Οι κερδισμένοι της δημοσιονομικής κρίσης (Πριν, 25 Απρίλη 2010)
Η δημοσιονομική κρίση στις περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης είναι αποτέλεσμα της πίεσης που άσκησε η Γερμανία στα δικαιώματα των εργαζομένων στο εσωτερικό της και στα ισοζύγια των άλλων χωρών υποστηρίζει ένα κείμενο εργασίας – συμβολή στη ριζοσπαστική σκέψη – που εκδόθηκε στην Αγγλία από ομάδα επιστημόνων, με επικεφαλής τον Κώστα Λαπαβίτσα.
«Οι κρατικές δαπάνες αυξήθηκαν σε αρκετές χώρες μετά το 2007 καθώς η διάσωση των τραπεζών αποδείχθηκε ακριβή. Υπ’ αυτό το πρίσμα το ελληνικό κράτος ήταν αντιπροσωπευτικό πολλών άλλων, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Αγγλίας»
Τις βαθύτερες αιτίες πίσω από την κρίση που μαστίζει την ευρωζώνη διερευνά κείμενο εργασίας που εξέδωσε τον προηγούμενο μήνα ομάδα ριζοσπαστών οικονομολόγων από την Αγγλία, με επικεφαλής τον Κώστα Λαπαβίτσα. Δυο βασικές ιδέες διατρέχουν την καίρια παρέμβασή της, που είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα www.researchonmoneyandfinance.org: Η όξυνση των αντιθέσεων εντός της ΕΕ με ευθύνη της Γερμανίας που αποδεικνύεται κι η κερδισμένη της διαδικασίας νομισματικής ενοποίησης κι επίσης η ένταση της ταξικής πάλης, που οδηγεί όλο και πιο χαμηλά τις κατακτήσεις της εργατικής τάξης από την μια άκρη της ευρωζώνης ως την άλλη.
Αφετηριακά, οι συγγραφείς υποστηρίζουν πως η νομισματική ενοποίηση εξαφάνισε ή περιόρισε την ελευθερία διαμόρφωσης νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, μεταφέροντας τις πιέσεις της προσαρμογής στην αγορά εργασίας. Ειδικότερα, η ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων κι η συγκράτηση των μισθών αποτέλεσαν τα «οχήματα» μέσω των οποίων επιτεύχθηκε η καθοδική πορεία. Οι πρώτοι δε που υπέστησαν τις πιο άγριες περικοπές ήταν οι εργάτες της ίδιας της Γερμανίας, την επομένη κιόλας της ενοποίησης. Επίσης, οι άνισοι όροι υπό τους οποίους κλήθηκαν να συμμετάσχουν στον κατά τ’ άλλα ελεύθερο ανταγωνισμό με τη Γερμανία οι καπιταλιστικές χώρες της περιφέρειας διαμορφώθηκαν από την εκκίνηση κιόλας της νομισματικής ενοποίησης, χάρη στις υψηλές συναλλαγματικές ισοτιμίες με τις οποίες κλείδωσε η ένταξή τους στο ευρώ. Έτσι, με πρόσχημα την καταπολέμηση του πληθωρισμού, απώλεσαν ένα βασικότατο πλεονέκτημα για να ανταγωνιστούν την Γερμανία, με αποτέλεσμα η μετέπειτα εξέλιξη να έχει σε μεγάλο μέρος προδιαγραφεί.
Στην πορεία η επιπλέον ώθηση που έδωσε η Γερμανία στην ανταγωνιστικότητα των προϊόντων της, με τις βαθιές αντεργατικές τομές του Σρέντερ για παράδειγμα που περιλαμβάνονταν στην Ατζέντα 2010, μετουσιώθηκε σε πλεονασματικά ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών. Ειδικότερα σε δύο μεγάλες επιτυχίες: Πρώτο, τα εμπορικά πλεονάσματα και, δεύτερο, τις εξαγωγές κεφαλαίου που προήλθαν από τις άμεσες ξένες επενδύσεις και τον τραπεζικό δανεισμό. Κατά συνέπεια η δημοσιονομική κρίση στην οποία παραδέρνουν το τελευταίο εξάμηνο οι μεσογειακές χώρες και περισσότερο η Ελλάδα είναι το τίμημα που πληρώνει από την ιμπεριαλιστική επέκταση της Γερμανίας.
Στο κείμενο παρέμβασης αναφέρεται χαρακτηριστικά πως «οι περιφερειακές χώρες απώλεσαν ανταγωνιστικότητα σε σχέση με τη Γερμανία λόγω των αρχικών υψηλών συναλλαγματικών ισοτιμιών όπως επίσης και της ικανότητας των γερμανών εργοδοτών να εκμεταλλεύονται τους εργάτες περισσότερο. Το αποτέλεσμα ήταν ένα δομικό πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας που αποτέλεσε το αντεστραμμένο είδωλο των δομικών ελλειμμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των περιφερειακών χωρών».
Καθοριστικό ρόλο στις εκρηκτικές διαστάσεις που έλαβε η κρίση διαδραμάτισε η ιδιαίτερα επιλεκτική πολιτική παρεμβάσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ο θεματοφύλακας του ευρώ παρότι δεν έμεινε αμέτοχος όταν κινδύνευσαν οι εμπορικές τράπεζες κι έσπευσε να τους παράσχει ρευστότητα για να αποφύγουν την χρεοκοπία, όταν ήρθαν τα κράτη στην ίδια θέση απλώς …κώφευσε παραπέμποντάς τα στην αγορά. «Μια καλά λειτουργούσα κεντρική τράπεζα δεν θα καθόταν απλώς και θα κοίταγε τους κερδοσκόπους να παίζουν αποσταθεροποιητικά παιχνίδια στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Στην καλύτερη περίπτωση θα είχε ξεδιπλώσει μέρος της επινοητικότητάς της όπως έπραξε αφειδώλευτα όταν χρειάστηκαν ρευστότητα οι ιδιωτικές τράπεζες το 2007-2008». Οι συγγραφείς του κειμένου με εύστοχο τρόπο περιγράφουν και τον τρόπο που οι σωτήριες για τις ιδιωτικές τράπεζες παρεμβάσεις της ΕΚΤ δυσκόλεψαν στη συνέχεια την απορρόφηση από τις αγορές των κρατικών ομολόγων, συμβάλλοντας έτσι στην έκρηξη της δημοσιονομικής κρίσης.
Η ΕΚΤ κατηγορείται επίσης ότι συνέβαλε στην «χρηματιστικοποίηση» της Ευρώπης (όπως περιγράφεται η υπερτροφική ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού τομέα σε βάρος του παραγωγικού) μέσω της ιδιαίτερης φροντίδας που έχει επιδείξει από την ίδρυσή της για την προστασία των συμφερόντων του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Για τους συγγραφείς, η τρέχουσα δημοσιονομική κρίση αντιπροσωπεύει το δεύτερο στάδιο της κρίσης που ξεκίνησε το 2007, την οποία χαρακτηρίζουν κρίση «χρηματιστικοποίησης», εντοπίζοντας τις αιτίες της στη σφαίρα της διανομής και κυκλοφορίας της υπεραξίας.
Στο τέλος του κειμένου εργασίας παρατίθενται οι τρεις διαφορετικές εναλλακτικές δυνατότητες που αναδύονται για τις περιφερειακές χώρες στη σημερινή ασυνήθιστη συγκυρία. Η πρώτη είναι η… πεπατημένη. Προγράμματα λιτότητας, κατ’ αντιγραφή των οδηγιών του ΔΝΤ, όπως αυτά που επέβαλε πρόσφατα η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, τα οποία όμως «πιθανά θα επιτείνουν την ύφεση, οδηγώντας τα κυβερνητικά έσοδα σε περαιτέρω πίεση κι οδηγώντας τους στόχους ακόμη πιο μακριά». Το χειρότερο ωστόσο του «ορθού δρόμου» είναι πως αφήνει στο απυρόβλητο τις υποκείμενες, δομικές αιτίες που οδήγησαν στο σημερινό αδιέξοδο. «Η αύξηση της παραγωγικότητας απαιτεί επενδύσεις, νέες τεχνολογίες και δημιουργία νέων πεδίων δραστηριότητας. Στην περίπτωση της Ελλάδας επίσης σημαίνει να απομακρυνθεί η χώρα από ένα υπόδειγμα μεγέθυνσης που στηρίχθηκε στην κατανάλωση στη βάση ενός αυξανόμενου χρέους των νοικοκυριών. Τέτοιες αλλαγές δεν επέρχονται από τη φιλελευθεροποίηση των αγορών».
