Ενώπιον ενός απαράδεκτου πολιτικού εκβιασμού θέτει τους Σέρβους της Βοσνίας η Αγία Τριάδα των ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ πιέζοντάς τους να διαλύσουν την αυτόνομη δημοκρατία τους, που κατοχυρώθηκε με τη συμφωνία του Ντέιτον, αν θέλουν να ενταχθούν στην ΕΕ!
Μόνο γέλια προκαλεί η κινδυνολογία που φιλοξενείται όλο και συχνότερα στον δυτικό Τύπο για το ενδεχόμενο νέας σύγκρουσης στην πολύπαθη Βοσνία – Ερζεγοβίνη. Αν πάρει κανείς στα σοβαρά τις δηλώσεις του ηγέτη των μουσουλμάνων της Βοσνίας, Σουλεϊμάν Τίχιτς, θα πιστέψει πως ο κίνδυνος μιας νέας αιματοχυσίας είναι ξανά προ των πυλών. «Αν συνεχιστεί έτσι, δεν έχουμε καμία αμφιβολία πως θα υπάρξει σύγκρουση», δήλωνε για παράδειγμα στο αμερικανικό περιοδικό Τάιμ, στις 19 Οκτώβρη. Για να συνεχίσει, με ακόμη πιο δραματικούς τόνους: «Το μόνο ανοιχτό είναι το είδος της σύγκρουσης που θα υπάρξει κι αν αυτό θα γίνει σε τρεις μήνες, έξι μήνες ή ένα χρόνο», ήταν τα λόγια του. Δε χρειάζεται να είναι κανείς στρατιωτικός αναλυτής για να διαπιστώσει ότι η απειλή του πολέμου που επισείεται είναι εντελώς αυθαίρετη, καθώς οι Σερβοβόσνιοι του 2009 δεν έχουν καμιά σχέση με τους Σερβοβόσνιους του 1993, ούτε φυσικά και η τοπική υπερδύναμη της Γιουγκοσλαβίας του τότε με το πολιτικά και στρατιωτικά ξεδοντιασμένο Βελιγράδι του σήμερα.
Στην πραγματικότητα ανάλογες απειλές χρησιμοποιούνται εν είδει εκβιασμών για να γίνει αποδεκτή και να εμφανιστεί ως αναγκαία μια αναθεώρηση της Συνθήκης του Ντέιτον που υπογράφηκε στην ομώνυμη αμερικανική βάση του Οχάιο το Νοέμβριο του 1995, τερματίζοντας τον τριετή εμφύλιο.
Η Συνθήκη του Ντέιτον δημιούργησε το πιο δυσλειτουργικό κρατικό μόρφωμα που θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ένας γραφειοκράτης και υφίσταται στη γη. Ένα μόνο κατ’ όνομα κράτος που αποτελείται από μια σερβική δημοκρατία και μια ομοσπονδία η οποία συντίθεται από μια κροατική και μια μουσουλμανική δημοκρατία. Το μόρφωμα της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, που διοικούταν από έναν ύπατο αρμοστή ο οποίος είχε την αρμοδιότητα να απολύει εκλεγμένους πολιτικούς και να ακυρώνει νόμους, απέτυχε παταγωδώς. Εξελίχθηκε σε ένα υπόδειγμα της θνησιγένειας όλων των προτεκτοράτων που δημιούργησε η Νέα Τάξη στο έδαφος των κατακερματισμένων κραταιών δημοκρατών. Απέτυχε μάλιστα παρότι στηρίχθηκε με πακτωλούς χρημάτων. «Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου η χώρα βρέθηκε στο κέντρο της προσοχής και δέχθηκε μια πλημμυρίδα χρημάτων που υπερέβαιναν τα 14 δισ. αναπτυξιακής βοήθειας, μετατρέποντάς την σε ένα εργαστήρι για ότι κατά κοινή ομολογία αποτέλεσε το πιο ακριβό και καινοτόμο πείραμα εκδημοκρατισμού στην ιστορία. Από το τέλος του 1996, 17 διαφορετικές ξένες κυβερνήσεις, 18 υπηρεσίες του ΟΗΕ, 27 διακυβερνητικές οργανώσεις και περίπου 200 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις – για να μην αναφέρουμε δεκάδες χιλιάδες στρατευμάτων απ’ όλον τον κόσμο – αναμίχθηκαν στις προσπάθειες ανοικοδόμησης. Σε κατά κεφαλήν βάση, η ανοικοδόμηση της Βοσνίας – με λιγότερους από 4 εκ. πολίτες έκανε την μεταπολεμική ανοικοδόμηση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας να μοιάζουν συντηρητικές», γράφει το τελευταίο τεύχος (Σεπτέμβρης – Οκτώβρης 2009) του αμερικανικού περιοδικού Φόρεϊν Αφαίαρς. Παρόλα αυτά το τερατούργημα του Ντέιτον απέτυχε βεβαιώνοντας ότι οι χρηματοδοτήσεις κι η αμφιβόλου πολιτικής ηθικής διεθνής αναπτυξιακή βοήθεια αποδεικνύονται εντελώς αναποτελεσματικά εργαλεία για τη δημιουργία κρατών όταν λείπει η νομιμοποίηση από την ίδια την κοινωνία. Μάρτυρας της αποτυχίας δεν είναι μόνο η συνεχιζόμενη έχθρα μεταξύ των τριών διαφορετικών κοινοτήτων – Μουσουλμάνων, Κροατών και Σέρβων -, αλλά, πολύ περισσότερο μάλιστα, η παρατεταμένη παράλυση των σημαντικότερων κυβερνητικών οργάνων που για να λειτουργήσουν χρειάζονται την ομόφωνη αποδοχή και των τριών εκπροσώπων των κοινοτήτων.
