτική δραστηριότητα, απ’ όταν η …αγελάδα των επιδοτήσεων του κράτους ή της ΕΕ έπαψε να βγάζει γάλα».