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΕΩΝ
Έξοδος από το ευρώ και την ΟΝΕ
Η δεύτερη εναλλακτική λύση που αναφέρεται στο κείμενο εργασίας περιγράφεται κωδικά υπό την ονομασία «το καλό ευρώ». Περιλαμβάνει προτάσεις που έχουν ανά εποχές κατατεθεί από την ευρωπαϊκή Αριστερά και τη σοσιαλδημοκρατία και αφορούν: την αύξηση του προϋπολογισμού της ΕΕ μέχρι να φθάσει στο επίπεδο του 5-6%, την θεσμοθέτηση ενός ελάχιστου ευρωπαϊκού μισθού, την μεταρρύθμιση του πλαισίου δράσης της ΕΚΤ που θα θέτει τέλος στην υφιστάμενη -αντιδημοκρατική επί του περιεχομένου- περίφημη «ανεξαρτησία» της, κ.α. Ωστόσο, αναγνωρίζεται πως η στρατηγική του «καλού ευρώ» διέπεται από πολύ βαθιές αντιφάσεις, σε βαθμό να υφίσταται αναντιστοιχία μέσων και σκοπού. «Μια ριζοσπαστική μεταρρύθμιση ενδέχεται να οδηγήσει στην κατάρρευση της νομισματικής ένωσης», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Τέλος, υπάρχει κι η τρίτη εναλλακτική επιλογή, της εξόδου από την ευρωζώνη, με την επαναφορά της δραχμής σε μια τέτοια ισοτιμία ως προς το ευρώ που θα συνιστούσε υποτίμηση. Τότε θα λυνόταν – έστω και στιγμιαία – το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας. Από αυτή την υπόθεση εκκινούν δύο διαφορετικές στρατηγικές, πλήρως ανταγωνιστικές μεταξύ τους. Η πρώτη, η συντηρητική εναλλακτική, μπορεί κάλλιστα να συμπληρώνει το πρόγραμμα βίαιης προσαρμογής του ΔΝΤ κι ως απώτερο ζητούμενο να έχει την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας και την ώθηση των εξαγωγών. Παρότι θεωρητικά δεν αποκλείεται η «συντηρητική έξοδος», υπογραμμίζοντας ότι η προοπτική αποδέσμευσης από την ΟΝΕ δεν έχει αποκλειστικά και μόνο αριστερό περιεχόμενο, σε πρακτικό επίπεδο δεν διαθέτει εκείνες τις κοινωνικές δυνάμεις που θα την επιζητούσαν και θα την επέβαλλαν.
Έτσι, η έξοδος από το ευρώ στην πράξη συνιστά μια αριστερή, προοδευτική στρατηγική, που συμπληρώνεται από ένα ευρύ πρόγραμμα κοινωνικών και οικονομικών αναδιαρθρώσεων, το οποίο όμως δεν θα καταλήγει στην εθνική αυτάρκεια. Επιλεκτικά αναφέρουμε: την εθνικοποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και τη δημιουργία ενός συστήματος δημοσίων τραπεζών, η αναγκαιότητα του οποίου γίνεται εμφανέστερη στο έδαφος της παρ’ ολίγον χρεοκοπίας των ιδιωτικών τραπεζών μεταξύ 2007 και 2009. Επίσης, την επιβολή ελέγχων στην κυκλοφορία του κεφαλαίου, τον δημόσιο έλεγχο σε μια σειρά τομείς της οικονομίας από τις μεταφορές και την ενέργεια μέχρι τις τηλεπικοινωνίες, την εφαρμογή βιομηχανικής πολιτικής, την εκπόνηση ενός προγράμματος δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, την διεύρυνση της φορολογίας εισοδήματος, την μείωση των έμμεσων φόρων, κ.α. Επιλογές που σύμφωνα και με την τελευταία πρόταση του κειμένου εργασίας «ανήκουν στην κοινωνία και όπως πάντα εξαρτώνται από τους αγώνες».
Η λιτότητα οδηγεί σε πτώση τη δημοτικότητα του Θαπατέρο (Επίκαιρα, 22-28/4/10)
Σε συνεχή συρρίκνωση βρίσκεται η επιρροή του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ισπανίας και του ίδιου του πρωθυπουργού Χοσέ Λουίς Θαπατέρο εδώ και μερικούς μήνες, απ’ όταν για την ακρίβεια αποφάσισε να εφαρμόσει και στην Ισπανία ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας και άγριων περικοπών. Γιατί, μέχρι και τα μέσα του προηγούμενου χρόνου οι σοσιαλιστές στην Ισπανία μπορεί να χρεωνόντουσαν την εκτίναξη της ανεργίας σε πρωτοφανή επίπεδα για όλη την Ευρώπη, κι ειδικότερα στο 20%, το πολιτικό τους στίγμα ωστόσο χαρακτηριζόταν από μια σειρά δημοκρατικών παρεμβάσεων σε ζητήματα προσωπικών ελευθεριών που εύκολα τοποθετούσαν το κόμμα τους στα αριστερά της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Τούτο άλλαξε άρδην από τις αρχές του 2010.
Συγκεκριμένα, δύο πρόσφατοι νόμοι έχουν εξοργίσει όλα τα εργατικά συνδικάτα, ακόμη κι αυτό που ελέγχεται από τους σοσιαλιστές. Ο πρώτος νόμος στόχευε στην μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος από 11,2% που ήταν το 2009 στο ποσοστό που ορίζει ως ανεκτό η ΕΕ, το 3% (χωρίς φυσικά ποτέ να έχει εξηγήσει γιατί 3% κι όχι 4% ή 6%) μέχρι το 2013. Σε αυτή την κατεύθυνση από τον Ιούλιο θα αυξηθεί ο κεντρικός συντελεστής ΦΠΑ κατά δύο μονάδες φθάνοντας από 16% στο 18%. Επίσης επιβλήθηκαν άγριες περικοπές στους πόρους των περιφερειακών κυβερνήσεων, που απορροφούν το ένα τρίτο των δημόσιων δαπανών και πάγωμα σχεδόν των προσλήψεων δημοσίων υπαλλήλων, καθώς στο εξής θα προσλαμβάνεται μόνος ένας ανά δέκα συνταξιοδοτήσεις.
Η δεύτερη κυβερνητική πρωτοβουλία που προκάλεσε την πτώση των ποσοστών δημοτικότητας των σοσιαλιστών σχετίζεται με την αγορά εργασίας κι αν τα προτεινόμενα μέτρα εφαρμοστούν τότε η ανεργία, που βρίσκεται ήδη σε επίπεδο διπλάσιο του μέσου ευρωπαϊκού, θα εκτιναχθεί σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα. Το σχέδιο που έδωσε η κυβέρνηση την προηγούμενη εβδομάδα σε συνδικάτα και βιομηχάνους προβλέπει την προώθηση και ενεργοποίηση μιας μορφής συλλογικής σύμβασης εργασίας που αν κι έχει καθιερωθεί από το 1997, εφαρμόζεται μόνο περιθωριακά. Το βασικό της χαρακτηριστικό είναι ότι μειώνει την αποζημίωση στην περίπτωση απόλυσης για τον κάθε χρόνο εργασίας από τις 45 μέρες που ισχύει με την κανονική σύμβαση στις 33! Πρακτικά δηλαδή η κυβέρνηση Θαπατέρο, φθηναίνει το κόστος απολύσεων καταργώντας την όποια προστασία έχαιρε ως τώρα η εργασία – τυπική επί της ουσίας, όπως δηλώνει κι η εκτίναξη της ανεργίας. Το αποτέλεσμα ωστόσο θα είναι πολύ γρήγορα ακόμη κι αυτό το ποσοστό ανεργίας να το θυμούνται με νοσταλγία οι ισπανοί εργαζόμενοι γιατί δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν περάσει ο νόμος τότε οι επιχειρήσεις θα αλλάξουν μονομερώς τις συμβάσεις εργασίας κι οι απολύσεις θα πέφτουν σαν βροχή!