Τα χειρότερα ωστόσο έπονται. Αντιμέτωποι με αυτήν τους την αποτυχία ΕΕ, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ διατάζουν τώρα την αναθεώρηση της Συνθήκης του Ντέιτον. Το αίτημα τέθηκε για πρώτη φορά τον Μάιο όταν επισκέφθηκε το Σεράγεβο ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, συνοδευόμενος από τον εκπρόσωπο της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας, Χαβιέ Σολάνα. Έκτοτε η Σερβία – Ερζεγοβίνη δέχθηκε πολλές και σημαντικές επισκέψεις. Η πρώτη απ’ όλες σημειώθηκε στις 9 Οκτώβρη από τον Καρλ Μπιλντ, υπουργό Εξωτερικών της Σουηδίας που έχει το τρέχον εξάμηνο την κυκλική προεδρία της ΕΕ ο οποίος μάλιστα είχε διατελέσει και πρώτος ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ στη Βοσνία Ερζεγοβίνη, και τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζέιμς Στάινμπεργκ. Το μήνυμα που μετέφεραν από κοινού στην πολιτική ηγεσία της χώρας ήταν πως προϋπόθεση για να ενταχθεί η χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί η αναθεώρηση της Συνθήκης του Ντέιτον, ώστε να πάψει να αποτελεί προτεκτοράτο του ΟΗΕ, κι επίσης η διάλυση της Σερβικής Δημοκρατίας κι η διάχυσή της στην Βοσνία – Ερζεγοβίνη, με τους Σέρβους στο εξής να αποτελούν μια εθνική μειονότητα, απεμπολώντας όλα τα δικαιώματα αυτοτελούς συγκρότησης, αρνησικυρίας και θεσμοθετημένης εκπροσώπησης που διατηρούσαν από την δημιουργία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης. Πρακτικά με αυτό τον τρόπο το δίλημμα που θέτουν στους Σέρβους είναι πως η ένταξή τους στην ΕΕ κι η ταυτόχρονη απαλλαγή του κράτους από τα βαρίδια της καταστροφικής Συνθήκης του Ντέιτον έχει ως προϋπόθεση την μετατροπή τους σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας, καθώς αυτό που καταργείται από την αναθεώρηση είναι τα δικαιώματα των Σέρβων και μόνο! Το πόσο μεροληπτικό είναι το αίτημα τους φαίνεται (και) από το γεγονός πως αν κάποιας μειονότητας τα δικαιώματα έπρεπε να καταργηθούν είναι της κροατικής, καθώς ο πληθυσμός της έχει μειωθεί κάθετα από 17% που ήταν τον καιρό του πολέμου στο 10% του τωρινού πληθυσμού λόγω της μετανάστευσης τους στην Κροατία. Παρόλα αυτά επιμένουν πως ο στόχος της εθνικής ομογενοποίησης περνάει μέσα από την κατάργηση των δικαιωμάτων των Σέρβων! Το σχέδιο διάλυσης της Σερβικής Δημοκρατίας προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη οργή καθώς η Σερβική Δημοκρατία είναι πολύ πιο εύρωστη από την μουσουλμανο-κροατική ομοσπονδία που ήταν βυθισμένη στα χρέη, αδυνατώντας να πληρώσει ακόμη και τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων της, πριν καν ξεσπάσει η διεθνής οικονομική κρίση.
Απέναντι στην σερβοβοσνιακή ηγεσία έχει εξαπολυθεί μια ομοβροντία πολιτικά απαράδεκτων πιέσεων. Για παράδειγμα, ο αρμόδιος επίτροπος για τη διεύρυνση, Όλι Ρεν, δήλωσε λίγο πολύ πως αν δεν δεχθούν οι Σέρβοι την απεμπόληση των δικαιωμάτων τους καμιά χώρα δεν πρόκειται να μπει στην ΕΕ! «Δεν πρόκειται να μείνει όλη η περιοχή όμηρος της Βοσνίας», τόνισε στη δήλωσή του, πιέζοντας τους Σέρβους να υποχωρήσουν. Από κοντά κι ο νέος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Άντερς Φογκ Ρασμούσεν, που τόνισε πως «η Βοσνία θα πρέπει να συνεχίσει και να επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις».
Η πολιτική ηγεσία της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας, υπό την ηγεσία του Μίλοραντ Ντόντικ ενός νέου πολιτικού από το νεοπαγές Κόμμα Ανεξάρτητων Σοσιαλδημοκρατών που αναδείχθηκε στις εκλογές της 1ης Οκτωβρίου 2006, μέχρι στιγμής αντιστέκεται. Το διάστημα μάλιστα που μεσολάβησε από την 17η Φεβρουαρίου 2008, όταν το Κόσοβο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του, όλο και πιο επίμονα θέτει το στόχο διενέργειας δημοψηφίσματος για να αποφασίσουν οι Σέρβοι κατά πόσο επιθυμούν να είναι ενταγμένοι στην Δημοκρατία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης. Γιατί οι Κοσοβάροι κι όχι οι Σερβοβόσνιοι είναι το επιχείρημά του. Το ερώτημα είναι κατά πόσο θα συνεχίσει να αντιστέκεται καθώς οι πιέσεις θα γίνουν ασφυκτικές εν όψει των κρίσιμων αποφάσεων που θα ληφθούν για το μέλλον της Σερβικής Δημοκρατίας στις 18 και 19 Νοέμβρη…
Λεωνίδας Βατικιώτης 