Η ανεργία θα γνωρίσει νέα ρεκόρ αν επίσης εφαρμοστεί μια επιπλέον διάταξη που περιλαμβάνεται στις κυβερνητικές προτάσεις για την αλλαγή του εργασιακού καθεστώτος. Ειδικότερα η κυβέρνηση για να διευκολύνει τον ιδιωτικό τομέα προτείνει να αναλάβει η ίδια μέρους του κόστους των αποζημιώσεων σε περίπτωση απολύσεων. Αν εφαρμοστούν αυτά τα δύο μέτρα (μείωση της θεσμοθετημένης αποζημίωσης και ανάληψη μέρους του κόστους της από το δημόσιο) είναι εμφανές ότι ο ιδιωτικός τομέας δεν θα έχει τον παραμικρό ενδοιασμό να απολύει όσους και όποτε θέλει οδηγώντας τους μισούς εργαζόμενους στην ανεργία. Πρόκειται για μέτρα πλήρους απορύθμισης της αγοράς εργασίας, που μόνο κατ’ ευφημισμό μπορούν να χαρακτηρισθούν μέτρα απελευθέρωσης, όπως αυτά που ζητούν οι εμπειρογνώμονες του μισητού ΔΝΤ («τριτοκλασσάτοι φοιτητές πρωτοκλασάτων πανεπιστημίων» όπως τους χαρακτηρίζει ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκιλιτς) απ’ όσες χώρες έχουν την ατυχία να πέσουν στην ανάγκη του. Είναι μέτρα άλλωστε που πριν τα αγαπήσει η σοσιαλδημοκρατία, «για το καλό της πατρίδας» πάντα, επιβλήθηκαν από τον Ρέιγκαν και την Θάτσερ…
Δεν περνάει επίσης απαρατήρητη η διγλωσσία, σε βαθμό υποκρισίας της ισπανικής κυβέρνησης, καθώς από την μια μεριά ο πρωθυπουργός της δήλωνε στους Financial Times την προηγούμενη Δευτέρα 12 Απρίλη πως «αν χρειαστεί να κάνουμε περισσότερες περικοπές ή μας ζητηθεί αυστηρότερη λιτότητα θα το κάνουμε», ενώ από την άλλη αναλαμβάνει το κράτος να πληρώνει τις αποζημιώσεις σε περίπτωση απολύσεων. Μα αν πραγματικά ενδιαφερόταν για την μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος θα επιδείκνυε και προς τον ιδιωτικό τομέα την ίδια πυγμή που επιδεικνύει και προς το κοινωνικό σύνολο περικόπτοντας τις κοινωνικές δαπάνες. Ο Θαπατέρο αντίθετα απαγορεύει τις προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων για να έχει λεφτά το δημόσιο να πληρώνει το κόστος των απολύσεων στον ιδιωτικό τομέα, διευκολύνοντάς τις ακόμη περισσότερο, διευρύνοντας έτσι το έλλειμμα.
Στην πρωτοβουλία της κυβέρνησης για τα εργασιακά περιλαμβάνεται ακόμη η νομιμοποίηση των ιδιωτικών γραφείων ευρέσεων εργασίας, η καθιέρωση της εργάσιμης εβδομάδας 4 ημερών κ.α. Οι προτάσεις έγιναν δεκτές με ενθουσιασμό από τις εργοδοτικές οργανώσεις (CEOE), ενώ αντίθετα σε όλα τα συνδικάτα (CCOO, UGT) προκάλεσαν ψυχρολουσία, καθώς μόλις λίγους μήνες πριν είχε προηγηθεί κι άλλη, εξ ίσου αντιλαϊκή κυβερνητική παρέμβαση στα εργασιακά με στόχο την αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης και την αλλαγή προς το χειρότερο για τους εργαζομένους του τρόπου υπολογισμού των συντάξεων.
Όπως αναμενόταν, ο ηγέτης του δεξιού Λαϊκού Κόμματος, Μαριάνο Ραχόϊ, αποστασιοποιήθηκε από τις κυβερνητικές προτάσεις για να μην αναλάβει μέρος του πολιτικού κόστους από τις τρομακτικές κοινωνικές συνέπειες που θα σημάνει η εφαρμογή τους, καθώς θα προσδώσει στην ανεργία ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Ήδη όλες οι προβλέψεις για την αποκλιμάκωσή της έχουν διαψευστεί. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός δήλωνε δημόσια ότι στο τέλος του 2009 θα άρχιζε η μείωσή της. Τώρα την μεταθέτει για το τέλος του 2010 χωρίς και πάλι να είναι σίγουρο καθώς η ύφεση, που συνεχίζεται στην Ισπανία για επτά συνεχή τρίμηνα, αναμένεται να συνεχισθεί για όλο το τρέχον έτος. Ενώ, οι ρυθμοί ανάπτυξης το 2011 αναμένεται να κινηθούν μεταξύ 0% και 1%! Το «βάθος» που έχει η ανεργία στην Ισπανία φαίνεται επίσης από την τομεακή της κατανομή, καθώς δεν επικεντρώνεται στον κλάδο των κατασκευών απ’ όπου εισήλθε η ύφεση στην ισπανική οικονομία. Με βάση στοιχεία που δημοσίευσε η ισπανική εφημερίδα El Pais στις 7 Απρίλη, το 57% των ανέργων προέρχεται από τον τομέα των υπηρεσιών (2,4 εκ. άνεργοι στους 4,2 εκ. συνολικά), το 19% από τις κατασκευές (799.000 άνεργοι), το 12% από την βιομηχανία (523.000) και το 7% είναι νεοεισερχόμενοι στην αγορά, χωρίς προϋπηρεσία. Η ανεργία επομένως πλήττει όλες τις επαγγελματικές κατηγορίες, αποτελώντας κριτήριο για τις πολιτικές επιλογές της κοινωνίας.
Η καταβαράθρωση της δημοτικότητας του Θαπατέρο και των σοσιαλιστών (όπως φάνηκε σε δημοσκόπηση που είδε το φως της δημοσιότητας στην El Pais όπου το 56% των Ισπανών πιστεύει ότι αν γίνονταν τώρα εκλογές θα τις κέρδιζε το Λαϊκό Κόμμα) δεν είναι τυχαία. Είναι το τίμημα που πληρώνουν για μια πολιτική που ακολουθούν η οποία είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του ΔΝΤ. Παρότι απομένουν δύο χρόνια μέχρι να στηθούν οι κάλπες στην Ισπανία, χωρίς κανένα κίνδυνο μπορούμε να εντάξουμε και τους ισπανούς σοσιαλιστές στην μεγάλη αλυσίδα των σοσιαλιστικών κομμάτων της Ευρώπης που καταβαραθρώθηκαν λόγω της απογοήτευσης που προκάλεσαν στους οπαδούς τους και της ακραία συντηρητικής, αντεργατικής πολιτικής που εφάρμοσαν. Ο πρώτος κρίκος αυτής της αλυσίδας ήταν η Γερμανία όπου ο Σρέντερ επέβαλε την Ατζέντα 2010 με την οποία κατακρεουργήθηκε το κράτος πρόνοιας κι ο πιο πρόσφατος η Ουγγαρία, όπου οι σοσιαλιστές οδήγησαν τη χώρα στο σφαγείο του ΔΝΤ. Κι έπονται πολλοί ακόμη…
ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΟ ΔΝΤ: Κοινωνική οπισθοδρόμηση ιστορικών διαστάσεων (Πριν, 25/4/2010)
Η αστική τάξη θα επιχειρήσει να οδηγήσει τις εργατικές κατακτήσεις στο επίπεδο της δεκαετίας του ’50
Ακόμη και οι πιο διαπρύσιοι υποστηρικτές του «τέλους της μεταπολίτευσης» δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν με τις μεθόδους στις οποίες κατέφυγε η αστική τάξη για να επιχειρήσει να βάλει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των εργατικών και κοινωνικών κατακτήσεων των τελευταίων τριών δεκαετιών. Δεν ήταν όμως η πρώτη φορά. Η αστική τάξη ακόμη και με το τέλος της γερμανικής κατοχής όσο – όσο πουλήθηκε στον βρετανικό ιμπεριαλισμό για να μπορέσει να υφαρπάξει τη νίκη από τα χέρια της ΕΑΜικής αντίστασης. Στη συνέχεια πουλήθηκε πάλι όσο – όσο στην αμερικανοκρατία για να νικήσει τον Δημοκρατικό Στρατό ανοίγοντας την αυλαία για την πιο σκοτεινή περίοδο της σύγχρονης ιστορίας που κορυφώθηκε με τη χούντα των συνταγματαρχών. Το τέλος της δε επήλθε μόνο με την έκρηξη του ριζοσπαστισμού της μεταπολίτευσης, όταν η αστική τάξη υποχρεώθηκε να ενσωματώσει μια σειρά από μέτρα αστικού εκδημοκρατισμού στο πολιτικό σύστημα και να αναγνωρίσει μια σειρά εργατικών δικαιωμάτων για να θωρακίσει έτσι την πολιτική της κυριαρχία και να εκτονώσει την αμφισβήτηση. Αυτές ακριβώς οι τομές είναι που τίθενται υπό αίρεση με την ιστορική απόφαση του Γιώργου Παπανδρέου να οδηγήσει την Ελλάδα στο σφαγείο του ΔΝΤ.
Η προσφυγή στον μηχανισμό διάσωσης της ΕΕ συνιστά απόφαση στρατηγικής σημασίας για την ταξική πάλη στην Ελλάδα και ιστορικών διατάσεων οπισθοδρόμηση για τρεις λόγους.
Αρχικά γιατί η αστική τάξη εκχωρεί καθοριστικά πεδία άσκησης της πολιτικής σε υπερεθνικά, ιμπεριαλιστικά κέντρα, που απειλούν να τινάξουν στον αέρα όλο το δίχτυ κοινωνικών συμμαχιών της αστικής τάξης. Γι αυτό το λόγο δεν ήταν τυχαία η δημόσια παρέμβαση δέκα επιστημονικών φορέων και επιμελητηρίων (ΤΕΕ, ΟΕΕ, κ.λπ) που αποδοκίμασαν την προσφυγή. Ήδη εκλεγμένοι υπουργοί στέκονται κλαρίνο σε ασήμαντους τεχνοκράτες και τους δίνουν οι ίδιοι τα χαρτιά και τα αρχεία που ζητούν, μετατρέπονται δηλαδή σε γλοιώδεις κλητήρες, για να επιδείξουν διάθεση συνεργασίας. Παπακωνσταντίνου και Λοβέρδος αποτελούν κορυφαία δείγματα υποτέλειας. Έτσι, η αστική τάξη μετά την εκχώρηση της νομισματικής και της δημοσιονομικής πολιτικής σε υπερεθνικά κέντρα, ελέω ευρώ, εκχωρεί πλέον το σύνολο της πολιτικής λειτουργίας, για να μην αναλάβει το πολιτικό κόστος από τα αντεργατικά μέτρα που θα εφαρμοστούν. Σε ένα ανώτερο επίπεδο ανάλυσης είναι πολύ εύκολο να προβλέψουμε ότι στο τέλος του δρόμου (…με τις λεύκες) ο βαθμός διείσδυσης του ξένου κεφαλαίου θα έχει φθάσει σε επίπεδα ρεκόρ. Πολυεθνικές επιχειρήσεις θα αλώσουν νευραλγικούς τομείς της οικονομίας – όσους τουλάχιστον έχουν απομείνει και δεν έχουν παραδοθεί μέχρι στιγμής στους Αμερικάνους και τους Γερμανούς. Είναι χαρακτηριστική η απόφαση του υπουργού Οικονομικών να εκχωρήσει τον έλεγχο των οικονομικών του δημοσίου στις «τέσσερις μεγάλες» λογιστικοελεγκτικές εταιρείες αγγλοσαξονικής προέλευσης, που έως πρότινος ήταν πέντε αλλά η μία εξ αυτών καταπλακώθηκε από τα ερείπια της αμερικανικής Ένρον το 2002, πληρώνοντας έτσι τις υπογραφές που έβαζε φαρδιά πλατιά κάτω απ’ όλα τα λογιστικά της βιβλία που τα έβρισκε.. θαυμάσια. Το ένα καλύτερο από το άλλο. Κι ο Παπακωνσταντίνου τώρα έβαλε αυτές τις εταιρείες να εγγυώνται την αξιοπιστία του δημόσιου λογιστικού…
Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο η απόφαση του ΠΑΣΟΚ είναι ιστορική είναι γιατί επανακαθορίζονται οι γεωπολιτικοί προσανατολισμοί της ελληνικής αστικής τάξης. Με τον «μηχανισμό διάσωσης» (που στην πραγματικότητα είναι μηχανισμός καταστροφής) η Ελλάδα μετατρέπεται σε κερκόπορτα για την άλωση της ευρωζώνης από τις ΗΠΑ. Έτσι, ο ευρωπαϊκός ιμπεριαλισμός κι ειδικότερα η Γερμανία παραχωρεί συνειδητά στην Ουάσινγκτον που ελέγχει το ΔΝΤ μερίδια συνιδιοκτησίας για να αποτραπεί η άσκηση μιας αναδιανεμητικής πολιτικής στο επίπεδο της ευρωζώνης. Σε οικονομικό επίπεδο, έχει σημασία πως η απόφαση των ηγετών της ευρωζώνης που επέβαλλε η Μέρκελ στις 25 Μαρτίου σηματοδοτεί την μετεξέλιξη της ΕΕ, την ανάδυση μιας νέας ΕΕ, μέσα από το καμίνι της δημοσιονομικής κρίσης, η οποία θα είναι πολύ πιο αντιδημοκρατική. Στις συζητήσεις που ήδη διεξάγονται για τα συμπεράσματα από την ελληνική κρίση, περιλαμβάνονται μέτρα συνεχούς ελέγχου και ενεργότερης παρέμβασης των Βρυξελλών ακόμη και στις διαδικασίες κατάρτισης εθνικών προϋπολογισμών, με το επιχείρημα ότι οι γενικοί στόχοι του 3% για το έλλειμμα και του 60% για το δημόσιο χρέος δεν στάθηκαν ικανοί να επιβάλουν την ουσιαστική συμμόρφωση των εθνικών κυβερνήσεων με τους στόχους της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Άρα τι απομένει; Οι Βρυξέλλες να έχουν άποψη για τον κάθε κωδικό του προϋπολογισμού, για κάθε δαπάνη προς ασφαλιστικά ταμεία και διορισμούς. Παρόλα αυτά, σε όσο συντηρητική κατεύθυνση και να μεταλλαχθεί η ΕΕ, η παρέμβαση του ΔΝΤ (ακόμη κι αν συμβάλει με το ένα τρίτο των χρημάτων, με μειοψηφικούς δηλαδή όρους) έχει το δικό της τεράστιο αρνητικό φορτίο, όπως βεβαιώνει κι η εμπειρία δεκάδων άλλων χωρών που ισοπεδώθηκαν κάτω από τις ερπύστριές του.
Ο τρίτος και σημαντικότερος λόγος για τον οποίο η απόφαση του Παπανδρέου χαρακτηρίζεται ιστορική είναι γιατί ξεκινάει κι επίσημα μια νέα περίοδος ταξικής πάλης όπου η αστική τάξη θα επιχειρήσει να τα πάρει όλα, οδηγώντας τις κοινωνικές κατακτήσεις στο επίπεδο της πρώτης μεταπολεμικής εποχής. Εδώ ότι και να προβλέψουμε είναι πολύ πιθανό να διαψευστούμε. Το σίγουρο είναι πως αμοιβές, κατακτήσεις όπως ο 13ος κι ο 14ος μισθός, οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας, το υπάρχον όριο απολύσεων του 2% και τα ωράρια θα επιχειρηθούν να καρατομηθούν. Κι αν όχι φέτος σίγουρα το 2011. Απρόσμενος – για τους πολλούς – σύμμαχος του ΔΝΤ και της αστικής τάξης θα είναι η ύφεση που θα προκαλείται από την εφαρμογή των αντεργατικών μέτρων. Όπως συνέβη και στη Ιρλανδία για παράδειγμα όπου το έλλειμμα του 2009 εκτινάχθηκε στο 14,3% (όταν το 2008 ήταν 7,3%, το 2007 ήταν πλεόνασμα της τάξης του 0,1% και το 2006 πάλι πλεόνασμα της τάξης του 3%!) η υιοθέτηση ανάλογων περιοριστικών μέτρων, ακόμη και χωρίς την επίσημη προσφυγή στο ΔΝΤ, οδηγεί σε κατάρρευση τα δημόσια έσοδα και τους στόχους της δημοσιονομικής πολιτικής στο υπερπέραν. Οπότε ξεκινάει νέο τροπάριο για νέα ακόμη πιο αντιλαϊκά μέτρα, μήπως έτσι και πιαστούν οι στόχοι, που συνεχίζουν να απομακρύνονται. Είναι το σπιράλ θανάτου που περιέγραψε πρόσφατα ο μεγαλοκερδοσκόπος Τζορτζ Σόρος – χωρίς φυσικά αυτό να τον εμποδίσει να παίξει ενεργό ρόλο στην προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ.
Ειρήσθω εν παρόδω: αντιστρέφοντας τον παραπάνω μηχανισμό αναδεικνύεται κι πιο «έξυπνος» τρόπος για την μείωση του δημόσιου χρέους όπως μετριέται ως ποσοστό επί του ΑΕΠ: Με την αύξηση δηλαδή του ΑΕΠ, όπως συνέβαινε κι επί Σημίτη, όταν η ταχύτερη μεγέθυνση του ΑΕΠ από το δημόσιο χρέος είχε σαν αποτέλεσμα αυτό να μειώνεται ως ποσοστό επί του ΑΕΠ. Κατ’ επέκταση η μακροπρόθεσμη χρεοκοπία του ελληνικού καπιταλισμού δεν είναι δεδομένη, ακόμη και στο πλαίσιο του υπάρχοντος πλαισίου άσκησης οικονομικής πολιτικής, όπως επιμόνως υποστηρίζουν οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς υποκινώντας και δικαιολογώντας τις κερδοσκοπικές επιθέσεις.
Οι τεκτονικές δονήσεις που θα σημάνει η προσφυγή (που έγινε κατά διαταγή των τραπεζιτών οι οποίοι θα αποδειχθούν οι μεγάλοι κερδισμένοι) θα προκαλέσουν σαρωτικές αλλαγές και στο πολιτικό σύστημα. Άλλωστε σε όλες τις χώρες που δέχθηκαν να εφαρμόσουν τους όρους δανειοδότησης του μισητού ιμπεριαλιστικού οργανισμού η επόμενη μέρα δεν συνοδεύτηκε απλώς από την εκλογική ήττα του κυβερνώντος κόμματος που πλήρωσε με αυτό τον τρόπο την υπαγωγή της χώρας στο θάλαμο βασανιστηρίων του ΔΝΤ. Η επόμενη μέρα χαρακτηρίστηκε από την αναμόρφωση του πολιτικού χάρτη! Στην Ελλάδα το ΠΑΣΟΚ είναι βαριά εκτεθειμένο στη συνείδηση των εργαζομένων και των ψηφοφόρων του γιατί μέσα σε έξι μήνες ξεπέρασε κάθε ιστορικό προηγούμενο πολιτικής απάτης και κοροϊδίας. Η μεταστροφή στις πολιτικές προτιμήσεις των ψηφοφόρων είναι ήδη ορατή. Σε έρευνα της Public Issue που διενεργήθηκε για τον Σκάι το 69% των ερωτηθέντων έχει αρνητική γνώμη για το ΔΝΤ και μόνο το 23% έχει θετική όταν τον Ιανουάριο του 2009, οι περισσότεροι (το 40%) είχαν θετική γνώμη κι οι λιγότεροι (38%) αρνητική. Κι αυτά ανακοινώθηκαν το πρωί της Παρασκευής πριν δηλαδή το διάγγελμα από το Καστελόριζο που θα μείνει στην ιστορία για την αφέλεια και την προκλητικότητα που υπέκρυπτε η σκηνοθεσία του, οξύνοντας τη σχέση του ΠΑΣΟΚ με τους ψηφοφόρους του. Καθαρή επίσης είναι κι η άποψη που διατηρεί το 51% των ερωτηθέντων ότι η προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ θα βλάψει την Ελλάδα, ενώ το 52% απαντά ότι οι χώρες που ήδη προσέφυγαν δεν ωφελήθηκαν. Σε αυτό το πλαίσιο καθόλου δεν ξαφνιάζει η απότομη απαξίωση του Παπανδρέου. Ενώ τον Φεβρουάριο του 2010 τον εμπιστευόταν για τη διαχείριση των οικονομικών προβλημάτων το 55% και τον απέρριπτε το 43%, τώρα τον εμπιστεύεται το 47% και τον απορρίπτει το 52%. Το επόμενο διάστημα η πτώση της δημοτικότητάς του θα ακολουθήσει ρυθμούς καταιγιστικούς, ενώ η ΝΔ απατάται αν πιστεύει ότι η ίδια θα γλιτώσει ή πολύ περισσότερο θα επωφεληθεί από τη φθορά του ΠΑΣΟΚ.
Απέναντι σε αυτή την κρίση η εργατική τάξη επωμίζεται ιστορικές ευθύνες για όλη την κοινωνία, για όλο το έθνος. Μόνο που για να εκπληρώσει το ιστορικό της καθήκον πρέπει πρώτα να γίνει τάξη για τον εαυτό της.
Ένα καράβι για τη Γάζα (Πριν 18/4/2010)
-
- «Η ιστορία γράφεται από εκείνους που οι σοφοί και οι συνετοί της μοιρολατρίας ονομάζουν εξωπραγματικούς»
Β. Πισσίας: «Η Γάζα δεν είναι μόνη της»
– Σε ποιο σημείο βρίσκονται οι προετοιμασίες για το ταξίδι στη Γάζα;
– Σε πολύ καλό σημείο. Διανύομε την προτελευταία φάση που είναι η ολοκλήρωση του «χτισίματος» των πλοίων. Σε λίγες μέρες θα μπορέσουμε να είμαστε μαζί σας πάνω σ’ αυτά. Η φάση αυτή κλείνει στις αρχές Μάη. Στη συνέχεια τα πλοία αποπλέουν.
– Πόσες αποστολές έχουν μέχρι στιγμής πραγματοποιηθεί και τι αποτελέσματα είχαν;
– Επιχειρήσαμε οχτώ φορές. Την πρώτη φορά δημιουργήσαμε το ρήγμα. Ύστερα από 41 χρόνια αποκλεισμού δύο μικρά καΐκια μπήκαν στην Γάζα. Τέσσερις φορές στη συνέχεια προσπαθήσαμε και κατορθώσαμε να κρατήσουμε το ρήγμα ανοιχτό. Μετά, την 28η του Δεκέμβρη του 2008, άρχισε η γενοκτόνα επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα. Τότε το πλοίο που στείλαμε, μόλις ύστερα από δύο μέρες, εμβολίστηκε. Μετά από 15 μέρες, στο αποκορύφωμα των βομβαρδισμών, επιχειρήσαμε ξανά με πλοίο που μετέφερε γιατρούς και φάρμακα, όμως δεχθήκαμε πάλι επίθεση στα διεθνή ύδατα 100 μίλια από τη Γάζα. Το πλοίο καταδιώχθηκε επί τρεις ώρες και απειλήθηκε με πέντε τελεσίγραφα να βυθιστεί. Στο τέλος αποφασίσαμε να επιστρέψουμε αλλά και να ξαναπάμε. Λίγους μήνες αργότερα αποπλεύσαμε και πάλι, δεχθήκαμε και πάλι επίθεση και απειλές στα διεθνή ύδατα, διανύσαμε την απόσταση ως τα ανοιχτά της παλαιστινιακής θάλασσας της Γάζας και τότε ισραηλινό κομάντο έκανε πειρατικό ρεσάλτο, απαλλοτρίωσε το πλοίο που έφερε ελληνική σημαία, συνέλαβε, φυλάκισε και στη συνέχεια απέλασε τα είκοσι μέλη της αποστολής.
– Το ταξίδι στη Γάζα θα είναι μια υπόθεση 30 το πολύ 50 ανθρώπων. Προς τι όλη αυτή η δημοσιότητα στο εγχείρημα μ ανοιχτές εκδηλώσεις, συναυλίες κλπ;
– Το πρώτο μας εγχείρημα, ως το ξεκίνημα του ταξιδιού, ήταν πράγματι υπόθεση μερικών δεκάδων ανθρώπων που έδρασαν σε διαφορετικές χώρες. Το επιχειρησιακό σκέλος εξελίχθηκε αποκλειστικά στην Ελλάδα. Ήταν μια υπόθεση που ως τον απόπλου των δύο καϊκιών υλοποιήθηκε μακριά από τη δημοσιότητα. Αφότου άρχισε το ταξίδι η συμμετοχή διευρύνθηκε και μετά το ταξίδι το εγχείρημα έγινε κτήμα πολύ περισσότερων ανθρώπων. Τα ταξίδια με μικρά πλοία που ακολούθησαν ήταν χρήσιμα όμως κάποια στιγμή εξάντλησαν τη δυναμική τους.
– Ποιος είναι ο χαρακτήρας του κινήματος «Ελεύθερη Γάζα»; Πρόκειται για μια ομάδα αποφασισμένων ακτιβιστών ή είναι μια πολιτική πρωτοβουλία;
– Στο σημείο αυτό θέλω να πω δυο λόγια από το βήμα που μου παρέχει η εφημερίδα σας, που πιστεύω θα γίνουν στους αναγνώστες σας κατανοητά. Το κίνημα «Ελεύθερη Γάζα», όπως αποκαλείται, είναι ένα κίνημα πολιτικό, διεθνιστικό, με ιδιαίτερες προεκτάσεις ανθρωπιστικού κυρίως χαρακτήρα. Είναι όμως ταυτόχρονα ένα πολιτικό σχέδιο και μια μορφή πολιτικής δράσης που δημιουργεί ένταση, ενίοτε και κρίση. Πολλά από τα στοιχεία αυτού του σχεδίου, τόσο στην σύλληψη όσο και στην εφαρμογή του, σχεδόν επινοήθηκαν, στη συνέχεια αξιολογήθηκαν, ενώ, άλλα καινούρια στοιχεία του, ακόμη ανιχνεύονται. Όλα αυτά, στο πλαίσιο μιας νέας εμπειρίας για τις μορφές πάλης. Μορφές πάλης που μπορεί να υιοθετεί ένα κίνημα πλατιάς αναφοράς που δρα σε ιδιαίτερα έντονες και σύνθετες συνθήκες. Το ζητούμενο συνεπώς είναι να αναπτυχθούν μέσω αυτής της εμπειρίας μορφές πάλης υψηλής πολιτικής και επικοινωνιακής στόχευσης και πολυεπίπεδης συμμετοχής όπου οι πειθαρχίες ενός αποτελεσματικού οργανωτικού πυρήνα μερικών δεκάδων ανθρώπων να συνεργεί μ’ ένα κατάλληλα διαρθρωμένο οργανωτικό περιβάλλον μερικών εκατοντάδων ανθρώπων και όλοι αυτοί από κοινού να κατορθώνουν να πλέουν σε μια αλληλέγγυα ανθρωποθάλασσα. Δεν μας ενδιαφέρει, ένα τέτοιου τύπου εγχείρημα, να αναπτύξει μια λογική κομάντο ή μια εμπειρία ξεκομμένων από τις κοινωνίες ακτιβιστικών δράσεων. Ακόμα κι εάν υποθέσουμε ότι κάποιοι βλέπουν μόνο την κορυφή του παγόβουνου, πρέπει να κατανοήσουν ότι υπάρχει ολόκληρο το παγόβουνο και ότι αυτό αποφασίζει, κάθε φορά, για το ποιο κομμάτι του «σώματος» του θα προέχει και με τον δικό του τρόπο θα ενεργεί.
Το παρόν εγχείρημα, αυτό που θα εξελιχθεί στην θάλασσα τον Μάη, για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, περιλαμβάνει εκτός από τις μερικές δεκάδες ανθρώπων, σε διάφορες χώρες, που το συγκροτούν και εικοσαπλάσιο αριθμό ανθρώπων σε σχέση με τα προηγούμενα εγχειρήματα. Παράλληλα, απλώνει την προετοιμασία του σε μεγάλη έκταση, δίνοντας της κοινωνικό βάθος, είναι μια νέα, ποιοτικά διαφορετική, φάση των εγχειρημάτων που πριν μερικά χρόνια ξεκίνησαν.
– Μόλις πρόσφατα ακόμη και το Κουαρτέτο (ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσία, ΕΕ) καταδίκασε το εμπάργκο και ζήτησε από το Ισραήλ την άρση του μεν, χωρίς ωστόσο το ίδιο να λάβει κανένα μα κανένα πρακτικό μέτρο. Εσείς έχετε την αυταπάτη ότι θα πετύχετε εκεί που δεν τολμά καν ο ΟΗΕ;
– Δεν είναι θέμα τόλμης ή μόνο τόλμης. Το Κουαρτέτο, ο ΟΗΕ, δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν διαθέτουν τόλμη. Το ζήτημα είναι ότι δεν διαθέτουν… αρετή. Βλέπουν τον πλανήτη απλά σα μια σκακιέρα, τους λαούς, τα μικρά έθνη, τα μικρά κράτη, σαν άμοιρα πιόνια, για την τύχη των οποίων ορθολογικά και βάση των διεθνών συσχετισμών που αέναα διαμορφώνονται και αναδιαμορφώνονται, αυτοί και μόνον αυτοί ορίζουν. Από την άλλη μεριά, εμείς, πέρα από την όποια τόλμη διαθέτουμε, προσπαθούμε να ενεργούμε σύμφωνα με τις αρχές της πολιτικής και ανθρώπινης (ας μου επιτραπεί ο όρος) αρετής, στηριζόμενοι τόσο στην βούληση όσο και σε σχέδιο. Πιστεύουμε ότι αργά ή γρήγορα αυτή η βούληση μαζί με τα καλά σχέδια, καθώς και η επιθυμία των ανθρώπων για κοινωνίες περισσότερης αρετής, θα έχουν τα αποτελέσματα που τους αναλογούν.
– Η σοβαρή πιθανότητα να μην επιτρέψει το ρατσιστικό κράτος του Ισραήλ να φτάσετε στη Γάζα ισοδυναμεί με αποτυχία της αποστολής;
– Όχι. Έτσι κι αλλιώς είναι επιτυχία να προσπαθείς όταν και όπως πρέπει. Η επιτυχία ή η αποτυχία κρίνονται όχι μόνο στον ενεστώτα χρόνο αλλά, προπαντός, στον ιστορικό χρόνο.
– Ποιο είναι το μήνυμα που στέλνετε στους Παλαιστίνιους με αυτή την πρωτοβουλία;
– Ότι δεν είναι μόνοι. Και ότι ο αγώνας τους, δεκαετίες τώρα, μας κάνει να νιώθουμε ότι, χάρη σε αυτούς, δεν είμαστε και εμείς μόνοι.
Τ. Πολίτης: «Ανυπομονούν οι Παλαιστίνιοι»
– Ποιοι είναι οι πυλώνες που συγκροτούν σε διεθνές επίπεδο την αποστολή αυτή;
– Η διεθνής αυτή αποστολή στηρίζεται σε πέντε βασικές συνιστώσες, με την έννοια ότι αυτές συμβάλλουν στην υλοποίηση της προσπάθειας παρέχοντας – πέρα από ανθρώπινο δυναμικό- σημαντική οικονομική συνεισφορά για τα σκάφη. Πρόκειται για το «Free Gaza Movement», την διεθνή πρωτοβουλία που συντόνιζε μέχρι σήμερα όλα τα προηγούμενα ταξίδια και σε αυτήν είχαμε ενταχθεί όλοι όσοι από εμάς είχαμε συμμετάσχει στο πρώτο ιστορικό ταξίδι σπασίματος του αποκλεισμού της Γάζας τον Αύγουστο του 2008, το «European Campaign to break the siege of Gaza», που είναι πρωτοβουλία της παλαιστινιακής διασποράς στην Ευρώπη με αναφορά σε πολλές χώρες, η τούρκικη μη κυβερνητική οργάνωση ΙΗΗ, μια οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα την οποία στηρίζουν περί τις 200 τούρκικες συλλογικότητες, την σουηδική Καμπάνια «Ship to Gaza» και το ελληνικό τμήμα της διεθνούς αυτής αποστολής, την Πρωτοβουλία «Ένα Καράβι για τη Γάζα».
– Οι χώροι αυτοί συγκροτούν ένα μωσαϊκό πολιτικών και ιδεολογικών αντιλήψεων. Που συναντώνται;
– Ούτε η διεθνής αυτή αποστολή, αλλά ούτε καν το ελληνικό τμήμα της, δεν συνιστά μια πολιτική συμμαχία. Αναφερόμαστε διεθνώς σε ένα σύνολο μερικών εκατοντάδων ανθρώπων που θα ταξιδέψουν με τα πλοία μέχρι τη Γάζα, πολλών δε περισσότερων που εργάζονται αφανώς για την επιτυχία του εγχειρήματος. Όλοι αυτοί προέρχονται από διαφορετικές πολιτικές αφετηρίες, διαφορετικές κουλτούρες, διαφορετικούς πολιτισμούς. Συναντώνται όμως στο ότι όλοι και όλες νοιώθουν αλληλέγγυοι και αλληλέγγυες στον παλαιστινιακό λαό, θέλουν έμπρακτα να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους, εμπνέονται από αυτό το δύσκολο εγχείρημα και σίγουρα θα το φέρουν εις πέρας.
– Πως εισπράττουν οι Παλαιστίνιοι αυτό το διεθνές ρεύμα αλληλεγγύης, τη στιγμή που το απάνθρωπο εμπάργκο συνεχίζεται εδώ και τρία σχεδόν χρόνια;
– Η αλληλεγγύη μας δεν αφορά μόνο στη Λωρίδα της Γάζας, αφού με το χτίσιμο του ισραηλινού Τείχους της ντροπής και τις συνεχείς βίαιες επεμβάσεις του ισραηλινού στρατού στην Δυτική Όχθη, ο ισραηλινός αποκλεισμός έχει επεκταθεί σε όλη την παλαιστινιακή γη, έτσι ώστε το σπάσιμό του από την θάλασσα της Γάζας να συνεπάγεται το πρώτο ελεύθερο άνοιγμα της Παλαιστίνης προς τον έξω κόσμο. Όλοι οι Παλαιστίνιοι, είτε στη Λωρίδα της Γάζας, είτε στη Δυτική Όχθη, περιμένουν με ανυπομονησία την άφιξη της αποστολής. Νοιώθουν ότι είναι κάτι εξαιρετικά σημαντικό για τον παλαιστινιακό λαό, σε μια εποχή που η συγκροτημένη διεθνής κοινότητα συνεχίζει να επιδεικνύει έλλειψη πολιτικής βούλησης για να διασφαλίσει τα στοιχειώδη δικαιώματά του και τις βιοτικές του ανάγκες. Εκεί που οι διεθνείς οργανισμοί και οι κυβερνήσεις– στην καλύτερη περίπτωση- αδυνατούν ή αρνούνται να επέμβουν, το διεθνές κίνημα αλληλεγγύης προς την Παλαιστίνη είναι και πάλι έτοιμο να σπάσει τον αποκλεισμό της Γάζας, να φέρει και πάλι στην επικαιρότητα το θέμα του απάνθρωπου εμπάργκο, να απαιτήσει να πάψει επιτέλους το Ισραήλ να είναι ο τρομοκράτης της νοτιοανατολικής Μεσογείου.
-
Γ. Αυγερόπουλος: «Ταινία γεμάτη συναισθήματα»
– Πως προέκυψε η ιδέα για το ντοκυμαντέρ;
– Καταρχήν η ιδέα προέκυψε μετά από την αποστολή αυτή καθ’ αυτή. Ήρθε μια μέρα ο Νασίμ Αλάτρας – που έκανε και την δημοσιογραφική παραγωγή της ταινίας- , στο γραφείο μου και μοιράστηκε την σκέψη του μαζί μου. Ήταν μια ιδέα την οποία αγκάλιασαν με ενθουσιασμό τόσο εγώ όσο και όλοι όσοι ασχολήθηκαν με αυτό το πρότζεκτ. Εγώ είχα παρακολουθήσει από τα διεθνή ΜΜΕ την έκβαση της αποστολής και είχα εντυπωσιαστεί τόσο με την πρωτοβουλία όσο και με το θάρρος των ανθρώπων αυτών. Θεωρούσα το γεγονός ιστορικό και ήταν, καθώς για πρώτη φορά μετά από 41 χρόνια έσπασε το εμπάργκο της Γάζας από την θάλασσα που έχει επιβάλλει παράνομα το Ισραήλ. Ταυτόχρονα καθώς έχω δουλέψει στην Γάζα αρκετές φορές γνώριζα τι σήμαινε για τους κατοίκους της το να δουν δυο ξένα καράβια γεμάτα ακτιβιστές να φτάνουν στο λιμάνι της. Αυτό που δεν γνώριζα – και δεν ήταν γνωστό στο ευρύ κοινό – είναι το εντυπωσιακό γεγονός ότι όλη αυτή η προσπάθεια υλοποιήθηκε και πήρε σάρκα και οστά από Έλληνες που με άκρα μυστικότητα δούλεψαν σκληρά για να χτίσουν τα καΐκια και να τα κάνουν αξιόπλοα για ένα τόσο επικίνδυνο ταξίδι. Αρχίσαμε λοιπόν τα γυρίσματα στις αρχές του 2009. Ο συν-σκηνοθέτης μου ο Γιάννης Καρυπίδης που συμμετείχε ως ακτιβιστής στην αποστολή και μας μετέφερε καθημερινά τον ενθουσιασμό όσων συμμετείχαν, ο Νίκος Ζηργάνος που έγραψε το σενάριο, ο Νασίμ φυσικά, εγώ και πολλά μέλη της ομάδας του Εξάντα, όπως ο Γιάννης Παξεβάνης που έγραψε τη μουσική, ο Γιάννης Αυγερόπουλος και ο Γιώργος Αλεξόπουλος στην διεύθυνση φωτογραφίας, η Αναστασία Σκουμπρή που έκανε την διεύθυνση της παραγωγής και ο Γιάννης Μπιλήρης και η Άννα Πρόκου που το μόνταραν. Τελείωσε περίπου 6 μήνες μετά, τον Ιούνιο του 2009. Αυτό ήταν το δικό μας ταξίδι. Και νομίζω πως όλοι κατέθεσαν μέσα στην ταινία ένα κομμάτι της ψυχής τους.
– Ποιά τεχνικά εμπόδια έπρεπε να ξεπεράσετε;
– Το γεγονός ότι δεν είχαμε δικές μας πρωτότυπες εικόνες από την αποστολή, αυτό ήταν ένα πρόβλημα, καθώς θα έπρεπε να δουλέψουμε με ό,τι είχαν τραβήξει οι ίδιοι οι ακτιβιστές. Μιλάμε για τόνους υλικού το περισσότερο κακό και μη αξιοποιήσιμο. Είχαμε απελπιστεί τόσο πολύ που κάποια στιγμή πιστέψαμε πως δεν θα τα καταφέρουμε. Αποφάσισα λοιπόν στο μοντάζ να μετατρέψω αυτή την αδυναμία σε πλεονέκτημα. Τα πλάνα που είχαμε βρει μπορεί να μην ήταν τεχνικά άρτια αλλά απέπνεαν ζωντάνια και αλήθεια. Και ο Ζηργάνος το υποστήριζε αυτός το σενάριο του. Αλλάξαμε την ταινία περίπου 25 φορές μέχρι να πάρει την τελική της μορφή. Και όταν τελείωσε κάναμε μια ιδιωτική προβολή στην οποία προσκαλέσαμε ανθρώπους που δεν είχαν δει ούτε καρέ, καθώς και ανθρώπους που πρωτοστάτησαν στο εγχείρημα, όπως ο Βαγγέλης Πισσίας και ο Πέτρος Γιώτης. Σκεφτόμουν από μέσα μου πως αν αρέσει σε εκείνους που το έζησαν, αν καταφέραμε να δώσουμε έστω και λίγο από τα συναισθήματα που ένιωσαν έχουμε πετύχει. Όταν τα φώτα άναψαν στο τέλος, τους είδα όλους βουρκωμένους.
– Πως ερμηνεύεις την επιτυχία που συνάντησε;
Νομίζω ότι ξαναβάλαμε στην αντζέντα των Ελλήνων το παλαιστινιακό, το οποίο είχε ξεχαστεί τα τελευταία χρόνια. Και το βάλαμε με μια ταινία γεμάτη συναισθήματα, που λέει ότι η ιστορία γράφεται από εκείνους που οι σοφοί και οι συνετοί της μοιρολατρίας ονομάζουν εξωπραγματικούς. Ότι απλοί καθημερινοί άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα, αν πιστεύουν σε ένα δίκαιο σκοπό. Ξέρετε πως στην αληθινή ζωή συνήθως νικάν οι κακοί και ξεχειλίζει το άδικο. Όμως τον Αύγουστο του 2008 αυτός ο κανόνας ανετράπη. Και κάτι τόσο μοναδικό και σπάνιο, έγινε ταινία. Πλέον το ταξίδι για την Γάζα δεν έχει μια χούφτα ακτιβιστές, αλλά εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο που ταξιδεύουν μαζί τους.
Με τουρκικό φέσι οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες (Επίκαιρα, 15-21/4/2010)
Αποστολή στην Τουρκία
Προάγγελος αρνητικών εξελίξεων για τα ελληνικά συμφέροντα στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών σχέσεων αποτέλεσε η επίσκεψη του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών, Δημήτρη Δρούτσα, στην Τουρκία, το διήμερο 8 και 9 Απρίλη. Η επίσκεψη αρχικά τόσο του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών στην Τουρκία, όσο και μια αντίστοιχη επίσκεψη του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Μιχ. Χρυσοχοϊδη, είχαν προγραμματιστεί για νωρίτερα. Η προκλητική ωστόσο βόλτα της τουρκικής κορβέτας Μπάφρα ανοιχτά του Σουνίου παραμονή της 25ης Μαρτίου οδήγησε τους δύο υπουργούς να αλλάξουν τα σχέδια τους για να εκφράσουν με αυτόν τον τρόπο τη δυσαρέσκειά τους. Κίνηση απολύτως επιβεβλημένη και λογική που εξέπεμπε το σωστό μήνυμα στην άλλη πλευρά του Αιγαίου αν δεν ακυρωνόταν σε βαθμό γελοιοποίησης πριν αλέκτωρα φωνήσαι με τον προσδιορισμό της ημερομηνίας επίσκεψης μόλις λίγες μέρες αργότερα. Η μία εβδομάδα έτσι θεωρήθηκε αρκετή(!) για να δείξει το υπουργείο Εξωτερικών την ενόχλησή του απέναντι στις προκλήσεις της Άγκυρας, που ακυρώνουν εκ προοιμίου κι εμπράκτως τις δηλώσεις της για την πρόθεση εξομάλυνσης των διμερών σχέσεων ή την μετάθεση της ευθύνης των προκλήσεων στο κεμαλικό, στρατιωτικό κατεστημένο, με το οποίο βρίσκεται σε ανταγωνισμό. Οι τελευταίες προκλήσεις στο Αιγαίο των τουρκικών πολεμικών πλοίων κι η ευκολία με την οποία ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, τις κάλυψε (με συνέντευξή του στο Βήμα στις 7 Απρίλη δηλώνοντας ότι οι πλόες τους «ήταν απολύτως σύμφωνοι με το διεθνές δίκαιο και την εθιμική πρακτική») δείχνουν ότι, στον αντίποδα των κυβερνητικών διαβεβαιώσεων κι αυταπατών, ο αρχιτέκτονας του δόγματος του «στρατηγικού βάθους» δεν είναι ο αξιόπιστος συνομιλητής που μπορεί να οδηγήσει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε αποκλιμάκωση.
Κάτι που επιβεβαιώθηκε και στην κοινή συνέντευξη Τύπου που έδωσαν Δρούτσας και Νταβούτογλου μετά την μαραθώνια, καθ’ υπέρβαση του προγράμματος, τετ α τετ συνομιλία τους, το πλήρες περιεχόμενο της οποίας δεν έγινε γνωστό (κι ας ελπίσουμε να μην το αντιληφθούμε με οδυνηρό τρόπο…). Μιλώντας ο Αχ. Νταβούτογλου μετά τον έλληνα αναπληρωτή υπουργό τόνισε πως «είμαστε πολύ χαρούμενοι που θα ενταθούν και θα αυξηθούν και αριθμητικά και από πλευράς περιεχομένου οι διερευνητικές συνομιλίες». Και πως να μην είναι χαρούμενοι;
Ο Δ. Δρούτσας μόλις πριν είχε ανακοινώσει έναν κυκεώνα μέτρων και κοινών πρωτοβουλιών που θα επισημοποιηθούν με την έλευση του τούρκου πρωθυπουργού στην Αθήνα, Ρεζέπ Ταγίπ Ερντογάν (η οποία επισπεύσθηκε για να οριστεί αρχές με μέσα Μάη εκφράζοντας έτσι το καλό κλίμα) αφήνοντας όμως έξω από τις ανακοινώσεις του τα πιο ουσιώδη, αυτά που πρωτίστως αφορούν την ελληνική πλευρά. Ανακοινώθηκαν λοιπόν: Για πολλοστή φορά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης – τα οποία χρήζουν ξεχωριστής αναφοράς, η σύσταση Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας με τη συμμετοχή επτά υπουργών από την μεριά της Ελλάδας και δέκα από την μεριά των γειτόνων (προς τιμήν πιθανά τ
ης σχέσης 7 προς 10) στα οποία περιλαμβάνονται τα υπουργεία Εσωτερικών, Οικονομίας, Περιβάλλοντος κι Ενέργειας, Παιδείας κ.α. η τακτική συνάντηση των δύο πρωθυπουργών μια φορά το χρόνο και των υπουργών Εξωτερικών ανά εξάμηνο και κορωνίδα όλων «η εντατικοποίηση των διερευνητικών επαφών για το Αιγαίο». Σε αυτό το σημείο παρενέβη ο Νταβούτογλου, με τη σαφήνεια των λόγων που τον χαρακτηρίζει, υπογραμμίζοντας τη διεύρυνση «από πλευράς περιεχομένου των διερευνητικών συνομιλιών». Η επισήμανσή του έχει τεράστια πολιτική σημασία (και δε συνιστά μεταφραστικό λάθος) γιατί κατοχυρώνει το τουρκικό αίτημα ανοίγματος της ατζέντας και συμπερίληψης στις διαπραγματεύσεις κι άλλων θεμάτων πέραν της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο, το οποίο είναι το μοναδικό θέμα που επισήμως αναγνωρίζει προς επίλυση η ελληνική διπλωματία, ζητώντας μάλιστα και τον ορισμό αυστηρού χρονοδιαγράμματος, με την εκπνοή του οποίου η διαφορά πρέπει να παραπεμφθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Αυτό το πλαίσιο έθεσε ο αναπληρωτής υπουργός Δ. Δρούτσας μια μέρα πριν τις συνομιλίες του στην Άγκυρα, σε συνέντευξή του στην τουρκική εφημερίδα Σαμπάχ.
Στις δηλώσεις του όμως ο έλληνας αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, παρουσία του τούρκου υπουργού και του Τύπου, αρνήθηκε να ορίσει με την αυστηρότητα που αρμόζει το πλαίσιο των διαπραγματεύσεων, επιτρέποντας έτσι στον Αχ. Νταβούτογλου να φορέσει τουρκικό φέσι στο νέο πλαίσιο ρύθμισης των ελληνοτουρκικών σχέσεων που εγκαινιάστηκε με την επίσκεψη του Δ. Δρούτσα και θα επισημοποιηθεί με την επικείμενη επίσκεψη του Ερντογάν στην Αθήνα, που ήδη χαρακτηρίστηκε «ιστορική». Η εξαιρετικά επιζήμια για τα ελληνικά συμφέροντα κατεύθυνση ωστόσο αυτού του νέου πλαισίου, είχε θεμελιωθεί κατά την επίσκεψη του ίδιου του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου στην Κωνσταντινούπολη λίγες μέρες μετά τη νίκη του στις εκλογές του Οκτώβρη, όταν και μόνο η επιλογή της Τουρκίας κι όχι της Κύπρου για παράδειγμα ως πρώτης χώρας την οποία επέλεξε να επισκεφθεί έστελνε τα χειρότερα μηνύματα. Στα λόγια και τότε οι διαβεβαιώσεις για τη διαφύλαξη των ελληνικών συμφερόντων περίσσευαν. Χαρακτηριστικότερη όλων – κι από τα πιο επίσημα χείλη – ότι όλα τα εργαλεία για να αναγκαστεί η Άγκυρα να σεβαστεί τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει στο πλαίσιο της ενταξιακής της πορείας είναι στο τραπέζι, εννοώντας ότι «και βέτο βάζουμε αν χρειαστεί»!
Στην πράξη τα πράγματα εξελίχθηκαν πολύ χειρότερα – κι είμαστε ακόμη στην αρχή. Για παράδειγμα, κουβέντα δεν ειπώθηκε από τον έλληνα αναπληρωτή υπουργό στις κοινές δηλώσεις σ’ ότι αφορά την υποχρέωση της Άγκυρας να σεβαστεί την υπογραφή της στο Πρωτόκολλο και να ανοίξει τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της στην Κυπριακή Δημοκρατία. Η επικίνδυνη πολιτική ανεπάρκεια της ελληνικής διπλωματίας έλαβε κραυγαλέες διαστάσεις δεδομένου ότι λίγες μέρες πριν η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, από την Άγκυρα κι αυτή, δεν είχε δειλιάσει να υπενθυμίσει στην Τουρκία την υποχρέωσή της. «Να ανοίξετε τα λιμάνια σας στα κυπριακά πλοία, αυτός είναι άμεσος στόχος», ήταν τα λόγια της. Από ελληνικής πλευράς αντίθετα δημοσίως δεν ειπώθηκε το παραμικρό, με αποτέλεσμα η Τουρκία να ενθαρρύνεται να αυθαιρετεί παραβιάζοντας τις πιο βασικές και αυτονόητες υποχρεώσεις της, όπως είναι η αναγνώριση της ύπαρξης ενός κράτους – μέλους που συμμετέχει στην Ένωση στην οποία θέλει κατά τ’ άλλα να ενταχθεί. Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι η Ελλάδα παραιτείται από την αξιοποίηση ακόμη και των νόμιμων διπλωματικών μέσων που διαθέτει, τη στιγμή που η Τουρκία ενεργοποιεί στο πλαίσιο του εξελισσόμενου ανταγωνισμού ακόμη και στρατιωτικά μέσα κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Πως είναι δυνατό μια τέτοια γραμμή να αποβεί αποτελεσματική για τον θεμιτό στόχο της εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων;
Λάδι στη φωτιά των ελληνοτουρκικών σχέσεων νομιμοποιώντας και υποδαυλίζοντας την τουρκική επιθετικότητα ρίχνει και το ΝΑΤΟ, όπως φάνηκε με το έγγραφο του αμερικανού διοικητή του υποστρατηγείου του ΝΑΤΟ στη Σμύρνη που είδε το φως της δημοσιότητας πριν μια εβδομάδα. Στην επιστολή του αμερικανού διοικητή προς τον διοικητή του ελληνικού Αρχηγείου Τακτικής Αεροπορίας στη Λάρισα ολόκληρο το Αιγαίο μέχρι την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα κηρύσσεται «γκρίζα ζώνη» μέχρι να αποσαφηνιστεί αν είναι η Ελλάδα ή η Τουρκία που έχει τα κυριαρχικά δικαιώματα! Ουσιαστικά πρόκειται για πλήρη υιοθέτηση των τουρκικών επιχειρημάτων, που αποθρασύνει την Άγκυρα. Το γεγονός ότι το έγγραφο τελικά αποσύρθηκε μετά την κατακραυγή, δεν αναιρεί τον αρνητικό ρόλο για τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα που διαδραματίζει το βορειοατλαντικό σύμφωνο όποτε παρεμβαίνει στα επίμαχα θέματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Υπό αυτό το πρίσμα είναι άξιο απορίας πόσο θα συμβάλλουν στη θωράκιση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που αναγγέλθηκαν στον βαθμό που βαθαίνουν τη ΝΑΤΟϊκή εμπλοκή. Το πρώτο μέτρο για παράδειγμα αφορά κοινά εκπαιδευτικά προγράμματα στο πλαίσιο της σύμπραξης για την ειρήνη (ΝΑΤΟ). Ενώ το τρίτο από τα πέντε μέτρα που ανακοινώθηκαν από τους δύο υπουργούς αφορά τη «διασύνδεση σε επίπεδο επιτελών, μιας ελληνικής μεραρχίας / ταξιαρχίας στο τουρκικό στρατηγείο υψηλής ετοιμότητας του ΝΑΤΟ (NRDC–TR) και μιας τουρκικής μεραρχίας / ταξιαρχίας στο ελληνικό αναπτυσσόμενο στρατηγείο του ΝΑΤΟ (NDC-GR) για εκπαιδευτικούς λόγους». Δεδομένης της εντελώς αρνητικής εμπειρίας που υπάρχει από άλλα παραδείγματα, όπως με τον επιχειρησιακό έλεγχο ολόκληρου του Αιγαίου από το ΝΑΤΟ στο πλαίσιο της ενοποίησης των εθνικών ορίων ευθύνης, με ποιο σκεπτικό προκρίνεται η βαθύτερη ΝΑΤΟϊκή εμπλοκή;
Συμπερασματικά η παραίτηση της ελληνικής διπλωματίας από την κατοχύρωση και στην πράξη των δηλωμένων θέσεών της, η σιωπηρή αποδοχή των τουρκικών θέσεων για διεύρυνση του περιεχομένου των συνομιλιών και η αναγόρευση του ΝΑΤΟ σε ρόλο εγγυητή της ειρήνης μόνο αρνητικές για τα ελληνικά συμφέροντα εξελίξεις προδικάζει.
